علامه حلی

علامه حلی
	عکس مرقد علامه حلی
نام کامل	حسن بن یوسف بن مطهّر حلّی
لقب	آیت‌الله; علامه;
محل دفن	حرم امام علی(ع)
خویشاوندان سرشناس	فخر المحققین(پسر); محقق حلی(دائی);
استادان	سید بن طاووس، خواجه نصیرالدین طوسی، ابن‌میثم بحرانی
شاگردان	قطب الدین رازی; فخرالمحققین;
تالیفات	کشف المراد، نهج الحق و کشف الصدق، باب حادی عشر، خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، الجوهر النضید
فعالیت‌ها	مناظره با علمای فرقه‌های مختلف، موجب گرایش سلطان محمد خدا بنده به تشیع، ترویج مذهب شیعه در ایران

حسن بن یوسف بن مطهّر حلّی (زادهٔ ۲۹ رمضان ۶۴۸ در حله - درگذشت ۲۱ محرم ۷۲۶ در حله) معروف به علامه حلی از عالمان برجسته شیعه و نخستین فرد ملقب به آیت‌الله بود. او علوم مختلفی چون فقه، اصول، کلام، منطق و فلسفه را نزد اساتیدی همچون خواجه نصیرالدین طوسی آموخت و پیش از بلوغ به درجه اجتهاد رسید.

علامه حلی در ۲۸ سالگی مرجعیت شیعه را بر عهده گرفت و آثار مهمی مانند »مختلف الشیعه»، «کشف المراد» و «منهاج الکرامه» را تألیف کرد. علامه حلی به دعوت سلطان محمد خدابنده به ایران آمد و با مناظرات علمی، نقش مهمی در ترویج تشیع در دربار ایلخانی ایفا کرد. او بیش از صد کتاب در موضوعات مختلف دارد و برخی منابع آثار او را تا هزار کتاب برآورد کرده‌اند.

علمه حلی در ۲۱ محرم ۷۲۶ قمری درگذشت و در حرم امیرالمومنین علی علیه السلام دفن شد.

جشنواره علامه حلی از سال ۱۳۸۶ با هدف تشویق طلاب جوان در زمینه‌های علمی و پژوهشی راه‌اندازی شده است. این جشنواره در چهار بخش مقاله، کتاب، تحقیق پایانی و پایان‌نامه برای طلاب زیر ۳۵ سال برگزار می‌شود و تاکنون ۱۴ دوره از آن برگزار شده است.

زیست علمی

حسن بن یوسف بن مطهّر حلی، معروف به علامه حلی در ۲۹ رمضان سال ۶۴۸ قمری در حله در عراق به دنیا آمد. پدرش یوسف بن مطهّر از متکلمان و عالمان علم اصول در حله بود. او چند سال بیشتر نداشت که با راهنمایی پدرش برای یادگیری قرآن به مکتب رفت و خواندن و نوشتن را در مکتب آموخت. سپس مقدمات و ادبیات عرب و علوم فقه، اصول فقه، حدیث و کلام را نزد پدرش و دایی‌اش محقق حلی آموخت. او در ادامه، علوم منطق، فلسفه و هیئت را نزد اساتید دیگر، به‌ویژه خواجه نصیرالدین طوسی فراگرفت و قبل از رسیدن به سن بلوغ به درجه اجتهاد رسید.

علامه حلی به ‌سبب کسب فضیلت‌های بسیار در سن کم در نزد خانواده و دانشمندان به جمال‌الدین مشهور شد. پس از رحلت محقق حلی در سال ۶۷۶ قمری که مرجعیت شیعیان را بر عهده داشت، شاگردان وی و دانشمندان حله پس از جستجوی فردی که شایستگی زعامت و مرجعیت شیعیان را داشته باشد، علامه حلی را برای این امر مهم مناسب یافتند و او در ۲۸‌سالگی مرجعیت شیعه را بر عهده گرفت.

علامه نخستین کسی بود که به علت فضل و دانش بسیارش با لقب آیت‌الله خوانده شد. ابن‌‌حجر عسقلانی‌ او را «آیة فی‌ الذُّکاء» (نمونه روشنِ صفاء ذهن و صافی اندیشه) خوانده‌ است. شرف‌الدین شولستانی، شیخ بهایی و محمدباقر مجلسی، در اجازه‌نامه‌هایی که‌ برای‌ شاگردان‌ خود نوشته‌اند، از علامه حلی با عنوان‌ «آیت‌ الله‌ فی‌ العالمین» (نشانه خدا در جهانیان) یاد کرده‌اند.

تشرف علامه حلی خدمت امام زمان (عج) از زبان مرحوم کافی

اساتید

ردیف	استاد
۱	شیخ یوسف سدید الدین (پدرش)
۲	محقق حلی
۳	سید بن طاووس
۴	سید احمد بن طاووس
۵	خواجه نصیرالدین طوسی
۶	محمد بن علی اسدی
۷	یحیی بن سعید حلی
۸	مفیدالدین محمد بن جهم حلی
۹	ابن‌میثم بحرانی
۱۰	جمال الدین حسین بن ایاز نحوی
۱۱	محمد بن محمد بن احمد کشی
۱۲	نجم الدین علی بن عمر کاتبی
۱۳	برهان الدین نسفی
۱۴	شیخ فاروقی واسطی
۱۵	شیخ تقی الدین عبدالله بن جعفر کوفی

شاگردان

ردیف	شاگرد
۱	فخر المحققین (فرزند علامه)
۲	سید عمیدالدین عبدالمطلب (خواهرزاده‌اش)
۳	سید ضیا الدین عبدالله حسینی اعرجی حلی (خواهرزاده‌اش)
۴	سید محمد بن قاسم حسنی مشهور به ابن‌معیه
۵	رضی الدین ابوالحسن علی بن احمد حلی
۶	قطب‌الدین رازی
۷	عزالدین محمد آملی
۸	سید نجم الدین مهنا بن سنان مدنی
۹	تاج الدین محمود بن مولا
۱۰	تقی الدین ابراهیم بن حسین آملی
۱۱	محمد بن علی جرجانی
۱۲	جمال الدین بن حُسام عاملی

آثار علمی

علامه حلی در علوم مختلفی چون فقه، اصول فقه، کلام، حدیث، تفسیر، رجال، فلسفه و منطق آثار بسیاری تألیف کرده است. درباره تعداد این تألیفات اختلاف است. علامه حلی خود در کتاب «خلاصة الاقوال» ۵۷ اثر برای خودش ذکر می‌کند. سید محسن امین در کتاب «اعیان الشیعه» می‌نویسد:

«تالیفات علامه بیش از یکصد کتاب است و من ۹۵ کتاب او را دیده‌ام که بسیاری از آنها چندین مجلدند». او همچنین می‌گوید کتاب *الروضات* آثار علامه را حدود هزار کتاب تحقیقی دانسته است.

میرزا محمد علی مدرس نیز در کتاب «ریحانة الادب» و همچنین «گلشن ابرار» حدود ۱۱۰ اثر برای علامه نام برده‌اند. از آثار معروف علامه حلی می‌توان به کتاب «مختلف الشیعه» و «تذکره الفقهاء» در علم فقه، «کشف المراد»، «باب حادی عشر» و «منهاج الکرامة» در علم کلام، «خلاصة الاقوال» در علم رجال و «جوهر النضید» در علم منطق اشاره کرد. علامه دو کتاب در اصول عقاید شیعه به نام‌های «نهج الحق» و «کشف الصدق» و نیز «منهاج الکرامه» را تألیف نموده و به رسم تحفه به پیشگاه اولجایتو برد.

ورود به ایران

تاریخ دقیق ورود او به ایران مشخص نیست؛ اما احتمالاً در سال‌های بعد از ۷۰۵ قمری و به دعوت سلطان محمد خدابنده بوده است. محمد خدابنده از پادشاهان سلسله ایلخانیان بود که بر ایران حکومت می‌کردند. تاج‌الدین آوجی زمینه حضور علامه حلی به دربار اولجایتو را فراهم کرد. علامه وقتی وارد ایران شد در مجلسی به مناظره با دانشمندان مذاهب فقهی چهارگانه اهل‌سنت از جمله خواجه نظام الدین عبدالملک مراغه‌ای پرداخت. وی در این مناظره توانست ولایت و امامت علی(ع) و حقانیت مذهب شیعه را نزد پادشاه به اثبات برساند. این اتفاق باعث شد پادشاه مذهب شیعه را برگزینند و نام خود را از الجایتو به سلطان محمد خدابنده تغییر دهد و تشیع را در ایران رواج دهد. منابع مختلفی نیز به تأثیر علامه حلی بر تشیع سلطان محمد خدابنده اشاره دارند. رحلت:

رحلت

علامه حلی پس از مرگ سلطان محمد خدابنده در سال ۷۱۶ قمری به شهر حله بازگشت و تا آخر عمر در آنجا اقامت گزید. وی سرانجام ۲۱ محرم ۷۲۶ در سن ۷۸ سالگی، در شهر حله وفات یافت و در حرم امیرالمومنین علی علیه السلام به خاک سپرده شد.

جشنواره علامه حلی

جشنواره علامه حلی، از سال ۱۳۸۶ به همت معاونت پژوهش حوزه‌های علمیه راه‌اندازی شده است. هدف این جشنواره، تشویق و حمایت از طلاب جوان حوزه‌های علمیه است که در زمینه‌های علمی و پژوهشی فعالیت می‌کنند. این جشنواره به چهار بخش مقاله، کتاب، تحقیق پایانی و پایان‌نامه تقسیم شده و به طلاب زیر ۳۵ سال اختصاص دارد. هدف از برگزاری این جشنواره، تقویت فرهنگ پژوهش و شناسایی استعدادهای برتر در میان طلاب و همچنین جهت‌دهی فعالیت‌های علمی آنان به نیازهای نظام اسلامی است.

این جشنواره تاکنون ۱۴ دوره برگزار کرده است. در هر دوره، طلاب در سطوح مختلف از جمله سطح ۱ تا سطح ۴ با آثار علمی خود رقابت می‌کنند. در این جشنواره، مقالات و آثار پژوهشی طلاب در زمینه‌های مختلف فقهی، اصولی، کلامی و دیگر علوم اسلامی مورد بررسی قرار می‌گیرد. برگزیدگان هر سطح در مراسمی تجلیل می‌شوند.

پیوند به بیرون