آغازگر یک پایان (مستند)

آغازگر یک پایان

روایتی از زندگی مجتهد مجاهد شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر
پوستر فیلم
نام فیلم	آغازگر یک پایان
موضوع	زندگی شهید محمدباقر صدر
سبک	مجموعه مستند
کارگردان	امید حسن‌زاده
تهیه‌کننده	مهدی مطهر
نویسنده	امید حسن‌زاده احسان ناظم بکایی
موسیقی	امیررضا جعفری نوبخت
تدوین	امید حسن‌زاده
صداپیشگان	محسن بهرامی
فیلمبرداری	سعید حصاری محمد رحیمی سامان مختاری
شرکت/سازمان تولیدکننده	سازمان هنری رسانه‌ای اوج
انتشار	۱۳۹۹
زمان	۴ قسمت
کشور	ایران
زبان	فارسی

آغازگر یک پایان عنوان مستندی به کارگردانی امید حسن‌زاده و با تهیه‌کنندگی مهدی مطهر با موضوع روایت زندگی شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر است. مجموعه مستند آغازگر یک پایان در ۴ قسمت توسط سازمان هنری رسانه‌ای اوج در سال ۱۳۹۹ تولید شده است.

دربارهٔ مستند

آغازگر یک پایان با محوریت زندگی و آثار شهید صدر و مرور و بررسی اتفاقات تاریخی و زندگی علما و مراجع حوزه علمیه نجف ساخته شده‌ است. این مستند به مقاطع مختلف زندگی شهید سید محمدباقر صدر، از اجازه اجتهاد در کودکی تا جابجایی‌های چندباره قبر وی در دوران صدام حسین و رژیم بعث در عراق، می‌پردازد و راویانش شاگردان و اطرافیان سید محمدباقر صدر در عراق هستند، کسانی که از نزدیک با او در ارتباط بوده‌اند.

این مستند توسط پژوهشگاه تخصصی شهید صدر و با همکاری سازمان هنری رسانه‌ای اوج و خانه مستند در چهار قسمت ۵۰ دقیقه‌ای در عراق و ایران تهیه شده است.

سید محمدباقر صدر

مقالهٔ اصلی: سید محمدباقر صدر

سید محمدباقر صدر (زادهٔ ۱۰ اسفند ۱۳۱۳ – شهادت ۱۹ فروردین ۱۳۵۹) دین‌شناس، اصولی، مجتهد، فیلسوف، اندیشمند، مرجع تقلید، مبتکر و نظریه‌پرداز شیعه و سیاست‌مدار عراقی بود. از او گاه به لقب شهید خامس و سید ذبیح القفا نیز یاد می‌شود.

وی به‌ علت مبارزاتش با حکومت بعثی عراق بار‌ها توسط حکومت عراق دستگیر و زندانی شد. در آخرین مرحله ۱۶ فروردین ۱۳۵۹ سید محمدباقر صدر را دستگیر کردند و به بغداد بردند و از او خواستند از فتوای خود بر تحریم عضویت در حزب بعث برگردد و حکم به جواز آن دهد و انقلاب ایران را تایید نکند.

سید محمدباقر صدر این‌ها را نپذیرفت و در پایان حکومت از او خواست که یکی از دو شرط اول یا دوم را بپذیرد تا از حصر بیرون آمده و زندگی عادی داشته‌ باشد، ولی این شرط نیز پذیرفته نشد و سرانجام در تاریخ ۱۹ فروردین ۱۳۵۹ او و خواهرش بنت‌الهدی صدر به دستور صدام حسین کشته شدند.

عوامل ساخت مستند

عوامل این مستند عبارت‌اند از:

• تهیه‌کننده: مهدی مطهر
• نویسنده و کارگردان: امید حسن زاده
• مدیر تصویربرداری: سعید حصاری
• آهنگساز: امیررضا جعفری نوبخت
• صداگذار: محمدحسین ابراهیمی
• پژوهش: حجت‌الاسلام سید امید موذنی
• گوینده متن: محسن بهرامی

گفتاورد

تهیه‌کننده مستند «آغازگر یک پایان» بیان می‌کند:
با وجود اینکه شهید سید محمدباقر صدر و امام موسی صدر عموزاده هستند، همیشه راجع به امام موسی صدر بیشتر صحبت شده است، اما به گمان من شهید محمدباقر صدر، هم به‌لحاظ علمی درجه بالاتری داشته و هم در عراق و ایران نسبت به عموزاده خود تأثیرگذاری بیشتری داشته است.
بسیاری از شاگردان شهید محمدباقر صدر بعدها در زمره نسل اول مسئولان جمهوری اسلامی قرار گرفتند یا از جمله علمای ایران شدند. شهید صدر دوره اجتهاد خود را در برهه‌ای گذراند که جریان کمونیسم در عراق شدت گرفته بود و حزب بعث هم مالک تمام و کمال عراق شده بود. در آن زمان عراق آبستن بسیاری از حوادث بود و به خاطر پایین بودن سطح سواد و فرهنگ مردم، التهابات زیادی در این کشور وجود داشت.
در چنین شرایطی شهید صدر ذیل مرجعیت آیت‌الله حکیم که از معدود مراجع عراقی حوزه نجف بودند، توانستند به کمک ایجاد مکتبه‌هایی در محلات عراق یک نهضت فراگیر در جامعه به وجود آورند. در این مکتبه‌ها علاوه بر علوم دینی، مباحث روز دنیا به نوجوانان عراقی آموزش داده می‌شد.
در آن زمان چندین سطح از جامعه عراق متأثر از نهضت شهید محمدباقر صدر بود، هم خود حوزه و حوزویان متأثر از ایشان بودند و هم سطح دیگر مخاطبان حوزه مثل جامعه متدینان در تعامل با شهید صدر و شاگردان او ارتقا یافت. امروز که اوضاع عراق را رصد می‌کنیم می‌بینیم بسیاری از مسئولان سیاسی و لشگری با واسطه و بی‌واسطه متأثر از نهضتی هستند که شهید صدر شروع کرد. بسیاری از فرماندهان حشدالشعبی از جمله شهید ابومهدی المهندس و هادی عامری از جمله شاگردان همان مکتبه‌هایی بوده‌اند که به همت شهید صدر و آیت‌الله حکیم ایجاد شدند.
بخشی از فیلم درخصوص مواجهه شهید صدر با انقلاب اسلامی ایران است، شهید صدر از طرفداران انقلاب و حضرت امام (ره) بود و شاید شهادت ایشان، زهر چشمی بود که حزب بعث از عراقی‌ها گرفت تا تجربه انقلاب اسلامی ایران در عراق تکرار نشود. به همین دلیل متأسفانه شهید صدر و خواهر ایشان به طرز فجیعی به شهادت رسیدند. با توجه به اینکه بیش از سه سال‌ونیم برای ساخت «آغازگر یک پایان» وقت گذاشته شد، گمان می‌کنم سطح آن بالاتر از آثار تلویزیونی است؛ ضمن اینکه موضوعِ این اثر جنبه بین‌المللی دارد و از داخل ایران گرفته تا عراق، سوریه و لبنان می‌تواند نظر مخاطبان را به خود جلب کند. به عقیده بنده موارد یادشده در راه یافتن مستند «آغازگر یک پایان» به شانزدهمین جشنواره سینما حقیقت نقش داشته‌اند.
«آغازگر یک پایان» پژوهش بسیار خوبی انجام شده است، بسیاری از تصاویر این فیلم از آلبوم‌های شخصی و شبکه‌های عراق دریافت شده‌اند و برای اولین بار رونمایی می‌شوند. امید حسن‌زاده، کارگردان و تدوینگر اثر و حجت‌الاسلام امید مؤذنی، مشاور پروژه برای این کار زحمت زیادی کشیدند.
اگر بخواهیم انصاف را رعایت کنیم، شرایط مستندسازی در کشور نسبت به ۲۰–۱۰ سال پیش بهبود یافته، اما بازهم با استانداردهای جهانی فاصله دارد. مثلا یک اتفاق فراگیر در فضای مستندسازی کشور، این است که سفارش‌دهنده‌ها هزینه متوسط رو به پایینی را برای فیلم‌های مستند در نظر می‌گیرند که این امر روی کیفیت آثار تأثیر مستقیم می‌گذارد. از سوی دیگر علاوه بر بودجه‌های ناکافی، حق مطلب در پخش فیلم هم ادا نمی‌شود و به دلایلی مثل محدود بودن پلتفرم‌های مرتبط، مستندها آنچنان که باید و شاید دیده نمی‌شوند. اگر زمانی به دلیل محدود بودن مستندهای تلویزیون تصور می‌کردیم آثار مستند تنها شامل موضوعات حیات وحش می‌شود، الان بالعکس شده و تنها مستندهای سیاسی از تلویزیون پخش می‌شود. بماند حق پخش هم برای آثار مستند به درستی رعایت نمی‌شود.

پیوند به بیرون

زندگی محمدباقر صدر در مستند «آغازگر یک پایان»