مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران
| انتشارات کتاب‌های دانشگاهی | |
 | |
| شرکت مادر | دانشگاه تهران |
|---|---|
| وضعیت | فعال |
| کشور | ایران |
| دفتر مرکزی | تهران - انتهای خیابان کارگر شمالی، خیابان شهید فرشی‌مقدم (شانزدهم) |
| موضوعات | کتاب‌های آکادمیک |
| سال تاسیس | ۱۳۲۵ |
مؤسسه انتشارات دانشگاه تهرانِ یک ناشر دانشگاهی وابسته به دانشگاه تهران که کار خود را از سال ۱۳۲۵ آغاز کرده است. تاکنون بیش از ۵٬۰۰۰ عنوان کتاب منتشر کرده است و به‌طور میانگین در هر روز بیش از یک کتاب منتشر می‌کند. این انتشارات دارای ۹۶ نمایندگی پخش در ایران و ۱ نمایندگی در افغانستان است.
انتشارات دانشگاه تهران تاکنون بیش از ۵٬۰۰۰ عنوان کتاب منتشر کرده است و به‌طور میانگین در هر روز بیش از یک کتاب منتشر می‌کند.
سیر تحول انتشارات و چاپ در دانشگاه تهران
شکل‌گیری انتشارات در بدو تأسیس بر اساس تصویب‌نامه ۳۶۵۶ مورخ ۳۱/۳/۱۳۱۵ هیأت دولت به وزارت معارف و اوقاف اجازه داده شده است مبلغ ۳۰۰ هزار ریال به دانشگاه تهران هدیه نماید تا به ترتیبی که مقتضی بداند به خریداری چاپخانه اقدام نماید و چاپخانه مزبور از جمله اموال دانشگاه باشد.
در جلسه سی و دوم شورا، قرارداد خرید ششصد سهم از شرکت سهامی چاپ جهت دانشگاه تصویب شد و دبیرخانه دانشگاه مسئولیت اجرای این مصوبه را به‌عهده گرفت و به‌همین دلیل هم در شناسنامه آثار چاپ‌شده این دوره، در کنار نام ناشر، یعنی شرکت سهامی چاپ، عبارت «نشر از طرف اداره آموزش عالی و دبیرخانه دانشگاه» نیز افزوده شد.
تأسیس دایره انتشارات
در سال ۱۳۲۰ دایره انتشارات دانشگاه تشکیل شد و مسئولیت یکسان‌سازی کلیه امور چاپ را به‌عنوان یکی از دوایر دبیرخانه دانشگاه به‌عهده گرفت.
اداره انتشارات و روابط دانشگاهی بین‌المللی
از اواخر سال ۱۳۲۴ اداره‌ای به نام «اداره انتشارات و روابط دانشگاهی بین‌المللی» به‌عنوان یکی از ادارات تابعه دبیرخانه دانشگاه تهران تأسیس شد که جایگزین دایرة انتشارات شد.
اداره انتشارات و روابط فرهنگی که اصل و اساس مؤسسه انتشارات و چاپ فعلی است، به‌منظور چاپ کتاب‌ها و رساله‌های استادان دانشگاه و ترجمه کتاب‌های علمی و ادبی مورد نیاز دانشگاهیان، اعم از استاد و دانشجو تأسیس گردید.
وظایف اولیه انتشارات
وظایف عمده‌ای که در بدو تأسیس اداره انتشارات برای آن تعیین شد، عبارت بود از:
۱- انتشار آیین‌نامه و تصویب‌نامه‌های شورای دانشگاه و قوانین دانشگاه؛
۲- نشر سالنامه دانشگاه و کمک به نشر سالنامه دانشکده ها؛
۳- نظارت در انتشار نشریه‌های متضمن تحقیقات علمی و ادبی و آزمایشگاهی استادان دانشگاه و سایر عملیات بنگاه‌های تابع آن؛
۴- کمک به تهیه و انتشار دروس استادان و رفع نیازمندی‌های علمی دانشجویان با چاپ فهرست مفصل مراجع و مأخذ تحقیق و مطالعه؛
۵- تهیه نشریه حاوی سؤالات امتحانات دانشکده به‌منظور راهنمایی دانشجویان و استادان؛
۶- مطالعه و تلخیص مقالات یا اخباری که در جراید و مجلات داخلی و خارجی دربارهٔ دانشگاه تهران درج می‌شد و همچنین تهیه اخبار و مقالاتی که انتشار آنها برای معرفی دانشگاه تهران لازم باشد.
انتشار اولین کتاب
ادارة انتشارات و روابط دانشگاهی بین‌المللی و «انجمن تالیف و ترجمه» با همکاری یکدیگر در سال ۱۳۲۵ کتاب وراثت در موضوع آسیب‌شناسی، تألیف دکتر عزت الله خبیری را به‌عنوان اولین کتاب انتشارات دانشگاه تهران به چاپ رساندند.
تأسیس رسمی چاپخانه دانشگاه
در اوایل سال ۱۳۲۵ به دنبال مصوبه هیأت وزیران و تلاش دکتر شمس الدین امیر علایی، چاپخانه وزارت کشاورزی به دانشگاه تهران واگذار شد و چاپخانه وزارت کشاورزی که دو باب مغازه در دروازه دولت بود، به‌منظور سهولت در کار و نظارت بر عملکرد آن، کلیه تجهیزات و ماشین‌آلات به زیرزمین دانشکده علوم منتقل گردید و در سال ۱۳۲۷ رسماً کار خود را آغاز کرد. در سال ۱۳۳۳ ماشین‌آلات چاپ از زیرزمین دانشکده علوم به زیرزمین سازمان مرکزی منتقل شد.
در ۱۳۳۴ اداره نامبرده به اداره کل انتشارات و روابط دانشگاهی تبدیل شد.
احداث ساختمان جدید انتشارات و چاپ در سال ۱۳۳۹ آغاز شد و در مدت ۳ سال به پایان رسید و تجهیزات و ماشین‌آلات چاپ چاپخانه مستقر در زیرزمین سازمان مرکزی به‌تدریج به ساختمان جدید منتقل و نیازها و تجهیزات لازم نیز تهیه و تکمیل شد.
اداره کل انتشارات و روابط کتابخانه‌ها
در سال ۱۳۴۳ مشخص شد که دو خدمت: یکی نشر کتاب و دیگری رسیدگی به امور روابط فرهنگی و اعطای بورس به دانشجویان خارجی، هیچ ارتباطی به یکدیگر ندارند و دو کار به کلی متفاوت اند و بهتر آن است که هریک به‌صورتی مستقل اداره شوند.
بنابراین با پیشنهاد به ریاست دانشگاه، اداره جدیدی به نام اداره روابط فرهنگ و بورس‌ها تشکیل شد و مقرر شد با ترکیب کتابخانه مرکزی و اداره کل انتشارات واحد جدیدی به وجود آید که این واحد جدید، «اداره کل انتشارات و روابط کتابخانه‌ها» نام‌گذاری شد و کتابخانه مرکزی هم جزئی از آن بود.
مؤسسة انتشارات و چاپ
در سال ۱۳۶۸ فروش انتشارات دانشگاه به سازمان چاپ دانشگاه محول شد و از آن تاریخ به بعد، ادارة فروش به‌عنوان واحدی مستقل، اقدام به توزیع و فروش کتاب‌های انتشارات کرده است.
در اسفند ۱۳۴۸ «اداره انتشارات» و «سازمان چاپ دانشگاه« ادغام شدند و به‌صورت «سازمان انتشارات و چاپ دانشگاه» درآمد و در سال ۱۳۴۹ به «مؤسسه انتشارات و چاپ» تغییر نام یافت.
مؤسسه انتشارات و چاپ بعد از انقلاب اسلامی
در سال ۱۳۵۹ بعد از انقلاب اسلامی ایران و خصوصا بعد از انقلاب فرهنگی فعالیت‌های مؤسسه متوقف شد. علت این امر نیز آن بود که کلیه شوراهای انتشاراتی دانشگاهی منحل و رسماً تعطیل اعلام شدند و قدرت قانونی شوراهای انتشاراتی دانشگاه‌ها به مرکز نشر دانشگاهی واگذار شد.
در آن هنگام، قرار برآن شد که مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، تنها کتاب‌هایی را که رو به اتمام بودند، چاپ کرده و از بستن قرارداد جدید خودداری کند و کتاب‌های آماده چاپ یا حتی در نیمه راه چاپ، برای تصمیم نهایی به مرکزنشردانشگاهی ارسال شود. در این مدت که مؤسسه کار و فعالیت آنچنانی نداشت و لغت نامه دهخدا را که نیاز به هیچ تصویبیه مجددی نداشت، در تیراژ ۴۰۰۰ نسخه چاپ کرد.
پس از بازگشایی مجدد دانشگاه‌ها در سال ۱۳۶۳، به‌منظور تعیین خط‌مشی منطبق بر موازین اسلامی در شهریور ۱۳۶۷ مقررات و آیین‌نامه جدید پذیرش و نشر در ۳۴ ماده به‌تصویب شورای هماهنگی انتشارات دانشگاه رسید و با تصویب شورای دانشگاه در آذر ماه ۱۳۶۹ مورد بررسی و اصلاح مجدد قرار گرفت که از آن زمان جایگزین کلیه مقررات قبلی مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران شد. در این آیین نامه، تعداد اعضای شورای انتشارات به بیست و دو نفر افزایش و تعداد کمیته‌های تخصصی به چهار کمیته کاهش یافته است.
مدیران
از سال آغاز تا سال ۱۳۹۰ مدیران مؤسسه به شرح جدول زیر عبارت بودند از:
| ردیف | نام | فعالیت |
|---|---|---|
| ۱ | پرویز ناتل خانلری | ۱۳۳۳–۱۳۲۴ |
| ۲ | ذبیح‌الله صفا | ۱۳۳۹–۱۳۳۳ |
| ۳ | حسن مینوچهر | ۱۳۳۹–۱۳۴۲ |
| ۴ | حافظ فرمانفرمائیان | ۱۳۴۳–۱۳۴۲ |
| ۵ | ایرج افشار | ۱۳۵۰–۱۳۴۳ |
| ۶ | ابراهیم کوهستانی | ۱۳۵۳–۱۳۵۰ |
| ۷ | بهرام فره‌وشی | ۱۳۵۳ تا شهریور ۱۳۵۷ |
| ۸ | حسین عرفانی | شهریور ۱۳۵۷ تا ۲۵ اسفند ۱۳۵۷ (استعفا) |
| ۹ | داریوش ورکانی فاتحی | ۶ فروردین ماه ۱۳۵۸ تا ۱۱ بهمن ۱۳۵۹ (استعفا) |
| ۱۰ | فیروز حریرچی | ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۶ |
| ۱۱ | محمد شکرچی‌زاده | ۱۳۶۶ تا ۱۳۷۰ |
| ۱۲ | عباس راستگو | ۱۳۷۰ تا ۱۳۷۷ |
| ۱۳ | محمدعلی راد | ۱۳۷۷ |
| ۱۴ | محمد شکرچی زاده | ۱۳۸۵–۱۳۷۷ |
| ۱۵ | سید حمید طالب‌زاده | ۱۳۸۸–۱۳۸۵ |
| ۱۶ | جان‌الله کریمی مطهر | ۱۳۸۹–۱۳۸۸ |
| ۱۷ | حسن سرشتی | ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۰ |
| ۱۸ | ایرج الله‌دادی | ۱۳۹۵–۱۳۹۰ |
| ۱۹ | محمد موسی خانی | ۱۴۰۰–۱۳۹۵ |
| ۲۰ | مرتضی اکبری | ۱۴۰۰-اکنون |
نگارخانه
-
دکتر پرویز ناتل خانلری: نخستین رئیس انتشارات دانشگاه تهران
-
دکتر ذبیح الله صفا: دومین رئیس انتشارات دانشگاه تهران
-
دکتر حافظ فرمانفرمائیان
-
ایرج افشار
-
دکتر ابراهیم کوهستانی
-
دکتر بهرام فره وشی
-
دکتر حسین عرفانی
-
دکتر داریوش ورکانی فاتحی
-
دکتر فیروز حریرچی
-
دکتر عباس راستگو
-
دکتر محمدعلی راد
-
دکتر محمد شکرچی زاده
-
دکتر سید حمید طالب زاده
-
دکتر جان اله کریمی مطهر
-
دکتر حسن سرشتی
-
دکتر ایرج الله‌دادی
-
دکتر محمد موسی خانی
-
دکتر مرتضی اکبری
پانویس
