اول اینکه باید علاقه‌مند به این کار باشد. دوم اینکه باید به خود متن معتقد باشد؛ یعنی زمانی که متن را تصحیح می‌کند، به ارزش‌های آن معتقد باشد و باور داشته باشد که این کتاب چنان ارزشی دارد که می‌توان عمری را صرف آن کرد. سوم اینکه باید از زبان مؤلف، تاریخ حیات مؤلف و نیز تاریخ عصر مؤلف آگاهی داشته باشد. باید از زبان، تاریخ و جغرافیای دیگر حوزه‌ها هم اطلاعات خوبی داشته باشد.
غیر از این‌ها، باید حوصله کافی هم داشته باشد؛ چرا که این متن که تصحیح می‌شود، موضوع و زبانش با زبان امروز متفاوت است. پس مصحح باید چنان ظرفیت و حوصله‌ای داشته باشد که بتواند وقت صرف کند و با متن درگیر شود و به‌راحتی از آن عبور نکند. باید بتواند مشکلات متن را کشف و حل کند. همچنین باید تا مرحله چاپ و عرضه، هم‌پای متن، قدم‌به‌قدم، همراه آن باشد؛ چراکه ممکن است در این مسیر خطاهایی وارد شود. این‌ها نمونه‌ای از لوازمی است که یک مصحح باید داشته باشد.[۳]
محمود عابدی
 | |
| ملیت | ایرانی |
|---|---|
| تاریخ تولد | ۱۳۲۲ (۸۱–۸۲ سال) |
| محل تولد | چادگان |
| تحصیلات | دکترای زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران |
محمود عابدی (زادهٔ ۱۳۲۳ در چادگان) پژوهشگر، مصحح، مترجم و استاد بازنشسته زبان و ادبیات فارسی است.
او عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی است که پیش‌تر ریاست گروه تصحیح متون را در این فرهنگستان عهده‌دار بود. عابدی در زمینه نگارش و ترجمه آثار پژوهشی کوشا بوده است اما یکی از نقاط برجسته فعالیت علمی او، تصحیح متون ادبی کهن است که از آن جمله می‌توان به تصحیح متون نفحات‌الانس، روضة‌الانوار (خواجوی کرمانی) و کشف المحجوب اشاره کرد.
او یکبار برای «تصحیح متون نفحات‌الانس» در سال ۱۳۷۱ و بار دیگر برای تصحیح کتاب «کشف‌المحجوب» برنده جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در حوزه زبان و ادبیات شده است.
نکوداشت محمود عابدی
نکوداشت محمود عابدی در فرهنگستان زبان و ادب فارسی/مرداد ۱۴۰۳
زندگی و فعالیت تخصصی
عابدی در سال ۱۳۲۳ در چادگان به دنیا آمد. او دارای دکترای زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران (۱۳۶۳) است که پیش از آن کارشناسی ارشد و کارشناسی خود را در این رشته از دانشگاه تهران (۱۳۵۷) و دانشگاه اصفهان (۱۳۵۴) دریافت کرده است.
محمود عابدی در سه حوزه اصلیِ نگارش، ترجمه و تصحیح فعالیت دارد. عابدی در حوزه تألیف آثار پژوهشی متعددی منتشر کرده است که از جمله آن‌ها می‌توان به «علم و علم‌آموزی در اسلام» و «درویش گنج‌بخش» اشاره کرد.
او همچنین در زمینه ترجمه فعالیت داشته و آثاری از متفکران و نویسندگان شیعی و اسلامی را به فارسی برگردانده است. از ترجمه‌های او می‌توان «فدک در تاریخ» و «اثبات خدا» نوشته سید محمدباقر صدر، «شیعه و امامت» اثر محمدحسین مظفر و «جستجویی در نهج‌البلاغه» از محمدمهدی شمس‌الدین را نام برد. علاوه بر این، ترجمه‌هایی مانند «نهج‌البلاغه از کیست؟» و «جنگ و صلح از دیدگاه امام علی (علیه‌السلام)» نیز توسط او انجام شده است. این آثار به تحلیل جایگاه و مفاهیم نهج‌البلاغه اختصاص دارند.
با این حال، بخش شاخص فعالیت علمی عابدی به تصحیح و بازنگری انتقادی متون کهن فارسی اختصاص دارد؛ بخشی که زمینه شهرت علمی او را فراهم آورده است. او با دقت و اهتمام، آثار نویسندگان برجسته ادبیات و تصوف فارسی را احیا و منتشر کرده است.
غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، درباره دقت و وسواس بالای عابدی در تصحیح متن‌های کهن چنین گفته است:
دقت، حوصله و احاطۀ آقای عابدی بر منابع و آثار قدیم یادآور استادان بزرگی چون مینوی، فروزانفر و قزوینی است که استوانه‌های تصحصح بودند. آقای عابدی وارث سنت ۱۰۰ سالۀ اخیر در تصحیح دانشگاهی و انتقادی متون قدیم است. زمانی که کتابی با تصحصح ایشان منتشر می‌شود، اهل علم اعتماد می‌کند. حق هم همین است. در فرهنگستان شاهد دقت و حوصله‌ای که برای تصحیح متن صرف می‌کند بوده‌ام. او کمال‌طلبی ممدوحی داشته و دقت بالایی دارد. خصوصیت دیگر کار عابدی این است که فعالیت‌هایش صبغۀ اسلامی و شیعی دارد؛ در عین اصالت، قوت و متانت علمی و ادبی، جنبۀ اعتقادی‌اش را هم در کارهای خود نشان داده است و بخش مهمی از تصحیح او این بوده که سخنان امیرالمونین علی (ع) را در متون قدیم جست‌وجو و گردآوری کرده است. آثار او الگویی برای جوانان در حوزۀ تصحیح متون شیعی و اسلامی شده است.[۱]
آثار
عابدی در زمینه تألیف آثار، ترجمه و تصحیح متون کهن فعالیت‌های پژوهشی گوناگونی دارد که عبارت‌اند از:
تألیف
- علم و علم‌آموزی در اسلام: بنیاد نهج‌البلاغه (۱۳۶۲)،
- درویش گنج‌بخش (چاپ سوم: ۱۳۸۵)،
- یک حرف صوفیانه (۱۳۸۵)،
- گوهرهای پراکنده (سخنان علی علیه‌السلام در نثر فارسی) (۱۳۸۸)
ترجمه
- فدک در تاریخ و اثبات خدا (نوشته سید محمدباقر صدر)
- شیعه و امامت (محمدحسین مظفر)
- جستجویی در نهج‌البلاغه (محمدمهدی شمس‌الدین)
- نهج‌البلاغه از کیست؟ (آل یاسین)،
- جنگ و صلح از نظر امام علی (ع)
تصحیح متون کهن
یکی از نقاط برجسته فعالیت علمی ایشان، تصحیح متون ادبی کهن است. از جمله تصحیحات ایشان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مطلوب کل طالب (رشید وطواط)
- خردنمای جان‌افروز (ابوالفضل مستوفی)
- کلمات علیّه غرا (مکتبی شیرازی)
- فرمان مالک اشتر (به روایت حسین علوی آوی)
- روضة‌الانوار (خواجوی کرمانی)
- نفحات‌الانس (عبدالرحمن جامی)
- کشف‌المحجوب (ابوالحسن هجویری)
- تکملهٔ نفحات‌الانس (عبدالغفور لاری)
جوایز و افتخارات
- دو بار برنده جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در حوزه زبان و ادبیات برای تصحیح متون نفحات‌الانس و کشف‌المحجوب
- دو بار جایزه کتاب سال دانشگاهی دانشگاه تهران برای همان دو اثر
- لوح تقدیر از دانشگاه پنجاب برای تصحیح کشف‌المحجوب
- استاد نمونه دانشگاه خوارزمی و استاد نمونه کشوری (۱۳۸۸)
نکوداشت
- در مرداد ۱۴۰۳ آیین نکوداشتی به مناسبت هشتادمین زادروز محمود عابدی در فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزار شد.[۲]
گفتاورد
مسئولیت تصحیح متن، کار ساده‌ای نیست؛ ما در برابر خوانندگان مسئولیتی داریم. این متون امانتی است که تاریخ به دست ما سپرده و قرار است آن را به آن‌ها بسپاریم. بنابراین در برابر آن‌ها مسئولیتی عمده داریم.
مهم‌ترین پیشنهاد این است که متون را خوب بخوانند. وقتی متون ادبی را بخوانیم، ذهن‌مان با آگاهی بارور می‌شود و بیشتر به ارزش آن‌ها پی می‌بریم. اصولاً معرفت، محبت را بیشتر می‌کند؛ معرفت مقدمه محبت است. اگر کسی علاقه دارد متنی را تصحیح کند، باید اطلاعات جانبی آن را هم پیدا کند. تصحیح‌کردن متنی مثل «شاهنامه» و امثال آن، افتخار بزرگی است، خدمت بزرگی است. ولی مقدمات بسیاری لازم دارد. یکی از این مقدمات، خوب خواندن همان «شاهنامه» است. این کار به مداومت، ممارست و مطالعه دائم نیاز دارد. امیدوارم که آیندگان ما بیش از ما در این راه آماده شوند و اطلاعات اولیه را کسب کنند.[۴]
پانویس
- ↑ «مرکز دائر] المعارف بزرگ اسلانی». دریافت‌شده در ۴ شهریور ۱۴۰۴.
- ↑ «آرمان امروز/ نکوداشت محمود عابدی». دریافت‌شده در ۴ شهریور ۱۴۰۴.
- ↑ «گفت‌وگوی اختصاصی ایبنا با محمود عابدی». ۵ مرداد ۱۴۰۴. دریافت‌شده در ۴ شهریور ۱۴۰۴.
- ↑ «گفت‌وگوی اختصاصی ایبنا با محمود عابدی». ۵ مرداد ۱۴۰۴. دریافت‌شده در ۴ شهریور ۱۴۰۴.
پیوند به بیرون
