آیین یوم العباس
 | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | روز عباس(ع) |
| موضوع | عزاداری امام حسین(ع) |
| زمان | روز هشتم محرم در زنجان • روز هفتم محرم در خوزستان |
| نخستین‌دوره | دوره پهلوی |
| مکان | زنجان (از حسینیه اعظم زنجان تا امامزاده ابراهیم) • خوزستان |
| اهداف | عزاداری شیعیان زنجان به یاد حضرت عباس(ع) |
| مرتبط | ثبت ملی در فهرست آثار ناملموس ایران |
آیین یوم‌العباس یکی از بزرگترین آیین‌های عزاداری شیعیان در ایران است که هر سال در روز هشتم ماه محرم به یاد حضرت عباس بن علی(ع) در شهر زنجان برگزار می‌شود.
در این مراسم، دستهٔ عظیم عزاداری حسینیه اعظم زنجان پس از اقامهٔ نماز ظهر و عصر، با حضور صدها هزار نفر از عزاداران از نقاط مختلف کشور، از محل حسینیه به‌سوی امامزاده سید ابراهیم(ع) حرکت می‌کند. بر اساس گزارش‌ها، شمار شرکت‌کنندگان در این دسته گاه به ۵۰۰ هزار نفر می‌رسد و بسیاری از عزاداران از دیگر شهرها برای شرکت در این آیین به زنجان سفر می‌کنند.
این مراسم از مهم‌ترین نمادهای هویت دینی و آیینی مردم زنجان و از شاخص‌ترین جلوه‌های عزاداری حسینی در ایران به‌شمار می‌آید.
یوم‌العباس از سوی بسیاری از پژوهشگران و نهادهای فرهنگی، بزرگترین دستهٔ عزاداری ایران توصیف شده است. در ۱۵ دی ۱۳۸۷، این آیین در فهرست میراث معنوی کشور به‌عنوان دهمین اثر ملی ایران به ثبت رسید.
افزون بر زنجان، در استان خوزستان نیز مراسمی با همین نام در روز هفتم محرم برپا می‌شود که در آن عزاداران به اجرای برنامه‌هایی چون سوگواری، تعزیه، روضه‌خوانی و پخش نذری میان نیازمندان می‌پردازند.
شیوه اجرای مراسم
همه ساله در هشتم محرم، همزمان با شب تاسوعا دسته عزاداری حسینیه اعظم زنجان با حضور خیل کثیری از عزاداران، از حسینیه اعظم به سمت امامزاده سید ابراهیم حرکت می‌کند.[۱] زمان آغاز حرکت این دسته، بعد از اقامه نماز ظهر و عصر است. در طول مسیر دسته عزاداری نیز، تعداد بسیاری از موکب‌ها، به پذیرایی از حاضران در دسته عزاداری مشغول هستند.[۲] در زمان اجرای این مراسم، تعداد زیادی قربانی صورت می‌گیرد که بر اساس برخی آمارها، دومین قربانگاه جهان اسلام پس از قربانگاه منا، در خلال این مراسم انجام گیرد.[۳] در گذشته برای اطلاع از برگزاری دسته، بر پشت‌بام حسینیه اعظم، طبل نواخته می‌شد و امروزه با انتشار اعلامیه‌ها، این دعوت صورت می‌گیرد.[۴]
به گزارش برخی منابع، تعداد عزاداران این دسته، ۵۰۰ هزار نفر عنوان شده است[۵] که ۵ تا ۷ هزار نفر از آنان از نقاط دیگر ایران برای شرکت در این مراسم به زنجان سفر می‌کنند.[۶] برای به اجرا درآمدن این مراسم، تدارکات بسیاری از جمله اسکان و حمل و نقل عزاداران دیگر مناطق صورت می‌گیرد.[۷]
در جریان این مراسم، اشعاری چون «یل یاتار طوفان یاتار، یاتماز حسینین پرچمی»، «هانسی گروهین بئله مولاسی وار - شیعه‌لرین حضرت عباسی وار»، «من ابوالفضلم علمدار قیام، پیرو خط حسینم والسلام، هیهات من‌الذله» و «ای درس بصیرت ویرن عالملر عباس» به صورت هم‌خوانی، خوانده می‌شود.[۸]
تاریخچه
قدمت مراسم یوم‌العباس را به دوران حکومت رضاشاه پهلوی نسبت داده‌اند. بر اساس برخی گزارش‌ها، تا پیش از دوره پهلوی، این دسته به صورت محدود برگزار می‌شد و دسته‌های عزاداری به سمت سبزه میدان حرکت می‌کردند و با رسیدن دسته عزاداری، به احترام عزاداران، چند زندانی آزاد می‌شد.[۹] این دسته در دوره پهلوی برای مدتی تعطیل شد و از مدتی مجدد به راه افتاد[۱۰] گفته شده است که اولین قربانی در این مراسم در سال ۱۳۲۷ یا ۱۳۲۸ش انجام پذیرفت و پس از ان این رسم باقی ماند.[۱۱]
این مراسم را بزرگترین دسته عزاداری در ایران می‌دانند و در ۱۵ دی ۱۳۸۷ش، به عنوان دهمین میراث معنوی ایران ثبت شده است.[۱۲] در سال‌های همه‌گیری ویروس کرونا در ایران، این مراسم برای مدتی لغو شد[۱۳] و به صورت محدودی برگزار گردید.[۱۴] رئیس حوزه هنری استان زنجان در مرداد ۱۴۰۲ش اعلام کرد که این کانون قصد دارد تا خرده‌روایت‌های مردمی در خلال این مراسم را گردآوری نماید و بعدا به صورت مکتوب، فیلم و عکس منتشر گردد.[۱۵] صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، این مراسم را به صورت زنده از شبکه‌های مختلفی گزارش می‌کند.[۱۶]
یوم‌العباس در خوزستان
در شهرهای خوزستان نیز مراسمی با عنوان یوم‌العباس در هفتم ماه محرم برگزار می‌گردد. عزاداران در این مراسم، برنامه‌هایی از جمله سوگواری، تعزیه‌خوانی و روضه‌خوانی برگزار می‌کنند. همچنین در این مراسم، در بین فقرای شهر، نذری پخش می‌شود.[۱۷]
پانویس
- ↑ مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص۱۹۹-۲۰۰.
- ↑ «زنجان آماده یوم‌العباس(ع) شد»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص۲۰۰.
- ↑ ««یوم‌العباس»؛ دریای بی‌انتهای عشق و ارادت به علمدار کربلا»، خبرگزاری مهر.
- ↑ «و امروز یوم العباس...»، صدای زنجان.
- ↑ «آمادگی زنجان برای میزبانی از عزاداران حسینی در یوم العباس»، خبرگزاری صدا و سیما.
- ↑ «زنجان آماده یوم‌العباس(ع) شد»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «شور و شعور زنجانی‌ها ارادتی که خاموش نمی‌شود»، حسینیه اعظم زنجان.
- ↑ ««یوم‌العباس»؛ دریای بی‌انتهای عشق و ارادت به علمدار کربلا»، خبرگزاری مهر.
- ↑ «تاریخچه حسینیه اعظم زنجان»، سایت حسینیه زنجان.
- ↑ مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص۱۹۹-۲۰۰.
- ↑ مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص۲۰۰.
- ↑ «اجتماع حسینیه اعظم زنجان برگزار نمی‌شود»، خبرگزاری قدس.
- ↑ «یوم‌العباس(ع) متفاوت زنجانی‌ها با رعایت کامل پروتکل‌های بهداشتی برگزار شد»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «ثبت روایت‌های مردمی در حاشیه عزاداری‌های حسینیه اعظم و یوم‌العباس زنجان»، خبرگزاری ایسنا.
- ↑ «اجتماع میلیونی در «یوم العباس»»، خبرگزاری مشرق.
- ↑ «مراسم یوم العباس(ع) در خوزستان برگزار شد»، خبرگزاری مهر.
پیوند به بیرون
- یوم العباس نمادی از عظمت واقعه کربلا/ شور و شعور حسینی در زنجان
- آیین "یوم العباس" در دمای ۵۰ درجه خوزستان برگزار شد
