سید علی صالحی
| نویسنده و شاعر | |
 | |
| نام اصلی | علی‌پناه |
|---|---|
| زمینه فعالیت | نویسندگی و شعر |
| ملیت | ایرانی |
| تاریخ تولد | ۱ فروردین ۱۳۳۴ (۷۰ سال) |
| محل تولد | مَرغابِ سیدصالح (خوزستان) |
| محل زندگی | تهران |
| کارهای برجسته | نشانی‌ها، آخرین عاشقانه‌های ری‌را، لهجه‌ی آوریل (شعر) • مرگ پلنگ، چشم به‌راه بانو، علو (کتاب) |
| جوایز | جایزه‌ی فروغ فرخزاد(۱۳۵۶ش)، جایزه‌ی شعر نیما (۱۳۸۹ش)، جایزه‌ی طلایی اقلیم کردستان (۱۳۹۷ش) |
| آدرس اینستاگرام | سید علی صالحی |
سید علی صالحی (زادهٔ ۱ فروردین ۱۳۳۴ در روستای مَرغاب، ایذه) شاعر، نویسنده و یکی از تأثیرگذارترین چهره‌های شعر معاصر ایران است. او به عنوان بنیانگذار جریان «شعر گفتار» و یکی از پیشگامان «موج ناب»، نقشی اساسی در تحول زبان و فرم در شعر سپید فارسی ایفا کرده و نسل‌های متعددی از شاعران پس از خود را تحت تأثیر قرار داده است.
سید علی صالحی در خانواده‌ای بختیاری در روستای مرغاب، از توابع شهرستان ایذه در استان خوزستان، به دنیا آمد. دوران کودکی او در کوچ‌نشینی و زندگی ایلیاتی سپری شد و با فرهنگ غنی بومی، از جمله شاهنامه‌خوانی پدرش که طبعی شاعرانه داشت، عجین بود. این تجربیات زیسته، بعدها به یکی از منابع اصلی الهام و تصویرسازی در شعر او تبدیل شد. او از سنین نوجوانی به سرودن شعر پرداخت و نخستین اشعارش در سال ۱۳۵۰، با حمایت ابوالقاسم حالت، در مجله داخلی شرکت نفت در مسجدسلیمان به چاپ رسید. در سال ۱۳۵۳ به تهران مهاجرت کرد و فعالیت ادبی خود را به صورت جدی‌تر دنبال نمود. نقطه عطف دوران جوانی او، قرار گرفتن نامش در کنار شاعران بزرگی چون منوچهر آتشی و نصرت رحمانی به عنوان نامزد جایزه شعر فروغ فرخزاد در سال ۱۳۵۶ بود که نوید ظهور یک استعداد درخشان را می‌داد. صالحی همزمان با تحصیل در رشته ادبیات در دانشکده هنرهای دراماتیک (دانشکده سینما و تئاتر دانشگاه هنر کنونی)، در سال ۱۳۵۸ به عضویت کانون نویسندگان ایران درآمد و در بطن فعالیت‌های ادبی و اجتماعی آن دوران قرار گرفت.
سید علی صالحی تنها یک شاعر باقی نماند، بلکه به عنوان یک نظریه‌پرداز، دو جریان مهم را در شعر سپید معاصر ایران پایه‌گذاری و تبیین کرد:
موج ناب
در اواخر دهه پنجاه، صالحی به همراه تنی چند از شاعران هم‌نسل خود، در برابر جریانات رایج شعر آن روزگار، جنبشی را پایه‌ریزی کرد که به «موج ناب» مشهور شد. این جریان بر استقلال زبان شعر از ایدئولوژی، بازگشت به ریشه‌های طبیعی و بومی تصاویر و ساده‌سازی زبان شعر تأکید داشت. هدف اصلی، رها کردن شعر از پیچیدگی‌های تصنعی و رساندن آن به یک زبان خالص و مستقل بود.
شعر گفتار
مهم‌ترین دستاورد نظری و عملی صالحی، بنیان‌گذاری «جنبش شعر گفتار» در اواسط دهه شصت (حدود سال ۱۳۶۴) بود. او با انتشار بیانیه‌ها و مقالات تئوریک، مبانی این جریان را تشریح کرد. شعر گفتار بر سه اصل اساسی استوار است:
سادگی و پرهیز از ابهام: زبان شعر باید به زبان طبیعی و روزمره مردم نزدیک شود تا ارتباط با مخاطب عام آسان‌تر گردد.
کشف شاعرانگی در زبان روزمره: شاعر وظیفه دارد ظرفیت‌های پنهان و شاعرانه موجود در زبان محاوره را کشف و برجسته کند.
دموکراسی در زبان: شکستن سلسله مراتب میان زبان «فاخر ادبی» و زبان «عامیانه» و ایجاد فضایی برابر برای تمام واژگان.
این جریان که بعدها با تکامل نظری، به «شعر فراگفتار» نیز رسید، تأثیری عمیق بر شعر دهه‌های هفتاد و هشتاد گذاشت و مسیر را برای شاعران جوان بسیاری هموار کرد. یکی دیگر از وجوه تأثیرگذار شخصیت صالحی، برگزاری کارگاه‌های شعر اوست که از دهه هفتاد تا به امروز ادامه داشته است. این کارگاه‌ها که به «کارگاه شعر معیار» نیز شهرت دارند، به محلی برای کشف و پرورش استعدادهای جوان تبدیل شدند. بسیاری از شاعران مطرح و برنده‌ی جوایز ادبی معتبر در دهه‌های بعد، از شاگردان مستقیم یا غیرمستقیم این کارگاه‌ها بوده‌اند.
فعالیت تخصصی
- از بنیانگذاران «موج ناب» در شعر سپید
- عضو کانون نویسندگان ایران
- مدرس کارگاه شعر دنیای سخن
- بنیانگذار جنبش «شعر گفتار» و «شعر فراگفتار»
- دبیر سرویس ادبی و صفحه شعر مجله دنیای سخن
- شرکت در مجامع ادبی و فرهنگی بین‌المللی در کانادا، سوئد و آمریکا
- بازی در تئاتر بر اساس نمایشنامه «چشم در برابر چشم» از غلام‌حسین ساعدی
آثار
| عنوان | ناشر | سال انتشار |
|---|---|---|
| مرگ پلنگ (رمان) | ۱۳۶۳ | |
| چشم براه بانو (رمان) | دارینوش | ۱۳۷۵ |
| علو محیط (رمان) | ۱۳۷۶ | |
| لیالی... لا | تجریش | ۱۳۶۲ |
| پیشگو و پیاده شطرنج | محیط | ۱۳۶۷ |
| مثلثات و اشراق‌ها | محیط | ۱۳۶۷ |
| نامه‌ها | دارینوش | ۱۳۷۳ |
| نشانی‌ها | دارینوش | ۱۳۷۴ |
| عاشق شدن در دی‌ماه، مردن به وقت شهریور | دارینوش | ۱۳۷۵ |
| آسمانی‌ها | انتشارات تهران | ۱۳۷۶ |
| رویاب قاصدک غمگینی که از جنوب آمده بود | انتشارات تهران | ۱۳۷۶ |
| سفر بخیر مسافر غمگین پنجاه و هشت | محیط | ۱۳۷۶ |
| آخرین عاشقانه‌های ری‌را | انتشارات تهران | ۱۳۷۸ |
| سمفونی سپیده‌دم | نگاه | ۱۳۸۶ |
| یوماآنادا | ناهید | ۱۳۸۴ |
| از آوازهای کولیان اهوازی | رامانیوش | ۱۳۸۲ |
| چیدن محبوبه‌های شب را تنها به باد یاد خواهد داد | ابتکار نو | ۱۳۸۰ |
| دریغا ملا عمر... | آرویج | ۱۳۸۰ |
| دعای زنی در راه که تنها می‌رفت | ابتکار نو | ۱۳۸۰ |
| ساده بودم، تو نبودی، باران بود | دارینوش | ۱۳۸۰ |
| دیرآمده‌ای ری‌را! باد آمد و همه رویاها را با خود برد | دارینوش | ۱۳۸۰ |
| عاشقانه‌های ابونواس اهوازی | سالی | ۱۳۸۳ |
| منم کوروش، شهریار روشنایی‌ها | ابتکار نو | ۱۳۸۲ |
| ترانه‌های ملکوت: بازسرایی چهار دفتر از کتاب مقدس | برسان | ۱۳۸۱ |
| این منم زرتشت ارابه‌ران خورشید (بازسرایی یشت‌های اوستا) | ابتکار نو | ۱۳۸۱ |
| خط هفتم کیمیانوس | چشمه | |
| شبانه در غیاب احمد شاملو | ||
| منشور شعر حکمت | ||
| راه دور (ژانر زندگینامه امت به سبک خودنوشت) |
نمونه‌ای از اشعار
شعر باوینه و بهون
جوایز و افتخارات
- کسب جایزه فروغ فرخزاد در سال ۱۳۵۶
- شرکت در مجامع ادبی و فرهنگی بین‌المللی در کانادا، سوئد و آمریکا. سخنرانی و شعرخوانی در دانشگاه‌های کشورهای میزبان
- ترجمه شعر صالحی به زبان‌های فرانسه، عربی، آلمانی، انگلیسی، ارمنی، روسی و کردی به صورت پراکنده در مطبوعات خارجی
- ترجمه دو دفتر شعر از صالحی در کردستان عراق
- در دومین جایزه شعر نیما در ۱۳۸۹ «انیس آخر همین هفته می‌آید» به عنوان کتاب برتر از طرف داوران انتخاب شد.
- جایزه طلایی بیست‌و‌یکمین جشنواره گلاویژ در اقلیم کردستان سال ۱۳۹۷
- کسب مقام بهترین داستان و روایت برای فیلمنامه «بچه‌های نفت» در جشنواره نفت[۳]
پانویس
- ↑ «شعر/ز لالی تا اندِکافرش کن تیامه». ۲۷ تیر ۱۴۰۲. دریافت‌شده در ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۳.
- ↑ «شعر/ز لالی تا اندِکافرش کن تیامه». ۲۷ تیر ۱۴۰۲. دریافت‌شده در ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۳.
- ↑ «معرفی سید علی صالحی». دریافت‌شده در ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۳.
پیوند به بیرون
- زندگینامه و دانلود بهترین کتاب‌های سید علی صالحی
- اشعار سید علی صالحی
- وحید جلیلوند چخ زیبا شعر سید علی صالحی را می‌خواند.
