احمد سمیعی گیلانی
| نویسنده و مترجم | |
 | |
| زمینه فعالیت | ترجمه، ویرایش، نویسندگی |
|---|---|
| ملیت | ایرانی |
| تاریخ تولد | ۱۱ بهمن ۱۲۹۹ |
| محل تولد | تهران |
| محل زندگی | تهران |
| جوایز | چهره ماندگار در سال ۱۳۸۰ جایزه قلم برتر جشنواره نشان دهخدا، ۱۳۹۷ جایزه مترجم برتر در دومین دورۀ جشنوارۀ فارابی |
احمد سمیعی گیلانی (زادۀ ۱۱ بهمن ۱۲۹۹ در تهران) مترجم، ویراستار و مدیر گروه ادبیات معاصر فرهنگستان زبان و ادب فارسی بود. او در سال ۱۳۸۰ در همایش چهره‌های ماندگار به پاس عمری کوشش در عرصه ادبیات و ترجمه، به‌عنوان چهره ماندگار در رشتۀ ادبیات و ویرایش انتخاب شد.
سمیعی را پدر ویراستاری نوین ایران می‌دانند. به پاس بیش از نیم‌قرن تلاش سمیعی گیلانی در عرصه نگارش و ویرایش، انجمن صنفی ویراستاران با همت فرهنگستان زبان و ادب فارسی در یکصدمین سالروز تولد سمیعی گیلانی در سال ۱۴۰۲، یازدهم بهمن به‌عنوان روز ویراستار برگزیده و در تقویم مشاغل و حرفه‌ها ثبت شد.
سمیعی در مدت زندگی حرفه‌ای خود دوره‌های گوناگونی با همکاری نهادهای مهم فرهنگی و ادبی چون فرهنگستان زبان و ادب فارسی، مرکز نشر دانشگاهی و بسیاری از پژوهشکده‌ها جهت آموزش ویرایش برگزار کرد و همچنین با تألیف چندین کتاب در این زمینه نقش برجسته‌ای و جریان‌سازی در در پاسداری از زبان فارسی و نیز تربیت نسلی از ویراستاران جوان داشت.
سمیعی از جمله کسانی است که نشان نخل آکادمیک وزارت آموزش ملی فرانسه با عنوان «کوماندور» (به‌معنای «فرمانده») را دریافت کرد؛ بدین منظور نیکلا رُش، سفیر فرانسه در ایران، به منزل او رفت و این جایزه را به سمیعی اهدا کرد.
زندگی و تحصیلات
احمد سمیعی گیلانی در یازدهم بهمن‌ماه سال ۱۲۹۹ خورشیدی در محله سنگلچ تهران به دنیا آمد. او تنها چند ماه پس از تولد، به‌همراه خانواده‌اش به رشت، زادگاه نیاکانش، منتقل شد و دوران کودکی و سال‌های آغازین زندگی خود را در همان شهر سپری کرد.
در خرداد ۱۳۱۲، دوره ابتدایی را با موفقیت به پایان رساند و به‌عنوان دانش‌آموز ممتاز، رتبه نخست استان گیلان را به دست آورد. شش سال بعد، در خرداد ۱۳۱۸، بار دیگر در آزمون سراسری رشته علمی در سطح کشور، شاگرد اول استان شد و با دریافت مدال علمی درجه دوم، دوره متوسطه را به پایان رساند.
در همان سال، در آزمون ورودی دانشکده فنی دانشگاه تهران شرکت کرد و با کسب رتبه اول، موفق به دریافت مجوز ورود به این دانشکده شد. علاقه و گرایش عمیق او به زبان و ادبیات فارسی، مسیر تحصیلی‌اش را تغییر داد و درنهایت، سمیعی با انصراف از رشته فنی، در آزمون ورودی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران شرکت کرد و این‌بار تحصیل در رشته زبان و ادبیات فارسی را آغاز کرد.[۱]
استادان
سمیعی در دوره تحصيلش نزد استادانى همچون «ملك الشعراى بهار»، «بديع‌الزمان فروزانفر»، «كاظم عصار»، «فاضل تونى»، «احمد بهمن‌يار»، «دكتر يحيى مهدوى»، «دكتر على‌اكبر سياسى» شاگردی کرد.
فعالیت‌ها
پیش از انقلاب اسلامی
در اواخر دهه ۱۳۴۰، احمد سمیعی گیلانی به‌عنوان ویراستار در مؤسسه انتشارات فرانکلین مشغول به‌کار شد. هم‌زمان با این فعالیت، دوره کارشناسی ارشد زبان‌شناسی خود را در دانشگاه تهران به پایان رساند. نخستین تجربه ویرایشی او انتشارات فرانکلین، اصلاح و بازنگری اثری از «آمینه پاکروان» درباره آقامحمدخان قاجار بود که پیش‌تر توسط جهانگیر افکاری انجام می‌شد. پس از آن، سمیعی ویرایش ترجمه مهرداد نبیلی از کتاب «از ره رسیدن و بازگشت» نوشته آرتور کستلر را به عهده گرفت.[۲]
ترجمه
سمیعی که تسلط کاملی بر زبان‌های فرانسوی و انگلیسی داشت، فعالیت در حوزه ترجمه را با برگردان رمان «دلدار و دلباخته» اثر ژرژ ساند آغاز کرد. پس از آن، ترجمه آثاری از نویسندگانی چون ژرژ پرک و گوستاو فلوبر را نیز در کارنامه خود ثبت کرد. از دیگر ترجمه‌های برجسته او می‌توان به ساخت‌های نحوی نوشته نوآم چامسکی و تتبعات اثر میشل دو مونتنی اشاره کرد.
سمیعی به دعوت عبدالحسین زرین‌کوب، در دانشگاه تهران (دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی)، دانشگاه تربیت معلّم و نیز در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تهران، برای مدتی تدریس کرد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی
پس از پیروزی انقلاب، سمیعی فعالیت‌های ویراستاری خود را در نهادهای مختلفی از جمله بنگاه ترجمه و نشر کتاب (که بعدها به مرکز انتشارات علمی و فرهنگی تغییر نام داد)، مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی، انتشارات سروش، مرکز نشر دانشگاهی و بنیاد دایرةالمعارف اسلامی ادامه داد.
او در سال ۱۳۷۰ به‌عنوان عضو پیوسته به فرهنگستان زبان و ادب فارسی انتخاب شد و از سال ۱۳۷۴، هم‌زمان با آغاز انتشار دوره جدید نشریه نامه فرهنگستان، مسئولیت سردبیری این مجله را برعهده گرفت و تا خرداد ۱۳۹۸ در این جایگاه فعالیت داشت. او همچنین ریاست گروه «ادبیات معاصر» فرهنگستان را نیز عهده‌دار بود؛ افزون‌بر این، سمیعی به‌عنوان مشاور علمی پژوهشگاه علوم انسانی و نیز سردبیر نشریه «نامه فرهنگستان» مشغول کار بود.
سمیعی، در دوره‌های کوتاه و میان‌مدّتِ آموزش ویراستاری مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی، نیروی هوایی، مؤسّسۀ امام جعفر صادق (ع) قم، مؤسّسۀ باقرالعلوم قم، مرکز نشر دانشگاهی، و صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران در تربیت نسلی از ویراستاران جوان سهیم شد.[۳]
===
===
آثار
سمیعی گیلانی در مدت زیست حرفه‌ای خود آثار گوناگونی را ترجمه و تألیف کرده است که به شرح ذیل است:
تألیف
- شیوه‌نامۀ دانشنامۀ جهان اسلام (بنیاد دایرۀ‌المعارف اسلامی)
- نگارش و ویرایش (سمت)
- آشنایی با زبان‌شناسی، (کلّیات و واج‌شناسی) (انتشارات سخن)
- گُلگشت‌های ادبی و زبانی (مجموعۀ مقالات، دفتر اوّل) (انتشارات هرمس)
- گُلگشت‌های ادبی و زبانی (مجموعۀ مقالات، دفتر دوم) ( انتشارات هرمس)
- ترجمۀ بیش از صد مدخل در فرهنگ آثار شش‌جلدی (انتشارات سروش)
ترجمه
- دلدار و دلباخته، اثر ژرژ سانْد (انتشارات علمی و فرهنگی)
- خیالپروری‌ها، اثر ژان ژاک روسو (انتشارات سروش)
- سالامبو، اثر گوستاو فلوبِر (انتشارات خوارزمی)
- برادرزادۀ رامو، اثر دیدرو (نشر البرز)
- هنرپیشه کیست؟ (انتشارات امیرکبیر)
- چیزها، اثر ژرژ پِرِک (انتشارات سروش)
- چومسکی اثر جان لاینْز (انتشارات علمی و فرهنگی)
- ساخت‌های نحوی، اثر چومسکی (انتشارات خوارزمی)
- کنفوسیوس، اثر یاسپِرس (انتشارات خوارزمی)
- مسیح، اثر یاسپِرس (انتشارات خوارزمی)
- دیدرو، اثر پیتِر فرانس (چاپ اوّل، طرح نو)
- تتبّعات (گزیده) همراه با شرح احوال و آثار نویسنده، اثر مونْتِنْی (انتشارات سخن با همکاری رایزنی فرهنگی فرانسه در ایران)
- زیباشناسی، اثرژان بِرتلمی، ترجمه و تحشیه ( انتشارات سخن)
- هزیمت (شکست رسوای امریکا در ایران)، اثر ویلیام لوئیس و مایکل لِه‌دین (چاپ اوّل، نشر ناشر)
- جهان‌بینی در ایران پیش از انقلاب (تحلیل ادبی آثار چند نویسنده در بافتِ تاریخ افکار)، اثر کلاوس پدرسن (چاپ اوّل، فرهنگستان زبان و ادب فارسی).
افزون‌بر موارد فوق، سمیعی گیلانی مقالات گوناگونی با محوریت «نقد و تحقیق ادبی»، «آداب و فنون ویراستاری» و «تعلیم و تربیت» در مجلّاتی همچون «ماهنامۀ آموزش و پرورش»، «الفبا»، «پیام»، «سروش»، «نشر دانش»، «معارف»، «زبان‌شناسی»، «کیهان فرهنگی» و... به چاپ رساند.
افتخارات و جوایز
- بالاترین درجهٔ نشان نخل آکادمیک وزارت آموزش ملی فرانسه با عنوان «کوماندور» (به‌معنای «فرمانده»)، اسفند ۱۴۰۱
- جایزه قلم برتر جشنواره نشان دهخدا، ۱۳۹۷
- جایزه ادبی فرض‌پور ماچیانی، ۱۳۹۷
- جایزه مترجم برتر در دومین دورۀ جشنوارۀ فارابی
- معرفی به‌عنوان چهره ماندگار ایران در سال ۱۳۸۰
نکوداشت و تجلیل
یازدهم بهمن‌ماه ۱۳۹۹ مراسم بزرگداشت صدسالگی استاد احمد سمیعی (گیلانی) با حضور خود او و چهره‌های برجسته‌ای چون غلامعلی حداد عادل، حجت‌الاسلام محمد ذبیحی، رضا داوری اردکانی، محمد شالویی، در فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزار شد.[۴]
۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۱ مراسم بزرگداشتی با حضور احمد سمیعی گیلانی و فرهیختگان در تالار مرکزی رشت برگزار شد و از او به‌عنوان استاد ادبیات و پدر ویراستاری نوین ایران تجلیل به عمل آمد.[۵]
۲۴ اردیبهشت ماه ۱۴۰۲ مراسم نکوداشتی در تالار تمدن با حضور جمعی از استادان پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی استادان فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی برگزار شد.[۶]
۴ خرداد ۱۴۰۲ به‌همت خانه فرهنگ گیلان مراسم نکوداشتی به یاد احمد سمیعی گیلانی برگزار شد. در این مراسم از مستند «سبزِ بن دار»، ساخته منوچهر مشیری که روایتی از زندگی سمیعی گیلانی بود رونمایی شد.[۷]
یازدهم بهمن‌ماه ۱۴۰۲ مراسم نکوداشتی به مناسبت سالروز تولد احمد سمیعی و روز ویراستار در فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزار شد.[۸]
جایزه ادبی «فرض پور ماچیانی»
اهدای جایزه ادبی «فرض پور ماچیانی» به احمد سمیعی گیلانی در سال ۱۳۹۷
نکوداشت احمد سمیعی گیلانی در تالار تمدن
پوستر مراسم نکوداشت احمد سمیعی گیلانی در تالار تمدن
کتاب هزیمت یا شکست رسوای آمریکا در ایران
تصویر کتاب هزیمت یا شکست رسوای آمریکا در ایران ترجمه احمد سمیعی گیلانی
کتاب نگارش و ویرایش
تصویر کتاب نگارش و ویرایش تألیف احمد سمیعی گیلانی
تجلیل از احمد سمیعی گیلانی
پوستر مراسم تجلیل از احمد سمیعی گیلانی در سال ۱۳۹۹
تشییع احمد سمعی گیلانی
تصویری از مراسم تشییع احمد سمعی گیلانی
دریافت نشان نخل آکادمیک
اهدای نشان نخل آکادمیک به احمد سمیعی توسط سفیر فرانسه در ایران در ۲۴ اسفند ۱۴۰۱
پانویس
- ↑ «استاد احمد سمیعی گیلانی». ۲ فروردین ۱۴۰۲. دریافت‌شده در ۲۰ خرداد ۱۴۰۲.
- ↑ «استاد احمد سمیعی گیلانی». ۲ فروردین ۱۴۰۲. دریافت‌شده در ۲۰ خرداد ۱۴۰۲.
- ↑ «استاد احمد سمیعی گیلانی». ۲ فروردین ۱۴۰۲. دریافت‌شده در ۲۰ خرداد ۱۴۰۲.
- ↑ «نکوداشت صدسالگی احمد سمیعی گیلانی برگزار شد». ۱۲ بهمن ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۲۰ خرداد ۱۴۰۲.
- ↑ «بزرگداشت استاد احمد سمیعی گیلانی». ۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۱. دریافت‌شده در ۲۰ خرداد ۱۴۰۲.
- ↑ «بزرگداشت استاد احمد سمیعی گیلانی». ۲۴ اردیبهشت ۱۴۰۲. دریافت‌شده در ۲۰ خرداد ۱۴۰۲.
- ↑ «نکوداشت استاد احمد سمیعی گیلانی و رونمایی فیلم مستند چهره نگاری «سبز بن دار» ساخته ی منوچهر مشیری». ۴ خرداد ۱۴۰۲. دریافت‌شده در ۲۰ خرداد ۱۴۰۲.
- ↑ «نکوداشت استاد احمد سمیعی (گیلانی) و روز ویراستار». ۱۱ بهمن ۱۴۰۲. دریافت‌شده در ۲۰ خرداد ۱۴۰۲.
پیوند به بیرون
