مردم ما کار خوب میخواهند و به اعتقاد من اگر نمایشی حرفهای متناسب با نیازمندیها و فرهنگ این مردم اجرا شود، با استقبال بسیار درخوری از سوی مخاطبان مواجه خواهد شد و این که فکر کنیم، مردم از نمایش فاصله گرفتهاند، تفکر غلطی است که سد راه خلاقیتهای نمایشی می‌شود.
محمدجواد بخشی‌زاده
 | |
| اطلاعات شخصی | |
|---|---|
| تاریخ تولد | ۱۳۲۲ (۸۱–۸۲ سال) |
| ملیت | ایرانی |
| زبان مادری | فارسی |
| محل تولد | شیراز |
| اطلاعات هنری | |
| عنوان هنری | کارگردان • بازیگر |
| حوزه فعالیت | تئاتر • سینما • تلویزیون |
| جوایز | نشان درجه یک هنری در رشته نمایش سنتی |
محمدجواد بخشی‌زاده (زادهٔ ۱۳۲۲ شیراز) کارگردان تئاتر و بازیگر سینما، تئاتر و تلویزیون ایران است. وی تاکنون بیش از ۱۶۰ اثر در حوزه هنرهای نمایشی داشته است و دارای نشان درجه یک هنری در رشته نمایش سنتی است.
بخشی‌زاده تلاش‌های بسیاری برای راه‌اندازی و پشبرد تئاتر در میان مردم انجام داد و در این مسیر نخستین تئاتر خصوصی ایران را در سال ۱۳۴۲ پایه‌گذاری کرد و پس از آن نیز در توسعه تئاتر در سپهر فرهنگی کشور کوشا بوده است.
بخشی‌زاده عمدۀ آثار نمایشی خود را با الهام از ادبیات کلاسیک و مضامین مطرح‌شدۀ شاعران برجسته‌ای چون حافظ، سعدی و مولانا نوشته و کارگردانی کرده است.
ازجمله جوایز بخشی‌زاده بهترین متن نمایشنامه و موسیقی در سیزدهمین جشنواره تئاتر فجر، در سال ۱۳۷۴، برای نمایشِ بازیِ مرگ برنده بود.
بخشی‌زاده افزون‌بر فعالیت جدی در تئاتر در عرصه بازیگری سینما و تلویزیون نیز آثاری در کارنامه دارد؛ «در مسیر تندباد»، «ملک سلیمان» ازجمله این فعالیت‌هاست.
زندگی و مسیر فعالیت حرفهای
محمدجواد بخشی‌زاده در سال ۱۳۲۲ در شهر شیراز محله دروازه شاه داعی متولد شد. او پس از درگذشت پدر که مدرس حوزه علمیه بود، برای امرار معاش خانواده به حرفه گچ‌بری و معماری روی آورد؛ اما در ۱۶ سالگی به تئاتر علاقه‌مند شد و به این هنر پرداخت. بخشی‌زاده در کنار کار کردن با حضور در کلاس‌های شبانه دیپلم ریاضی گرفت.
یادگیری تئاتر
او به‌واسطه شغلش در مدت حضور در تهران و تماشای تئاترهای متعدد، با هنرهای نمایشی بیشتر انس گرفت و از همان‌جا یادگیری تئاتر را آغاز کرد. زمانه و علاقه او را در کنار حسین کسبیان نهاد تا نخستین کار‌ها و آموزه‌هایش را از او و خانم مهین اسکویی که برای همگان شناخته شده است، فرا بگیرد.
پایه‌گذاری نخستین تئاتر خصوصی ایران
بخشی‌زاده پس از بازگشت به شیراز در سال ۱۳۴۲ با آغاز جوانی اولین تئاتر خصوصی ایران را در زمانی پایه‌گذاری کرد که سال‌ها تا شنیدن نام تیاتر خصوصی فاصله داشتیم؛ از اجراهای میدانی تا نمایشهای قهوه‌خانه‌ای در قهوه‌خانه چهار فصل.
این هنرمند در سال ۴۲ گروه تئاتر سپید را در قهوه‌خانه خود در همسایگی حمام وکیل شیراز راه‌اندازی کرد و در پیش‌برد تئاتر در بین مردم نقش مهمی ایفا کرد. او در مراسم بزرگداشت خود دربارهٔ این گروه می‌گوید:
تئاتر سپید با زحمات بسیاری شکل گرفت و هنوز ادامه راه می‌دهد و بهترین آرشیو لباس را دارد. ما بین مردم بودیم و در روستاها با نقاره زدن مردم را برای دیدن تئاتر جمع می‌کردیم. مردم ما عاشق تئاتر و ادبیات کلاسیک خودشان هستند و باید این هنر را دوباره در میان مردم احیا کرد.
بخشی‌زاده اغلب آثار نمایشی خود را با الهام از ادبیات کلاسیک و افرادی همچون حافظ، سعدی و مولانا نوشته و کارگردانی کرده است.[۱]
برخی آثار
نمایشی
بخشی‌زاده از اواسط دهه ۴۰ تاکنون بیش از ۱۰۰ اثر نمایشی را با گروه تئاتر سپید کارگردانی کرده که نمایشنامه اغلب آنها را خود نگاشته و در نمایشها بازی نیز کرده است:
- معرکه در معرکه
- سعدی مرد سخن
- دلدار
- پیرچنگی
- چرا خورشید می‌گرید
- فروغ بی پایان
- فرشتگان قصه گو
- پهلوان اکبر می‌میرد
- لیلی و مجنون
- رستم واسفندیار
- رستم وسهراب
- غروب خونین
- بازیِ مرگ
تلویزیونی
- مهروماه
- درگنجینه ترویج
- باآتش نرقص
سینمایی
- ملک سلیمان (۱۳۸۷)
- صنوبر (۱۳۸۰)
- پنجه در خاک (۱۳۷۶)
- دل و دشنه (۱۳۷۳)
- در مسیر تندباد (۱۳۶۷)
جوایز و افتخارات
محمد جواد بخشی‌زاده در سال ۱۳۹۰ بنا بر مصوبه شورای ارزشیابی هنرمندان، نویسندگان و شاعران کشور موفق به دریافت نشان درجه یک هنری در رشته نمایش سنتی شد که این گواهی معادل مدرک دکترا می‌باشد.
در اسفندماه سال ۱۳۹۵ در مراسمی با حضور رئیس سازمان سینمایی ایران یک سالن سینما و تئاتر در شیراز به نام محمدجواد بخشی‌زاده نام‌گذاری شد؛ همچنین در سال ۱۳۷۴ نمایشِ بازیِ مرگ برنده بهترین متن نمایشنامه و موسیقی در سیزدهمین جشنواره تئاتر فجر گردید.
نکوداشت
آیین بزرگداشت استاد محمدجواد بخشی‌زاده در سینما فرهنگ (کتابخانه اسناد ملی) با حضور جمعی از پیشکسوتان و هنرمندان تئاتر و سینمای فارس و همچنین مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان فارس، به همت گروهی از شاگردان ایشان، در روز یک‌شنبه ۲۴ دی‌ماه ۱۴۰۲ برگزار شد. این مراسم با اکران فیلم کوتاه «مشت»، به کارگردانی محمد حسین نعمتی همراه بود.
گفتاورد
بسیاری از این نمایشها با فرهنگ ایرانی جور درنمیآید و مردم ما را راضی نمیکند. مردم دوست دارند خودشان را در نمایشها ببینند، نه این که دو ساعت پول و وقتشان را صرف کاری کنند که سودی به حال آنها ندارد.
کارگردانهای جوان ما باید ابتدا نمایشهای ایرانی را خوب درک کنند و آنگاه با توجه به نیازمندیهای جامعه و مردم، دست به ساخت آثار بزنند و به صرف این که فلان اسم خارجی در جامعه تئاتری دنیا شناخته شده است، وقت خودشان را هدر ندهند و نگاهشان را به حوزه نمایش تغییر دهند.
نمایش هنر والایی است که با برنامه‌ریزی صحیح و اجراهای حرفهای میتواند بسترساز رشد افکار جوانان باشد. بسیاری از جوانان شاید حاضر نباشند کتابی را بخوانند، اما همینها اگر به تماشای یک تئاتر بنشینند، میتوانند در دو ساعت خلاصه چندین کتاب را دریابند و برای پیگیری بیشتر تشویق میشوند که کتاب بخوانند.
جوانهای ما به دنبال گمکردهای هستند که بتواند به آنها آرامش را هدیه کند و این گمکرده تنها با زبان و در قالب نمایشهای سنتی ایرانی قابل ارائه است.
ادبیات فارسی سرشار از نکات عبرتآموز و زندگیساز است، ولی چقدر حیف است که بسیاری از جوانان نمایش ما از همان اول و بدون تفکر و غور در این گنجینه پرارزش، به سراغ متنهای خارجی اسم و رسمدار میروند و بعد هم گله میکنند که مخاطبان از تئاتر استقبال نمیکنند.
بسیاری از تکنیکهای نمایشهای غربی از تعزیه و تئاتر ایرانی ریشه گرفتهاند و تئاتر ایرانی در صورت توجه بیشتر، ستاره درخشانی در آسمان نمایش جهان است. از طرف دیگر خیلی از سبکهای تازه متداول شده در تئاتر غربی، متناسب و قابل انطباق با فرهنگ ایرانی نیست، بنابراین با استقبال مردم مواجه نمی‌شود.
تئاتر مادر همه هنرهاست و شما میتوانید در دل این هنر سایر هنرها را مشاهده کنید. تئاتر صحنه گستردهای است که همه ما به نوعی در آن بازی میکنیم و زندگی صحنه بزرگی است که انسانها بازیگران آن هستند.
پانویس
- ↑ «سالن استاد بخشی زاده در شیراز افتتاح شد/مدیران با هنر آشتی کنند». دریافت‌شده در ۶ مهر ۱۴۰۳.
