بعد از ورود به مجموعه کتابشهر تلاش کردم از تجربه‌های کسب شده استفاده کنم؛ علاوه‌براین سعی کردم همه مطالباتی که پیش در مقام مطالبه‌گر مطرح می‌کردم را اعمال کنیم.
مدل‌های مختلف کتابی و غیرکتابی بررسی شد اما با توجه به اینکه فعالیت در حوزه کتاب باید با توجه به ویژگی‌های خودش تعریف شود و مهمتر اینکه جزئی از سازمان تبلیغات بودیم و هستیم، یعنی وابستگی به حاکمیت؛ بنابراین شرایطی به مجموعه مترتب می‌شود؛ به‌عنوان مثال برخی فعالان فرهنگی از همکاری با مجموعه حذر می‌کنند و با رفت‌و آمد مسئولان، علاوه‌بر تغییر سیاست‌ها و رویکردها، کسب و کار فعالان فرهنگی نیز دستخوش تغییر می‌شود. در این شرایط سخت، برای اجرای طرح فعلی کتابشهر با مشکل مواجه بودیم.
اساس فعالیت در مجموعه کتابشهر، شراکت با بخش مردمی است؛ به این ترتیب که سرمایه از سازمان تبلیغات و کار از بخش مردمی.
فعالیت جدید مجموعه کتابشهر زمان آغاز شد که در برخی شهرهای کشور، نشان تجاری «کتابشهر» به اصطلاح سوخته بود و در برخی شهرها نیز اصلاً وجود نداشت و برای مردم شناخته شده نبود.
از مجموع ۲۴ شعب کتابشهر، ۱۲ شعبه در فصل جدید فعالیت مجموعه ایجاد شده است. یکی از مسائل در آغاز فعالیت جدید، حفظ ۱۲ فروشگاه قبلی بود که طی ۱۰ سال تأسیس شده بودند.
تصور ابتدایی جمع جدید به مجموعه کتابشهر بعد از تجربه حضور در یک انجمن صنفی، دسترسی به بهترین مکان‌ها برای تأسیس کتابفروشی بود؛ درحالی‌که این طور نبود؛ به‌عنوان مثال تصمیم‌مان برای توقف فعالیت شعبه بهارستان تغییر کرد و این شعبه با این توضیح که در تهران شعبه دیگری نداریم، حفظ شد.
استان کرمان از نمونه‌های برتر در همکاری با مجموعه کتابشهر برای تأسیس کتابفروشی است.
از مجموع ۱۲ کتابفروشی‌های کتابشهر که پیش از دور جدید، فعالیت داشتند، فقط شعبه زاهدان در موقعیت مناسبی تأسیس شده است. در مجموع این ۱۲ کتابفروشی براساس ضرورت مدیریتی حفظ شده نه اینکه موقعیت جغرافیایی آن‌ها مطلوب باشد. چند ملک فروشگاهی ازجمله در رشت، خرم‌آباد و دماوند را مدیران تبلیغات شهر از مجموعه کتابشهر پس گرفت.
با پس گرفتن ملک کتابفروشی‌ها، تصمیم براین شد تا ازظرفیت‌های بخش خصوصی و دیگر سازمان‌ها استفاده کنیم و نیمی از ۱۲ شعبی که در فصل جدید کتابشهر تأسیس شده از بخش خصوصی اجاره شده، ازجمله دو فروشگاه با همکاری حوزه هنری در کرمانشاه تأسیس شده است.
اتصال ظرفیت دولتی به ظرفیت مردمی اصلی ویژگی الگوی کتابشهر است؛ البته پیش‌تر این شیوه در دیگر مجموعه‌ها اجرایی شده بود.
برای پاسخ به این پرسش، ابتدا باید موفقیت را تعریف کنیم. معتقدیم کتابفروشی باید یکی از کانون‌های فرهنگی و اجتماعی شهر باشد؛ به‌عبارت دیگر کتابفروشی باید به یک جریان فرهنگی شهر تبدیل شود. ماندگاری و ثبات، دومین شاخص است.
حمایت از کتابفروشی‌ها، پلکانی است و شرکا، بعد چند سال با وجود تغییرات مدیریتی در حوزه کتاب باقی بماند و توانایی فعالیت مستقل را داشته باشد. این الگو اجرایی شده و برخی کتابفروشی‌ها با وجود پرداخت حقوق نیروهای خود و حق اجاره اداره می‌شود. اجاره نیز پلکانی اضافه شده نه براساس تورم؛ البته حق اجاره در دومین سال دوبرابر تعیین شده که به‌طور طبیعی بیش از تورم سالانه است. اجاره در قالب سهم مشارکت محاسبه می‌شود. هدف از حمایت پلکانی، تحقق ماندگاری است.
بحث دیگر، راهبری است. بنابراین بر راهبری مدیریت شعب تمرکز کردیم؛ به‌عبارت دیگر به حوزه مرکز تأمین و پخش کتاب ورود نکردیم حتی فروشگاه‌داری هم نکردیم بلکه به مشاوره، راهبری و تأسیس کتابفروشی تمرکز کردیم. تأکید بر این شیوه موجب شد تا سازمان تبلیغات، رویکرد مجموعه را سختگیرانه ارزیابی کند.
پیدا کردن شریک برای اداره شعب برای کتابشهر خیلی دشوار بود بنابراین بسیاری از افراد مشغول در فروشگاه‌ها، سابقه فعالیت در کتابفروشی ندارند؛ بنابراین آورده اصلی کتابشهر، افزودن ۳۰ نفر به ناوگان کتابفروشی است. برخی شعب کتابفروشی فعالیت خوبی نداشتند که به تغییر کارگزار منجر شد.
سعی کردیم متناسب با ظرفیت شعب هزینه شود؛ به‌ویژه برای ۱۲ کتابفروشی که پیش از دور جدید فعالیت کتابشهر وجود داشت، مانند شعبه زاهدان که با ۵ میلیون تومان تجهیز شد. درحالی که یکی از جذابیت‌های کسب و کارها، جریان نقدینگی است اما با توجه به اینکه سازمان تبلیغات اسلامی، مأموریت کاسبی و تأسیس شرکت ندارد، نقدینگی در اختیار کارگزاران است. علاوه‌بر این کارگزاران با ناشران و پخش‌ها نیز در ارتباط هستند و انتخاب کتاب نیز در اختیار آن‌ها است البته در مجموعه سامانه کارشناسی وجود دارد برای اینکه چه کتاب‌هایی عرضه نشود.
در مجموع عرضه ۳۰۰ عنوان کتاب از بزرگان انقلاب اسلامی مانند حضرت امام خمینی (ره)، رهبر معظم انقلاب اسلامی، شهید مطهری و شهید بهشتی، شهید صدر، آیت‌الله جوادی آملی، علامه مصباح، شهید آوینی، آقای حائری شیرازی و آقای علی صفایی حائری را الزام کردیم. در مدل «کتابشهر» تصدی‌گری حداقلی است و اختیار در حداکثر ممکن قرار دارد؛ البته اجرای آن برای افرادی که دخل و خرج فروشگاه را در اختیار دارند، دشوار است.
برای اثربخشی یا هزینه و فایده توجه کرد؛ بنابراین نباید از فروشگاهی که با ۵ میلیون تومان تجهیز و بازسازی شده انتظار فوق‌العاده‌ای داشت.
مهم‌ترین شاخص ارزیابی در بررسی اثرگذاری شعب، فروش است. چرا سازمان تبلیغات به تأسیس کتابفروشی توجه کرد؛ به‌دلیل وظیفه اصلی این سازمان، تبلیغ و یکی از درگاه‌های تبلیغ نیز کتاب است. کتاب را می‌توانستیم رایگان توزیع کنیم اما این رویکرد که برخی پیشنهاد می‌کردند، نشانه بی‌تجربگی آن‌ها است. چقدر احتمال، خواندن این کتاب وجود دارد؟ پرسش دیگر اینکه چرا بخش دولتی وارد این عرصه شده است؟ به این دلیل که بخش خصوصی به ندرت و سختی وارد این حوزه می‌شود.
ارزیابی ماهانه از فعالیت ۲۴ کتابفروشی کتابشهر داریم و دو نفر اپراتور مامور ثبت فروش است. هر نوع گزارش از نظر میزان فروش و نوع کتاب و جنسیت خریداران نیز قابل ارائه است؛ به‌عنوان مثال بعد از رمان و داستان، روان‌شناسی بیشترین خریدار را در کتابفروشی‌های کتابشهر دارد.
اگر فروشنده به شعر علاقه‌مند باشد، کتاب‌های شعر پُرفروش می‌شود. وقتی می‌بینیم در بازار، یک کتاب زرد پُرفروش شده، باید بدانیم کتابفروش در این جریان نیز با اقدامات تبلیغی و ترویجی نقش داشته و آمارهای پرفروش اعلامی نیز صحیح است.
سلیقه بیشتر به سمت کتاب‌های عمومی است. هرچه کتاب تخصصی‌تر و دانشگاهی باشد فروش کمتر می‌شود. اقبال به کتاب‌های رمان آنقدر زیاد شده که حتی ناشران تخصصی به این حوزه ورود کرده اند.
در آبان‌ماه ۲۱ هزار جلد و در آذرماه ۱۵ هزار جلد کتاب در فروشگاه‌های کتابشهر فروخته شده است. توجه داشته باشیم که عرضه کتاب درسی و دانشگاهی در فروشگاه‌ها ممنوع است. نکته درخورتوجه اینکه ۱۱ شعبه از ۲۴ شعبه در شهرستان‌ها فعالیت می‌کنند. هرماه نیز به مدیر کتابفروشی‌ها درباره عملکردش تحلیل ارائه می‌دهیم؛ یکی از اهداف این تحلیل‌ها نیز برای پیشگیری از رسوب کتاب است.
مشارکت در طرح‌های مختلف ازجمله عضویت در سامانه «بازار کتاب» خانه کتاب و ادبیات ایران مختار هستند تا به‌عنوان کتابفروشی مستقل حضور داشته باشند.
در بررسی‌ها معیار تعیین شده که براساس هر ۱۰ هزار نفر کتاب فروخته شده است؛ به‌عبارت دیگر موضوع فروش را با شاخص جمعیت پیوند زدیم. به‌عنوان مثال در شعبه اردکان، شهری با ۱۹۷ هزار نفر جمعیت در ماه آذر، ۱۴۰۰ جلد کتاب فروخته شده است؛ بنابراین کتابفروشی برتر شناخته شد. شعبه بعدی، کتابشهر رفسنجان است. این شهر با ۳۱۱ هزار نفر جمعیت، هزار و ۸۵ جلد فروش داشته است. رتبه بعدی اهواز است که آذرماه ۱۳۵۰ جلد کتاب فروخته است. هرفروشگاه باید ۶۰ درصد فضا را به کتاب اختصاص دهد؛ علاوه‌براین عنوان در مترمربع را نیز به‌عنوان شاخص دیگر تعیین کردیم همچنین به لحاظ ریالی حداقل ۳۰ درصد فروش باید کتاب باشد. اکثر شعب این شاخص‌ها را رعایت می‌کنند؛ البته هزینه‌های کافه در این محاسبات لحاظ نمی‌شود و برای این بخش هزینه نمی‌کنیم.
به‌دلیل زیان‌دهی دوسه فروشگاه نمی‌توان به الگو بودن کتابشهر ایراد وارد کرد؛ چراکه دلایل اصلی انتخاب موقعیت کتابفروشی اشتباه بود؛ البته این فروشگاه‌ها انتخاب مدیریت فعلی نبود. ۶ کتابفروشی در موقعیت درجه یک قرار دارند.
ابتدا توجه داشته باشیم که آقای مخبر در نامه این طور دستور ندادند که استانداران موظف‌اند به کتابشهر و سازمان تبلیغات، ملک و فضا اختصاص دهند. موضوع مهم این است که موضوع در سطح عالی دولت مطرح شده و استانداران را مکلف کرده که پیش‌تر سابقه نداشته. البته این تصور به اشتباه ایجاد شده که ملک و پول آمده است؛ درحالی که برای اجرای این دستور در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ستاد مرتبط شکل خواهد گرفت تا براساس ظرفیت‌های دولتی، مکان به متقاضیان ارائه شود؛ به‌طوری که افراد بعد از شناسایی یک مکان می‌توانند براساس دستور معاون اول، اقدامات بعدی انجام شود. ستاد نیز وظیفه نظارتی دارد. تاکید می‌کنم، اهداف دستور معاون اول رئیس جمهور، توسعه کتابفروشی‌ها براساس الگوی کتابشهر است نه نشان تجاری کتابشهر.[۱]
علی‌محمد اسماعیلی
 | |
| زمینه فعالیت | چاپ و نشر کتاب |
|---|---|
| ملیت | ایرانی |
| تاریخ تولد | ۱۸ تیر ۱۳۶۲ (۴۲ سال) |
| محل تولد | کرمانشاه |
| پیشه | مدیر عامل مجموعه کتابشهر ایران |
| تحصیلات | فارغ‌التحصیل رشته مکانیک |
| آدرس اینستاگرام | علی‌محمد اسماعیلی |
علی‌محمد اسماعیلی (زادۀ ۱۸ تیر ۱۳۶۲ در کرمانشاه) مدیر عامل مجموعه کتابشهر ایران است. وی فارغ‌التحصیل رشته مکانیک از دانشگاه همدان بوده، اما بیشتر فعالیت‌هایش در حوزه کتاب بوده است.
سوابق و فعالیت‌ها
| سوابق |
|---|
| کارشناس فروش فروشگاه نشر معارف |
| مدیرعامل انجمن کتاب‌فروشان خوشه |
| جانشین کارگروه کتاب بنیاد خاتم |
| مدیرعامل شرکت کتابشهر ایران |
| عضو هیئت مدیره انتشارات علمی و فرهنگی |
| نماینده نمایشگاه‌های استانی سوره مهر |
| کارشناس بازرگانی مرکز پخش کتاب خیزش نو |
| مدیریت کافه کتاب کراسه |
| سرپرست کتاب فروشگاه ترنجستان بهشت |
گفتاورد
پانویس
- ↑ «دولت از الگوی کتابشهر برای توسعه کتابفروشی‌ها استفاده می‌کند». ایبنا. ۲۷ دی ۱۴۰۲. دریافت‌شده در ۶ اردیبهشت ۱۴۰۳.
پیوند به بیرون
- کتابشهر قرار است باری را از دوش انقلاب بردارد
- کتاب مبلغ غرب جایی در فروشگاه‌های ما ندارد/ فعالیت تعدادی از ناشران در تعارض با گفتمان انقلاب اسلامی است
- گفتگو با جناب علی اسماعیلی، مدیر عامل مجموعه کتابشهر
