انسان ۲۵۰ ساله (کتاب)

این نوشتار دربارهٔ کتاب انسان ۲۵۰ ساله است. برای آشنایی با نظریه‌ای با همین عنوان، مدخل، نظریه انسان ۲۵۰ ساله را ببینید.

انسان ۲۵۰ ساله (کتاب)

اطلاعات کتاب
نویسنده	آیت‌الله خامنه‌ای
موضوع	زندگی سیاسی امامان شیعه
سبک	تاریخی- تحلیلی
زبان	فارسی
به کوشش	مؤسسه ایمان جهادی (صهبا)
تعداد جلد	سه جلد
ترجمه به دیگر زبان‌ها	عربی، انگلیسی، فرانسوی، هوسا، کردی، ترکی استانبولی، آلمانی اردو و آذری
اطلاعات نشر
ناشر	مرکز صهبا (مؤسسه جهادی)
محل نشر	تهران
تاریخ نشر	حلقه دوم ۱۳۹۰ش، حلقه سوم ۱۳۹۸ش
ترجمه فارسی
نام کتاب	انسان ۲۵۰ ساله (حلقه دوم)
مترجم	احمد سامی وهبی (عربی)

انسان ۲۵۰ ساله کتابی گردآمده از بیانات و نگارش‌های آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای دربارهٔ زندگی سیاسی و مبارزاتی امامان معصوم (ع) است که با محور قرار دادن تصویر «حرکت پیوسته و هدف‌مند» ائمه پس از رحلت پیامبر تا نیمه قرن سوم هجری — دوره‌ای که مجموعاً حدود ۲۵۰ سال طول کشید — کوشیده روند تاریخی و تاکتیک‌های سیاسی آن بزرگواران را در چارچوبی یکپارچه تبیین کند. عنوان کتاب دقیقاً برگرفته از عبارت مطرح‌شده در یکی از سخنرانی‌های رهبر جمهوری اسلامی است که پیشنهاد می‌کند می‌توان سیره سیاسی ائمه را به‌صورت حرکت یک «انسان واحد ۲۵۰ ساله» نگریست؛ یعنی مجموعه رفتارها و کنش‌های هر امام را بخش‌هایی از یک هدف و راه واحد دانست.

این اثر مجموعه‌ای از بیانات، سخنرانی‌ها و یادداشت‌های حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در بازه زمانی اردیبهشت ۱۳۵۹ تا اسفند ۱۳۸۹ انتخاب شده است که به صورت موضوعی و تاریخی مرتب شده‌اند؛ مدتی پس از انتشار، مطالب کتاب با دسته‌بندی جدید و نیز افزودن مطالبی از سخنرانی‌های دیگر آیت‌الله خامنه‌ای تحت عنوان حلقه اول و حلقه سوم نیز منتشر شد.

انسان ۲۵۰ ساله با استقبال گسترده مخاطبان قرار گرفته و تا کنون ۱۰۴ بار تجدید چاپ شده و ۱۵ فصل دارد.

دربارهٔ کتاب

در مقدمه‌های چاپ‌های گوناگون تأکید شده که هدف، ارائه تصویری کل‌نگر از «حیات سیاسی ائمه» و نشان‌دادن پیوستگی رویکرد سیاسی آنهاست. بسیاری از بخش‌های کتاب به تحلیل زمینه‌های سیاسی دوران پس از عاشورا، تاکتیک‌های سیاسی امامان و نقش امامان در حفظ و هدایت جامعه شیعی پرداخته و بخشی دیگر شرایط اجتماعی و فکری زمانه را توضیح می‌دهد تا خواننده بتواند حرکتی یک‌دست را از منظر تاریخی و سیاسی مشاهده کند.

از حیث ساختار نشر، کتاب تحت عناوین «انسان ۲۵۰ ساله» در چند «حلقه» یا جلد منتشر شده و توسط ناشرانی چون مؤسسه جهادی صهبا عرضه شده است؛ نسخه‌های چاپی در بازار کتاب ایران پخش شده و نیز فایل پی‌دی‌اف و نسخه‌های صوتی (کتاب گویا) از آن در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته‌اند. انتشار کتاب در قالب صوتی و الکترونیک، به ویژه در مراکز فرهنگی و هیئات مذهبی، باعث تکثیر سریع‌تر متن و افزایش دسترسی به محتوای آن شده است. در باب منابع و روش، گردآورندگان کتاب عمدتاً از سخنرانی‌ها و متون مکتوب امام خامنه‌ای بهره برده‌اند و در برخی چاپ‌ها، متن‌ها با اشاره به تاریخ و محل ایراد مرتب شده‌اند تا خواننده بتواند پیوستگی زمانی و محتوایی استدلال‌ها را دنبال کند. افزون بر این، برخی حلقه‌ها حاوی مقدمه‌هایی هستند که زمینه تاریخی موضوع (از جمله اوضاع سیاسی پس از عاشورا، دوران اموی و عباسی و تا امام صادق علیه‌السلام) را تبیین می‌کنند تا خوانش نظری «انسان ۲۵۰ ساله» برای مخاطب روشن‌تر شود.

«انسان ۲۵۰ ساله» در میان مخاطبان حوزوی، فرهنگی و سیاسی ایران نفوذ یافته و در محافل آموزشی و هیئتی مورد استفاده قرار گرفته است؛ برخی فعالان فرهنگی آن را اثری مهم در بازخوانی سیره سیاسی ائمه می‌دانند و از صراحت دیدگاه‌های رهبر انقلاب در این حوزه تقدیر کرده‌اند. هم‌زمان نقدهایی هم وجود دارد. منتقدان علمی گاه دربارهٔ روش استنتاج تاریخی «یکپارچه‌سازی» سیره ائمه تردید کرده‌اند و گفته‌اند که خوانش «انسان واحد ۲۵۰ ساله» ممکن است تفاوت‌های تاریخی، زمینه‌ای و تاکتیکی بین امامان را کم‌اهمیت جلوه دهد؛ همچنین تعدادی از ناشران و سایت‌ها نسبت به شیوه تدوین و بازنشر بیانات، و نیز نحوه عرضه تجاری یا هیئتی کتاب اظهار نظر کرده‌اند. به‌طور کلی می‌توان گفت که کتاب هم در میان مدافعان بازخوانی سیاسی سیره ائمه محبوب است و هم موضوعی برای بحث‌های آکادمیک و حوزوی دربارهٔ روش تحلیل تاریخی.

به گفته سید حسن علی‌العماد دبیرکل جنبش تنظیم مستقبل العداله یمن، این کتاب ذهنیت و نگاه شیعیان یمن به جهاد و مبارزه را تغییر داده است.

موضوع و رویکرد

بنابر آنچه در مقدمه کتاب انسان ۲۵۰ ساله آمده است، این کتاب چند رویکرد کلی دارد:

• امامان شیعه، فقط مبارزه علمی، اعتقادی و کلامی نداشتند؛ بلکه زندگی آن‌ها با جهت‌گیری مستمر سیاسی همراه بوده است.
• امامان معصوم، شخصیت، رویکرد، هدف و جهت واحدی داشتند. آن‌ها از لحظه وفات رسول خدا تا سال ۲۶۰ق، درصدد تشکیل حکومت اسلامی بودند.
• ائمه به دنبال مبارزه مسلحانه نبودند؛ البته کسانی که مبارزه مسلحانه می‌کردند را به‌طور مطلق تخطئه نمی‌کردند، اما خود وارد آن نمی‌شدند.

فصل‌بندی و چینش

کتاب «انسان ۲۵۰ ساله»، از یک اشاره، یک مقدمه و ۱۷ فصل تشکیل شده است.

• فصل اول: پیامبر اعظم (ص)
• فصل دوم: امامت
• فصل سوم: امیرالمؤمنین (ع)
• فصل چهارم: حضرت فاطمه‌الزهرا (س)
• فصل پنجم: امام حسن (ع)
• فصل ششم: امام حسین (ع)
• فصل هفتم: حرکت زینب کبری و سفیران کربلا
• فصل هشتم: شرایط اجتماعی و سیاسی پس از واقعه کربلا
• فصل نهم: امام سجاد (ع)
• فصل دهم: امام باقر (ع): دوران سازندگی فکری و تشکیلاتی
• فصل یازدهم: اواخر حکومت بنی‌امیه و امامت امام صادق (ع)
• فصل دوازدهم: امام صادق (ع)
• فصل سیزدهم: تشکیلات پنهان
• فصل چهاردهم: امام کاظم (ع)
• فصل پانزدهم: امام رضا (ع)
• فصل شانزدهم: امام جواد (ع)، امام هادی (ع) و امام عسکری (ع)
• فصل هفدهم: غایت حرکت انسان ۲۵۰ ساله

انتشار و ترجمه

کتاب انسان ۲۵۰ ساله در سال ۱۳۹۰ توسط انتشارات صهبا در ۳۷۵ صفحه به چاپ رسیده است و تا اواخر سال ۱۳۹۹، ۸۵ بار تجدید چاپ شده است.

این کتاب به زبان‌های مختلفی همچون عربی، انگلیسی، اردو، آذری، کردی، ترکی استانبولی، هندی، سندی، آلمانی، تایلندی هوسا و فرانسوی ترجمه کرده است

ترجمه عربی آن با عنوان «اهل البیت انسان بعمر ۲۵۰ عام» به قلم احمد سامی وهبی است که در سال ۱۴۳۶ق توسط نشر دارالولاء بیروت در ۳۹۸ صفحه منتشر شده است.

حلقه‌های تکمیلی

در سال ۱۳۹۸ش، طرح حلقه‌های تکمیلی کتاب انسان ۲۵۰ ساله براساس دسته‌بندی نوع مخاطب منتشر شد. در این طرح با استفاده از ۶۰۰ سخنرانی دیگر آیت‌الله خامنه‌ای که تا سال ۱۳۹۶ ایراد شده بود، دو اثر دیگر تألیف شد:

• حلقه اول: با محوریت همان کتاب (متن منتشر شده در سال ۱۳۹۰ش)، برای نوجوانان تنظیم شد. این حلقه مشتمل بر مثال‌های تصویری است.
• حلقه سوم: با هدف تکمیل حلقه‌های اول و دوم در ۹۰۰ صفحه، برای ارائه به محققان و علاقه‌مندان به مطالعه دقیق‌تر زندگی ائمه (ع) تألیف شده است. این حلقه مشتمل بر ۲۶۰ سخنرانی است و در آن تحلیل و جزئیات بیشتری از حوادث تاریخی ارائه شده است. عناوین فصل‌های این حلقه عبارت‌اند از:
• دوران سکوت و همکاری؛ از رحلت پیامبر (ص) تا قتل عثمان
• دوران اقتدار همراه با مظلومیت؛ از قتل عثمان تا صلح امام حسن (ع)
• دوران تلاش سازنده کوتاه‌مدت؛ از صلح امام حسن (ع) تا شهادت امام حسین (ع)
• دوران تلاش سازنده بلندمدت؛ از شهادت امام حسین (ع) تا شهادت امام حسن عسکری (ع).

برشی از کتاب

خطراتی که اسلام را به‌عنوان یک پدیده عزیز تهدید می‌کند، از قبل از پدید آمدن یا از آغاز پدید.
آمدنش از طرف پروردگار، پیش‌بینی شده است و وسیله مقابله با آن خطرات هم ملاحظه شده و در خود اسلام و در خود این مجموعه، کار گذاشته شده است. مثل یک بدن سالم، که خدای متعال قدرت دفاعی‌اش را در خود آن کار گذاشته است، یا مثل یک ماشین سالم، که مهندس و سازنده آن، وسیله تعمیرش را با خود آن همراه کرده است. اسلام یک پدیده است و مثل همه پدیده‌ها، خطراتی آن را تهدید می‌کند و وسیله‌ای برای مقابله لازم دارد. خدای متعال این وسیله را، در خود اسلام گذاشت. اما آن خطر چیست؟ دو خطر عمده، اسلام را تهدید می‌کند که یکی خطر «دشمنان خارجی» و دیگری خطر «اضمحلال داخلی» است.

منابع

• انسان ۲۵۰ ساله: بیانات مقام معظم رهبری دربارهٔ زندگی سیاسی - مبارزاتی ائمه معصومین، تهران، مرکز صهبا، ۱۳۹۰ش.
• «انسان ۲۵۰ ساله تبیین استراتژی امامان در جریانِ مبارزه سیاسی»، خبرگزاری فارس، انتشار ۱۱ آذر ۱۳۹۹ش، مشاهده ۴ اردیبهشت ۱۴۰۱ش.
• انسان ۲۵۰ ساله، حلقه سوم، ۱۳۹۸ش.
• «انسان ۲۵۰ ساله» چگونه خلق شد؟، خبرگزاری تسنیم، انتشار ۱۱ دی ۱۳۹۶ش، مشاهده ۴ اردیبهشت ۱۴۰۱ش.
• «توزیع کتاب آیت‌الله خامنه‌ای در یمن، نگاه‌ها را تغییر داد»، خبرگزاری تسنیم، انتشار ۱۷ مهر ۱۳۹۵ش، مشاهده ۴ اردیبهشت ۱۴۰۱ش.
• خامنه‌ای، سید علی، انسان ۲۵۰ ساله، مرکز صهبا، ۱۳۹۱ش.
• «دوره تربیت مدرس کتاب «انسان ۲۵۰ ساله» آغاز می‌شود»، خبرگزاری حوزه، انتشار ۴ مهر ۱۳۹۸ش، مشاهده ۴ اردیبهشت ۱۴۰۱ش.
• غفاری، مصطفی، از نیمه خرداد، مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی، ۱۳۹۸ش.
• «مسابقه کتابخوانی انسان ۲۵۰ ساله برگزار می‌شود» اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان تهران، انتشار ۲۰ آبان ۱۳۹۸ش، مشاهده ۴ اردیبهشت ۱۴۰۱ش.

پیوند به بیرون

• «صوت سخنرانی‌های مرتبط با انسان ۲۵۰ ساله»
• «فیش‌های سخنرانی‌های انسان ۲۵۰ ساله»