محمد بهاری
| مجتهد و عارف شیعی | |
 | |
| تاریخ تولد | ۱۲۶۵ قمری |
|---|---|
| زادگاه | بهار، همدان |
| تاریخ وفات | ۹ رمضان ۱۳۲۵ |
| شهر وفات | بهار، همدان |
| محل دفن | بهار، همدان |
| محل سکونت | نجف • مشهد |
| استادان | ملاحسینقلی شوندی همدانی |
| شاگردان | شیخ اسماعیل تائب تبریزی |
| محل تحصیل | نجف |
| تالیفات | تذکرة المتقین |
محمد بهاری (۱۲۶۵ - ۹ رمضان ۱۳۲۵) حکیم، فقیه، مجتهد و عارف نامدار شیعه در قرن چهاردهم قمری و از شاگردان ملا حسینقلی همدانی بود. وی تحصیلات خود را در زادگاهش آغاز و برای تکمیل علوم دینی به بروجرد و نجف رفت و تا پایان عمر شاگردان بسیاری را تربیت کرد، از جمله سید علی قاضی طباطبایی.
شهرت بهاری بیشتر به سبب شخصیت برجسته اخلاقی، تواضع، سعه صدر و جاذبه حضور او بود و کرامات متعددی به وی نسبت داده شده است.
کتاب تذکرة المتقین حاوی رساله‌ها و مکاتبات او به شاگردانش است و به عنوان دستورالعمل عرفانی و راهنمای تهذیب نفس شناخته می‌شود.
بزرگان علم و عرفان و مقام معظم رهبری، بهاری را یکی از شاگردان برجسته مکتب اسلام و توحید دانسته و بر تربیت شاگردان و آثار اثرگذار او تأکید کرده‌اند.
آثار
شیخ محمد بهاری همدانی آثار متعددی در حوزه علوم دینی دارد، اگرچه بیشتر شهرت او به سبب مکاتبات علمی و آموزشی است که برای شاگردانش نوشته است. برخی از این مکاتبات ارزشمند در کتاب تذکرة المتقین گردآوری شده‌اند.
شیخ آقا بزرگ تهرانی در کتاب الذریعه به اثر دیگری از ایشان با عنوان منشآت اشاره کرده و می‌نویسد: منشآت بهاری الهمدانی النجفی الحاج شیخ محمد بهاری به طبع تهران. همچنین کتابی با نام کتاب القضاء نیز به ایشان نسبت داده شده است.
بهاری از نظر علمی به درجات عالی و اجتهاد دست یافته و شاگردان بسیاری را تربیت کرده بود. اگرچه آثار مکتوب او کم است، این موضوع نشان‌دهنده تمرکز ویژه وی بر تربیت شاگردان و رجال دینی و اهتمام او به سیر و سلوک معنوی بوده است. در واقع، کتاب تذکرة المتقین به عنوان یک دستورالعمل عرفانی و راهنمای تهذیب نفس برای شاگردان او محسوب می‌شود.
شاگردان
مرحوم شیخ محمد بهاری شاگردان بسیاری داشت؛ نامه‌های وی که در کتاب تذکرة المتقین گرد آمده است، خود حکایت از این مدعاست. شاگردان شیخ محمد بهاری در حوزه علمیه نجف، ضمن تحصیل علوم دینی، به تدریس نیز مشغول بودند. عارف فرزانه، شیخ لطیف بهاری (فرزند ملا درویش) از شاگردان او بود. شیخ لطیف از عارفان و عالمان ربّانی زمان خود بشمار می‌رفت. بهاری در ملاقات با اهالی شهر بهار، از معنویت، زهد و عرفان وی بسیار تعریف کرد.
آیةالله آخوند ملا علی معصومی همدانی از یکی از شاگردان ایشان نقل کرده‌اند که گفت: نزد مرحوم بهاری درس اخلاق می خواندیم پس از چند جلسه یک روز به محل درس مراجعه کردیم مرحوم بهاری فرمود: دیگر درس نیست، عرض کردیم، چرا؟ فرمود: آیا در طی این مدت تغییر حال در خود مشاهده کرده اید؟ اگر نکرده اید طبیب را عوض کنید.
اخلاق و کرامات
اسرار الهی در وجود تابناک شیخ محمد بهاری موج می‌زد و از نظر اخلاقی، شخصیتی متواضع، مؤدب و دارای سعه صدر و آداب معاشرت برجسته داشت. بهاری در حسن رفتار، حلم و خوش‌خلقی، شاگردان مرحوم آخوند را شگفت‌زده می‌کرد و نمونه‌ای بارز از اخلاق نیکو به شمار می‌رفت. او در نجف، شیوه تربیتی استاد خود را پی گرفت و بسیاری از عالمان و تاجران ایرانی، عرب و هندی، روش‌های سلوک و خودسازی را از او می‌خواستند. بهاری با گشاده‌رویی، مهر و محبت، هم به‌صورت شفاهی و هم کتبی، آنان را هدایت و ارشاد می‌کرد و بدین ترتیب مکتب آخوند را استمرار می‌بخشید.
شیخ محمد بهاری همانند استاد گرانقدرش در برخورد اول، افراد را مجذوب و شیفته خود می‌کرد. روزی در نجف اشرف، هنگامی که جمعی از طلاب در محوطه مدرسه ایستاده بودند، رهگذری به طلاب جسارتی نشان داد. طلبه‌ها می‌خواستند پاسخ دهند، اما بهاری گفت: «او را به من بسپارید.» سپس به آن مرد گفت: «آیا نخواهی مُرد؟ آیا وقت آن نرسیده است که از خواب غفلت بیدار شوی؟» مرد نگاه به پشت کرد و پاسخ داد: «چرا، چرا! واقعاً موقع آن فرا رسیده است!» و در حضور بهاری توبه کرد، تحول و انقلابی درونی یافت و به یکی از زهّاد و عبّاد زمان خود تبدیل شد.
از منظر بزرگان
مرحوم سید احمد کربلایی درباره او گفته است: «ما همواره در خدمت مرحوم آیةالحق آخوند ملا حسینقلی همدانی رضوان‌الله‌علیه بودیم و آخوند صددرصد برای ما بود. اما همین‌که آقا حاج شیخ محمد بهاری با آخوند روابط آشنایی و ارادت پیدا کرد و پیوسته در خدمت او رفت و آمد داشت، آخوند را از ما دزدید!»
آیت‌الله سید محسن امین درباره او می‌نویسد: «او عالمی ربّانی و سالکی مراقب بود و دارای صفات والا و مقامات بلندی بود... همیشه در حال مراقبت بوده و وجودش مملو از آثار ارجمند بود.»
مرحوم شیخ جواد انصاری همدانی (م. ۱۳۳۹ ش)، که خود اهل سلوک و معرفت بود و در همدان سکونت داشت، پیوسته برای زیارت و استمداد از روح مرحوم بهاری به بهار می‌آمد و چه‌بسا این مسافت حدود ۱۹ کیلومتر را پیاده طی می‌کرد.
علامه طهرانی نیز می‌فرماید: بارها برای زیارت مرقد او به بهار همدان رفته‌ام و معروف است که آن مرحوم از میهمانان خود پذیرایی می‌کرد.
آیت‌الله میرزا محمدحسین نائینی درباره عظمت روحی ایشان فرموده است: «شهر آنجا است که شیخ محمد بهاری خفته است.»
مقام معظم رهبری نیز مرحوم شیخ محمد بهاری را یکی از شاگردان برجسته مکتب اسلام و توحید دانسته و یادآور شده‌اند که ایشان منشأ برکات زیادی در نجف بوده و شاگردان خوبی تربیت کرده است. ایشان آثار کمی از خود به جای گذاشته اما بسیار مغزدار و اثرگذار، مانند کتاب تذکرة المتقین و سایر مکتوبات، که جزو آثار به‌جامانده از مرحوم شیخ محمد بهاری محسوب می‌شوند.
رحلت
محمد بهاری به علت بیماری و برای تغییر آب و هوا، نجف را ترک کرد و به ایران برگشت. وی مدتی در مشهد به سر برد و سرانجام در (۹ رمضان ۱۳۲۵ قمری) در زادگاهش درگذشت.[۱]
در مستند حدیث سرو
نهمین قسمت از مجموعه مستند حدیث سرو با عنوان "حکیم اصحاب" زندگی، احوالات و آثار شیخ محمد بهاری همدانی به تصویر می‌کشد.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دانشنامه جهان اسلام
- وب سایت اهل ولاء
- تذکرة المتقین
پانویس
- ↑ آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ج۴، ص۴۶
