محمدتقی فلسفی

محمدتقی فلسفی

زمینه فعالیت	سخنران مذهبی
ملیت	ایرانی
تاریخ تولد	۱۲۸۶
محل تولد	تنکابن
محل زندگی	تهران
تاریخ درگذشت	۲۷ آذر ۱۳۷۷
مدفن	حرم عبدالعظیم حسنی
خویشاوندان سرشناس	محمدرضا تنکابنی(پدر) میرزا علی فلسفی (برادر)

محمدتقی فلسفی (زاده ۲۴ فروردین ۱۲۸۷ تنکابن – درگذشت ۲۷ آذر ۱۳۷۷ تهران) مدرس سطوح عالی حوزه، استاد عرفان و اخلاق، سخنران مذهبی و از چهره‌های سرشناس تبلیغ در دهه‌های اخیر بوده است.

او فرزند محمدرضا تنکابنی، از مجتهدان و علمای برجسته تهران بود. تحصیلات ابتدایی خود را در شش‌سالگی در دبستان توفیق آغاز کرد و هم‌زمان به فراگیری صرف و نحو و مقدمات علوم دینی پرداخت. به توصیه و اصرار مادرش مسیر منبر و وعظ را برگزید و در طول هفته به تحصیل مشغول بود و دو روز پایانی هفته را به ایراد منبر اختصاص می‌داد. نخستین منبر او در سنین پانزده تا شانزده سالگی در مسجد فیلسوف‌ها و با موضوع فضائل امام علی (ع) برگزار شد.

از آنجا که محور فعالیت او منبر و وعظ بود، برای تقویت دانش دینی خود تصمیم گرفت تحصیلاتش را در سطوح عالی علوم حوزوی ادامه دهد. به همین منظور به قم مهاجرت کرد و مدتی در دروس آیت‌الله عبدالکریم حائری یزدی حضور یافت و از محضر او بهره برد.

شاگردان فلسفی، از جمله حسین انصاریان و سید قاسم شجاعی، او را پایه‌گذار منبرهای منظم و موضوعی می‌دانند که با ارشاد و پرداختن به مسائل روز، از منبر لذتی یگانه می‌برد.

فلسفی از جمله چهره‌های مؤثر در نهضت انقلاب اسلامی و حمایت از امام خمینی در سال‌های ابتدایی این قیام بود. بر اساس گزارش ساواک، منزل فلسفی محل تجمع وعاظ و طلاب معترض به قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی بود. سخنرانی‌های فلسفی در دهه ۴۰ و ۵۰ نیز همواره مورد توجه قرار گرفته و بارها با برخورد ساواک روبرو شد. او در سخنرانی‌هایش علاوه بر اعتراض به دستگاه حاکم پهلوی، به‌طور صریح نسبت به حزب توده، نفود بهائیان در ایران، تلاش برای تزریق فرهنگ اروپایی به ایران و… هشدار داده بود. همین سخنرانی‌هایش صریح و پرطرفدار باعث شد تا بارها از سوی حامیان این جریانات مورد حمله قرار گیرد و چند مرتبه ترور شود، هرچند این ترورها موفق نبود. بعدها نیز از فلسفی به عنوان یکی از مهم‌ترین مخالفان بهائیت در ایران یاد شد. اسدالله علم نیز از او به عنوان یکی از منفورترین اشخاص برای خود یاد کرده است.

بعد از این که آیت‌الله بروجردی در قم ساکن شدند، فلسفی از سوی او مأموریت یافت تا پیام‌های مرجعیت را به مقامات دولتی و شاه ابلاغ کند؛ فلسفی نیز به شرطی این امر را پذیرفت که پیام‌ها از مسائل مهم و مرتبط با امور دینی باشد. پیام‌های آیت‌الله بروجردی گاه به‌صورت مستقیم و شفاهی، گاه از طریق حاج احمد خادمی (خادم ایشان) و در مواردی نیز به‌وسیله نامه‌ای رسمی با مهر و امضا به حجت‌الاسلام فلسفی ابلاغ می‌شد. به دعوت آیت‌الله بروجردی، او در دهه پایانی ماه صفر در منزل آن مرجع بزرگ به منبر می‌رفت. پس از درگذشت آیت‌الله بروجردی نیز، فلسفی در حدود بیست مجلس ترحیم و یادبود در تهران و قم سخنرانی کرد و در خطابه‌های خود به تبیین جایگاه علمی و خدمات دینی و فرهنگی وی پرداخت.

عموی وی، شیخ محمدحسین تنکابنی، از فقهای نجف و شاگردان آیت‌الله محمدکاظم خراسانی بود. فلسفی در دروس پدرش محمدرضا تنکابنی، شیخ یونس قزوینی، میرزا مهدی آشتیانی و آیت‌الله عبدالکریم حائری یزدی شرکت کرد. او در بیست‌وسه یا بیست‌وچهار سالگی با دخترعموی خود ازدواج کرد. میرزا علی فلسفی، از فقهای مشهد، برادر او بود.

محمدتقی فلسفی در ۲۷ آذر ۱۳۷۷ در ۹۱ سالگی درگذشت و در حرم عبدالعظیم حسنی به خاک سپرده شد.

مستندی سه قسمتی با عنوان «سخنران مشهور» به کارگردانی سید سینا عودی، زندگی سیاسی محمدتقی فلسفی را روایت می‌کند.

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدتقی فلسفی در حال سخنرانی در ماه مبارک رمضان در مسجد سید عزیزالله بازار تهران (سال ۱۳۴۶)

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدتقی فلسفی در حال سخنرانی برای مردم در مسجد سید اصفهان (سال ۱۳۴۹)

تشییع پیکر محمدتقی فلسفی

زندگی و فعالیت

محمدتقی فلسفی در سال ۱۲۸۶ در تهران متولد شد. او فرزند محمدرضا تنکابنی از مجتهدان و علمای برجسته مازندران و تهران بود. دوران کودکی او عمدتاً در محیط خانه و زیر نظر مستقیم پدر گذشت. در حدود هفت سالگی وارد دبستان توفیق شد و نزد محمدرضا توفیق، خواندن و نوشتن و مقدمات صرف و نحو و مبانی علوم دینی را فراگرفت. صرف و نحو را به شکل کلاسیک از شیخ محمد رشتی آموخت و مباحث ادبی را در مدرسه حاج ابوالفتح دنبال کرد. سپس راه فقه و اصول را در پیش گرفت و از محضرهایی چون شیخ محمدعلی کاشانی در مدرسهٔ عبدالله‌خان و آقا شیخ مهدی در مدرسهٔ محمدیه بهره برد. در مسیر تحصیلی خود تا آنجا پیش رفت که در درس سطح پدرش، که در آن زمان مباحث «قوانین» و شرح لمعه تدریس می‌شد، حضور یافت و علاوه بر آن مقداری از مباحث فلسفی را نیز فراگرفت؛ از جمله نزد مهدی آشتیانی، ابراهیم امامزاده زیدی، کاظم عصار و طاهر تنکابنی درس خواند.

تشویق مادر، او را به منبر و وعظ سوق داد؛ نخستین منبرش را در مسجد فیلسوف،  همان مسجدی که پدرش شب‌ها اقامه جماعت می‌کرد، ایراد کرد و با استقبال حاضرین مواجه شد. این موفقیت اولیه باعث شد هم‌زمان با ادامه درس، منابر خانگی و عمومی متعددی در طول هفته برگزار کند و مهارتش در منبرخوانی هر روز افزون گردد. از آنجا که عمده فعالیت او مبتنی بر منبر بود، نیاز به ارتقای سطح علمی احساس شد؛ بنابراین برای تکمیل دروس سطح و خارج و رسیدن به آمادگی لازم برای منبر، راهی قم شد و مدتی از درس عبدالکریم حائری یزدی بهره برد. در حدود ۲۳ یا ۲۴ سالگی با دخترعموی خود، فرزند محمدحسین تنکابی، ازدواج کرد و حاصل آن زندگی مشترک، پنج پسر و یک دختر بود.

او وقتی برای اولین بار در سن ۱۶-­ ۱۵ سالگی در مسجد فیلسوف‌ها به منبر رفت، در وصف امام علی (ع) سخن گفت و این اشعار را خواند:

بی مهر علی به مقصد دل نرسی

تا تخم نیفشنی به حاصل نرسی

بی دوستی علی و اولاد علی

هرگز به خدا قسم به منزل نرسی

کشتی نجاتت ز هلاک است علی

بنشین که به ورطه های قاتل نرسی

محمدتقی فلسفی در ۲۷ آذر ۱۳۷۷ در ٩١ سالگی درگذشت و در حرم عبدالعظیم حسنی به خاک سپرده شد.

کتاب

برخی از آثار بر جای مانده از محمدتقی فلسفی عبارت است از:

• «کودک»، از نظر وراثت و تربیت، دو جلد.
• «جوان»، از نظرعقل و احساسات، دو جلد.
• «بزرگسال و جوان» از نظر افکار و تمایلات، دو جلد.
• «آیة الکرسی»، پیام آسمانی توحید.
• «اخلاق»،از نظر همزیستی و ارزشهای انسانی، دو جلد.
• «معاد»، از نظر روح و جسم، سه جلد.
• «سخن و سخنوری»، از نظر بیان و فن خطابه.
• «شرح و تفسیر دعای مکارم الاخلاق»، از صحیفه سجادیه، سه جلد.

بزرگداشت

همایش بزرگداشت حجت‌الاسلام محمد‌تقی فلسفی به مناسبت یکصدمین سال تولد وی و پاسداشت زحمات و مجاهدتهای آن خطیب توانا، چهارشنبه ۸ اسفند‌ ۱۳۸۶ در تهران برگزار شد.