پژوهشکده باقرالعلوم
 | |
| بنیان‌گذار | سازمان تبلیغات اسلامی |
|---|---|
| زمینه فعالیت | برگزاری نشست‌های علمی و فرهنگی یا نقد کتاب تولید منابع مطالعاتی ویژه امر تبلیغ و نیز پاسخگویی به نیازهای معارفی جامعه و جوانان |
| تأسیس | ۱۳۶۷ |
| رئیس کنونی | سید علی موسوی |
| رئیس پیشین | محمود مهدی‌پور محمدرضا حشمتی محمود شریفی‌اقدم حسین قشقایی |
| وضعیت | فعال |
پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم(ع) بخش پژوهش و نگارش معاونت فرهنگی سازمان تبلیغات اسلامی است که با هدف پشتیبانی از عرصه تبلیغ و سازماندهی معرفی مآخذ و منابع موضوعات علوم و معارف اسلامی در سال ۱۳۶۷ راه‌اندازی شد.
حضور ۱۶۵۵ پژوهشگر، ۷۶۳۵ پرونده پژوهشی، ۳۵ کارگروه علمی، راه‌اندازی ۱۳ پایگاه پژوهشی و ارائه ۲۴۸ اثر پژوهشی از آثار و نتایج تأسیس این پژوهشکده برشمرده شده است.
تاریخچه
پس از تأسیس سازمان تبلیغات اسلامی در سال ۱۳۶۰، در سال‌های ۱۳۶۵ تا ۱۳۶۶، نیازها برای امور پژوهشی سرانجام به شکل‌گیری بخش پژوهش‌های تبلیغی و دینی در این نهاد انجامید. این کار در بخش معاونت فرهنگی پیگیری شد و برای استفاده از ظرفیت علمی و فرهنگی قم، پیشنهاد شد تا این بخش به شهر قم منتقل شود. با این پیشنهاد مخالفت شد اما حجت الاسلام مهدی‌پور برای تأسیس پژوهشگاهی تحت نظر این سازمان، موظف شد.
درنهایت در سال‌های ۱۳۶۵ تا ۱۳۶۶، اولین مرکز پژوهشگاه باقرالعلوم در خانه‌ای اجاره‌ای در قم، کار خود را شروع کرد. مدتی بعد این پژوهشگاه به ساختمان اداره سازمان تبلیغات اسلامی قم منتقل شد و چندی بعد به ساختمان جدیدی منتقل گردید. قرار بر آن بود تا پژوهشگاه در ساختمانی مستقل استقرار داشته باشد اما مجدد به ساختمان سازمان تبلیغات قم منتقل گردید.
این پژوهشگاه را نخستین پژوهشکده در قم و نخستین مجموعه پژوهشی معارف اسلامی دانسته‌اند که از کامپیوتر استفاده کرده است. اولین بار در سال ۱۳۶۶ از سیستم رایانه برای فعالیت‌های پژوهشی در این مرکز استفاده شد.
اهداف و وظایف
مواردی که به‌عنوان هدف برای این پژوهشگاه در نظر گرفته شده است، به شرح ذیل است:
- تبیین و معرفی اندیشه اصیل اسلامی مبتنی بر مکتب امام خمینی (ره) و متناسب با نیازهای فکری اقشار مختلف جامعه به‌ویژه فرهیختگان
- بازشناسی و خوانش علمی سرمایه‌های تبلیغی و تربیتی دینی با روش‌های مختلف میدانی (تجربه نگاری، اقدام پژوهی) و اسنادی (سیره تبلیغی اهل‌بیت (ع)، مطالعات تطبیقی روش‌ها و سازمان‌های تبلیغی)
- بازتولید پیام‌های دینی و طراحی ارتباط مؤثر میان تبلیغ سنتی و نوین برای پشتیبانی علمی از فعالیت‌های تبلیغی نوین
- آماده‌سازی پژوهش‌های میان‌رشته‌های پشتیبان مباشر و نزدیک به نیازهای پژوهشی تبلیغی با نظر داشت علوم اسلامی در حوزه مطالعات حِکمی، اجتماعی، ارتباطی و تربیتی برای رسیدن به این اهداف، مواردی به عنوان وظایف در این پژوهشگاه تدوین شده‌اند که عبارتند از:
- تمرکز بر ایجاد مرجعیت در امور تحقیقاتی و پژوهشی در عرصه تبلیغ
- پاسخگویی پژوهشی به نیازهای تبلیغی با استفاده از ظرفیت‌ها و امکانات حوزه و دانشگاه و دیگر مراکز علمی و تحقیقی کشور
- تربیت پژوهشگران و محققان جبهه انقلاب برپایه معارف اسلام ناب و توجه جدی به تهاجم فکری-فرهنگی دشمنان
- انجام اقدامات لازم برای تخصصی‌تر شدن و ارتقای موضوع، محتوا، رویکرد و روش تبلیغ
- ایده پردازی و طراحی‌های خلاقانه دربارهٔ نیازهای میدانی و راهبردی سازمان تبلیغات اسلامی در مشارکت با بخش‌های سیاستگذار این سازمان
سیاست‌ها و برنامه‌های راهبردی
از جمله سیاست‌های راهبردی که برای این پژوهشگاه در سند چشم‌انداز ۵ ساله (۱۳۸۷–۱۳۹۲) تعریف شده است به موارد زیر اشاره شده است:
- توسعه و ارتقاء فعالیت‌ها و کارآمد سازی گروه‌های علمی پژوهشی به منظوردست یابی به جایگاه پژوهشگاه
- لزوم توجه خاص به آسیب‌شناسی موانع توسعه فرهنگ دینی و رشد تربیت دینی
- عمل گرایی و توجه به بهره‌وری فعالیت‌های پژوهشی و آموزشی برای کارایی هر چه بیشتر در توسعه فرهنگ دینی
- نگاه اثباتی و ایجابی به مقولهٔ فرهنگی و تبلیغی در کنار آسیب‌شناسی و نگاه سلبی به آن.
در زمینه برنامه‌های راهبردی که این مجموعه در سند چشم‌انداز ۵ ساله (۱۳۸۷–۱۳۹۲) دنبال می‌کنند، گفته شده است که به دنبال اجرایی شدن برنامه‌های زیر است:
- تولید محصولات فرهنگی (مکتوب، رسانه ای) در حوزه‌های دینی و اجتماعی برای کارگزاران فرهنگ دینی
- تربیت نیروهای کارآمد با هدف تصدی مناصب فرهنگی و ایفاء نقش مدیریت بهینه در عرصه فرهنگی، برای تأمین کادر پژوهشی علمی پژوهشکده
- سامان دهی نقد آزاد فرهنگی در حوزه‌های گوناگون رسانه، تعلیم و تربیت، تبلیغ و هنر با رویکرد دینی
ساختار اداری
در پژوهشگاه باقرالعلوم، علاوه بر بخش پژوهشگاه، بخش‌های دیگری به صورت متمرکز، فعالیت می‌کنند که می‌توان به واحد اطلاع‌رسانی، واحد اداری و مالی، واحد رایانه و واحد انتشارات اشاره کرد. این پژوهشگاه، در ابتدا به صورت غیردولتی کار خود را آغاز کرد و در دهه ۱۳۷۰ به عنوان یک بخش دولتی درآمد.
رئیسان پژوهشگاه
در ابتدا محمود مهدی‌پور، به عنوان مؤسس، ریاست این پژوهشگاه را برعهده داشت. کمی بعد، با استعفای مهدی‌پور، محمدرضا حشمتی، مسئول این پژوهشگاه گردید. بعدتر محمود شریفی اقدم به این مسئولیت گمارده شد. او این سمت را تا سال ۱۳۹۳ برعهده داشت تا آنکه حسین قشقایی جایگزین او شد. در نهایت در سال ۱۳۹۸، سید علی موسوی، عهده‌دار این مسئولیت گردید و تاکنون ریاست این پژوهشگاه را عهده‌دار بود.
آثار و فعالیت‌ها
تألیف و انتشار
برنامه پژوهشکده تربیت مؤلف و نویسنده برای تولید منابع مطالعاتی ویژه امر تبلیغ و نیز پاسخگویی به نیازهای معارفی جامعه و جوانان بود. از این رو فعالیت‌های پژوهشی و نشر از کتابچه‌های کوچک چهل حدیث آغاز شد و به موسوعه‌های بزرگ انجامید. تا سال ۱۴۰۲، حدود ۹۰ جلد کتابچه چهل حدیث در موضوعات متنوع، به قلم پژوهشگران این پژوهشکده به چاپ رسیده است. از موسوعه‌هایی که این پژوهشگاه ارائه کرده است می‌توان به موسوعه کلمات المعصومین علیهم السلام، فرهنگ جامع سخنان امام حسین علیه السلام، موسوعه سنن المعصومین علیهم السلام و موسوعه شهاده المعصومین علیهم السلام اشاره کرد.
واژگونی واژگان
کتاب «واژگونی واژگان» از پژوهش‌ها و تالیفات پژوهشکده باقرالعلوم
شرک در نقاب توحید
کتاب «شرک در نقاب توحید» از پژوهش‌ها و تالیفات پژوهشکده باقرالعلوم
ساکن کوی حنانه
کتاب «ساکن کوی حنانه» از پژوهش‌ها و تالیفات پژوهشکده باقرالعلوم
در ترازوی سلف
کتاب «در ترازوی سلف» از پژوهش‌ها و تالیفات پژوهشکده باقرالعلوم
توحید خیالی
کتاب «توحید خیالی» از پژوهش‌ها و تالیفات پژوهشکده باقرالعلوم
تا زدن به بحران
کتاب «تا زدن به بحران» از پژوهش‌ها و تالیفات پژوهشکده باقرالعلوم
فعالیت‌های فرهنگی و علمی
از فعالیت‌هایی که این سازمان پیگیری می‌کند، برگزاری نشست‌های علمی و فرهنگی یا نقد کتاب است. علاوه بر این طرح‌های علمی و پژوهشی و کارگاه‌های مختلفی در این پژوهشگاه اجرایی می‌شود. حکمرانی نوین یکی از طرح‌های پژوهشی این پژوهشگاه بوده است. ایجاد یک شبکه ارتباطی پژوهشگران از دیگر فعالیت‌های علمی این مرکز است.
فعالیت‌های مشترک
از جمله همکاری‌های مشترکی که این مجموعه با دیگر نهادها داشته است، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پژوهش بررسی ۱۵۰ کانال ماهواره ای کودک
- آسیب‌شناسی برنامه‌های ماهواره ای کودک در قالب برنامه پندار شخش از شبکه ۲
- ترجمه پروژه تولیدات تلویزیونی برای کودکان کشور استرالیا (۲۰۰۷)
- بررسی بیش از صد کتاب برتر حوزه کودک و رسانه و ترجمه خلاصه
- گردآوری مقالات لاتین در حوزه رسانه و کودک
- بررسی گزارشات کانال‌های تلویزیونی از تأثیرات سو تلویزیون بر کودک و عملکردها
- تحلیل گزارشات حوزه روانشاسی رسانه کودک و بررسی مقالات آن
- گردآوری گزارشات آفکام دربارهٔ برنامه‌های نزدیک به ۱۵ کانال کودک انگلیسی زبان
- گردآوری گزارشات FCCآمریکا درباره کانال‌های کودک
- قوانین مدون FCC دربارهٔ روند و رویکرد پخش کانال‌های کودک
- ترجمه و تحلیل در مورد آثار مهم تولیدی در سطح بین‌المللی
- ترجمه پروژه تولید تلویزیونی برای کودک مدون توسط کشور استرالیا
- بررسی و ترجمه چشم‌اندازهای بین‌المللی کانال‌های کودک از نظر بودجه و درآمد و تعداد آنها
- بررسی و ترجمه ژانر فانتزی و شخصیت پردازی برای کودکان
- بررسی شرکت‌های صهیونیستی در بازار کانال‌های کودک دنیا
- جمع‌آوری بانک اطلاعات بیش از ۱۰۰ فیلم برتر در حوزه سینمای بین‌الملل با سه رویکرد متفاوت پژوهشی
- بررسی و جستجوی سایت‌های مفید برای کودکان
- تهیه لیستی از اشخاص مهم در روند برنامه‌سازی برنامه‌های کودک
- تهیه لیستی از محبوب‌ترین برنامه‌های کودک
- تهیه لیستی از برترین فیلم‌های کودک از ابتدای تاریخ سینما تاکنون
- تهیه لیستی از محبوب‌ترین مجموعه‌های تلویزیونی محلی کودکان در آمریکا
- تهیه لیستی از ارگان‌ها و موسسات با موضوع کودک
- پژوهشی دربارهٔ چگونگی زبان آموزی به کودکان
- تهیه نرم‌افزارهای آموزشی و علمی و سرگرمی و فیلترینگ برای استفاده کودک از اینترنت
- صحبت با نویسندگان معروف و صاحب سبک دربارهٔ الگوی استفاده شده در متون آنها
- تهیه لیستی از انتشاراتی‌های کودک و نوجوان
- جمع‌آوری بهترین کتب در زمینه‌های مختلف که مخاطب آن کودک است
- جمع‌آوری بهترین نرم‌افزارهای آموزشی و سرگرمی برای کودک که در کشور تولید شده است
- تهیه لیستی از پایان‌نامه‌ها، کتب و مقالات تربیت اسلامی کودک
- تهیه لیستی از اشخاص مهم در فرایند برنامه‌سازی و تربیت کودک
- جمع‌آوری بهترین مقالات نوشته شده در زمینه تربیت اسلامی کودک
- تهیه لیستی از طرح‌های پژوهشی تربیت کودک
- شناسایی مراکزی که برای تربیت کودک برنامه
- جمع‌آوری بانک پژوهشگران، نویسندگان و تولیدکنندگان محصول برای مخاطب کودک
- لیست اقدامات مرکز تحقیقات صدا و سیما تهران و بازدید حضوری و تهیه لیست از کارها و صحبت با مسئول مربوط
