کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

نشان واره کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
اطلاعات کلی
تأسیس	۱۳۴۴
وابسته به	وزارت آموزش و پرورش
اهداف	ایجاد امکانات لازم برای رشد و پرورش فکری و ذوقی کودکان و نوجوانان
رئیس	حامد علامتی
سایر
وضعیت	فعال
آثار	باشو غریبه کوچک، بچه‌های آسمان، پویانمایی شنگول و منگول، خانه دوست کجاست، مسافر، ساز دهنی، بهادر، یدو، باغ کیانوش
وبگاه	https://www.kanoonnews.ir

کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان نهادی فرهنگی در حوزه کودک و نوجوان است که در دی ۱۳۴۴ به ریاست فرح پهلوی و مدیریت لیلی امیرارجمند تأسیس شد و پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، نظارت آن به وزارت آموزش و پرورش سپرده شد. هدف اصلی کانون ایجاد امکانات لازم برای رشد و پرورش فکری و ذوقی کودکان و نوجوانان و کمک به شکوفایی استعدادهای آنان در اوقات فراغت عنوان شده است.

کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان که به «کانون پرورش» معروف است از جمله اقدامات و نهادسازی‌های مهم فرح دیبا در دوران حکومت پهلوی بوده که علاوه بر نقش آفرینی در همان دوران و میزبانی از چهره‌های سرشناس هنری مانند عباس کیارستمی، در سال‌های بعد از انقلاب نیز بر جای مانده و نقش آفرینی جدی در عرصه فرهنگی قشر کودکان و نوجوانان داشت.

تولیدات شاخص و اثرگذار فرهنگی و هنری از جمله در کتاب و کتابخوانی، سینما، آثار داستان کوتاه و بلند و پویانمایی، اسباب بازی و… در سال‌های فعالیت کانون، از این مجموعه بر جای مانده که بسیاری از آن‌ها جزو آثار و تولیدات شاخص حوزه کودک و نوجوان در تاریخ معاصر ایران به‌شمار می‌روند.

کتابخانه‌های سیار، جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان، فیلم‌های سینمایی مانند باشو غریبه کوچک، بچه‌های آسمان، پویانمایی شنگول و منگول، خانه دوست کجاست، مسافر، ساز دهنی، بهادر، یدو، باغ کیانوش و… از جمله آثار و تولیدات کانون پرورش در سال‌های فعالیت بوده است. بسیاری از این آثار جزو مهم‌ترین آثار هنری تاریخ معاصر ایران در حوزه کودکان و نوجوانان به‌شمار می‌رود.

کانون امروز با در اختیار داشتن بیش از ۱۰۴۰ مرکز فرهنگی ثابت، سیار شهری، سیار روستایی و پستی در سراسر کشور، یکی از بزرگ‌ترین شبکه‌های خدمات فرهنگی ویژه کودک و نوجوان را در ایران تشکیل می‌دهد. این مجموعه علاوه بر در اختیار داشتن گسترده‌ترین شبکه کتابخانه‌های کودک و نوجوان، از تولیدکنندگان و ناشران فعال محتوای فرهنگی در این حوزه به‌شمار می‌رود و فعالیت‌های آن بخش قابل‌توجهی از زیرساخت فرهنگی کودکان و نوجوانان را پوشش می‌دهد.

حوزه فعالیت کانون طیف متنوعی از تولیدات و خدمات فرهنگی را شامل می‌شود. در بخش نشر، انتشارات کانون طی بیش از پنج دهه فعالیت، بیش از ۲۸۰۰ عنوان کتاب در قالب‌های چاپی و غیرچاپی منتشر کرده و سالانه حدود ۱۴۰ عنوان کتاب با شمارگانی بیش از سه میلیون جلد به بازار عرضه می‌کند. در بخش سینما، مرکز سینمایی کانون تاکنون بیش از ۴۴۰ فیلم کوتاه، نیمه‌بلند، بلند و پویانمایی تولید کرده و بسیاری از آثار آن در رویدادهای ملی و بین‌المللی مورد توجه قرار گرفته است. کانون همچنین در زمینه‌هایی مانند تولید موسیقی، نمایش عروسکی، سرگرمی‌های سازنده، اسباب‌بازی و نرم‌افزارهای آموزشی فعالیت دارد.

این نهاد در برگزاری مجموعه‌ای از رویدادهای تخصصی حوزه کودک و نوجوان، از جمله جشنواره‌های فیلم، قصه‌گویی و پویانمایی نقش فعال ایفا می‌کند. زیرمجموعه آموزشی آن یعنی «کانون زبان ایران» نیز امروزه با شعب گسترده در سراسر کشور، آموزش زبان‌هایی همچون فارسی، انگلیسی، آلمانی، چینی، فرانسوی، اسپانیایی، ایتالیایی، ترکی استانبولی، روسی و عربی را ارائه می‌دهد.

در حال حاضر حامد علامتی مدیرعامل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است.

تاریخچه

کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در دی سال ۱۳۴۴ تأسیس و پس از پیروزی انقلاب اسلامی نظارت آن به وزارت آموزش و پرورش سپرده شد.

ایجاد امکانات لازم برای رشد و پرورش فکری و ذوقی کودکان و نوجوانان و کمک به شکوفایی استعدادهای آنان در اوقات فراغت، هدف اصلی کانون برشمرده شده است.

وظایف

• تاسیس مراکز عرضه کتاب و آموزش‌های فرهنگی، هنری و ادبی مخصوص کودکان و نوجوانان در کشور

• کمک به توسعه و تکمیل کتاب‌خانه‌های عمومی، مساجد، مدارس برای ایجاد بخش‌های مخصوص کودکان و نوجوانان

• تهیه و استفاده از وسایل سمعی و بصری،‌ تدارک وسایل آموزشی، تولید، توزیع، نمایش و فروش فیلم‌های سینمایی و تولید تئاتر مخصوص کودکان و نوجوانان

• کمک به توسعه و ترویج ادبیات کودکان و نوجوانان از طریق تشویق نویسندگان، طراحان، هنرمندان و ناشران و همکاری با آنان

• برگزاری جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های ادبی، هنری و فرهنگی مخصوص کودکان و نوجوانان

• تولید سرگرمی، اسباب‌بازی، بازی‌های رایانه‌ای، عروسک
• یجاد واحدهای کتاب‌رسانی سیار برای عرضه کتاب به بچه‌ها در روستاها

• همکاری با موسسه‌های ایرانی و غیرایرانی که با کانون هدف‌های مشترک دارند.

مدیران عامل کانون از ابتدا تا کنون

ردیف	نام	آغاز تصدی	پایان تصدی	مدت تصدی
۱	لیلی امیرارجمند	۱۳۴۴	۱۳۵۷	۱۳ سال
۲	سیدکمال خرازی	۱۳۵۷	۱۳۵۹	۲ سال
۳	علیرضا زرین	۱۳۶۰	۱۳۷۰	۱۰ سال
۴	محسن چینی‌فروشان	۱۳۷۰	۱۳۸۸	۱۸ سال
۵	سیدصادق رضایی	۱۳۸۸	۱۳۹۲	۴ سال
۶	علیرضا حاجیان‌زاده	۱۳۹۲	۱۳۹۶	۴ سال
۷	فاضل نظری	۱۳۹۶	۱۴۰۰	۴ سال
۸	مهدی علی اکبر زاده	۱۴۰۰	۱۴۰۱	۱ سال و ۳ ماه
۹	حامد علامتی

فعالیت‌ها

• کتابخانه سیار کانون در میان کودکان لر
• پخش کتاب بین کودکان عشایر
• برنامه موسیقی در یکی از کتاب‌خانه‌های کانون
• کتابخانه عباسی
• فرح پهلوی همراه با فرحناز و لیلا پهلوی در مسا
• بقه تئاتر کتابخانه نیاوران
• غرفه فروش کتاب‌های کانون در فرودگاه مهرآباد

کتابخانه‌ها

نخستین کتاب‌خانه کانون در سال ۱۳۴۴ در پارک لاله تهران ایجاد شد. در حال حاضر، تعداد مراکز ثابت فرهنگی‌هنری به بیش از ۸۳۰ مرکز در کشور رسیده است.

در کتاب‌خانه‌های کانون علاوه بر امانت کتاب بیش از ۶٠ فعالیت فرهنگی، هنری و ادبی همانند نقد کتاب، داستان‌نویسی، شعرخوانی، قصه‌گویی، فیلم‌سازی، نقاشی، خوش‌نویسی، آشنایی با شخصیت‌های علمی، هنری، تاریخی ایران و جهان، آشنایی با سرزمین‌ها، قوم‌ها، ملت‌ها و نژادها، مسابقه‌، در کنار برگزاری نمایشگاه‌های گوناگون، بازدیدهای گروهی انجام می‌شود.

هم‌چنین با تغییر کاربری برخی مراکز کانون، امکان حضور بچه‌های نابینا، کم‌بینا، ناشنوا، کم‌شنوا و دارای نیازهای ویژه در کنار دیگر اعضا کانون فراهم شده است این مراکز با عنوان مرکز «فراگیر» فعالیت‌می‌کنند و تعداد آنها بیش از ۴۰ مرکز در کشور رسیده است.

جشنواره‌های فیلم‌های کودکان و نوجوانان

کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان هماهنگ با دیگر فعالیت‌ها کوشش به برگزاری جشنواره جهانی فیلم‌های کودکان و نوجوانان نمود که برای رسیدن به هدف‌های زیر بود:

• ساختن چشم‌اندازی کامل از فیلم‌های ویژه کودکان و نوجوانان در جهان
• نمایش فیلم‌های برجسته از سرتاسر جهان که در آموزش و پرورش و یادگیری کودکان مفید باشد.

نخستین جشنواره جهانی فیلم‌های کودکان در آبان‌ماه ۱۳۴۵ به کوشش فرح پهلوی آغاز به کار کرد. در آبان‌ماه ۱۳۵۱ هفتمین جشنواره با ۱۲۰٬۰۰۰ کودک در تهران برگزار گردید. این جشنواره از سال ۱۳۵۰ در تهران و شهرستان‌ها برگزار می‌شد.

سینما

در سال ۱۳۴۹ مرکز سینمایی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بنیان شد و تاکنون بیش از ۴۴۰ فیلم در کانون ساخته شده است. این مرکز علاوه بر تولید فیلم‌های کوتاه، نیمه‌بلند، بلند و پویانمایی(انیمیشن)، بررسی فیلم‌نامه‌های ارایه شده و گزینش آثار برتر را برای ساخت برعهده دارد.

شمار زیادی از جوایز و بخش قابل توجهی از موفقیت‌های کانون در عرصه‌های ملی و بین‌المللی نیز مدیون فعالیت‌های امور سینمایی است، نامزدی اسکار بهترین فیلم خارجی برای فیلم «بچه‌های آسمان»، دریافت ۱۵ جایزه بین‌المللی برای پویانمایی «گرگم و گله می‌برم»، دریافت جایزه کن کودکان برای فیلم پویانمایی «بهادر» و دریافت ۱۶ جایزه بین‌المللی برای فیلم پویانمایی «شنگول و منگول» از جمله شاخص‌ترین موفقیت‌های سینمایی کانون است.

تولید موسیقی برای کودکان، نوجوانان و بزرگسالان از دیگر فعالیت‌های تولیدی در طول سال‌ها فعالیت ‌کانون است.

تئاتر و تئاتر عروسکی

مرکز تولید تئاتر و تئاتر عروسکی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از سال ۱۳۵۰ آغاز به کار کرد. تئاتر برنامه‌ایی از کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است که همواره در حال گسترش بوده و در راه پرورش ذوق و استعداد فرهنگی کودکان گام برمی‌دارد. برنامه‌های فشرده و گسترده‌ای پایه‌ریزی شده‌است تا نمایش‌هایی توسط کودکان برای کودکان به روی سن برود. مدیریت مرکز تئاتر و تئاتر عروسکی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان واقع در پارک لاله تهران زیر نظر اداره کل سینمایی و امور تئاتر از زیر شاخه‌های معاونت تولید کانون فعالیت می‌کند.

موسیقی

در سال ۱۳۵۰ مرکز موسیقی کانون به کوشش شیدا قره‌چه‌داغی ایجاد شد. تعداد زیادی از داستان‌های کودکان با موسیقی او روی صفحه گرامافون منتشر شدند. از آنجمله و «آهوی گردن دراز» (۱۳۵۲) نوشته جمشید سپاهی و «روزی که خورشید به دریا رفت» (۱۳۵۳) نوشته هما سیار. کانون در سالهای بعد مجموعه کاست‌هایی برای آشنا کردن کودکان و نوجوانان با موسیقی ایرانی و موسیقی کلاسیک غربی منتشر کرد و همچنین مجموعه‌ای با عنوان «صدای شاعر». یکی از این کاست‌های این مجموعه به سروده‌های باباطاهر اختصاص داشت که با موسیقی شیدا قرچه‌داغی، دکلمه امیر نوری و صدای پری زنگنه منتشر شد.

پژوهش‌های فرهنگی و اجتماعی

مرکز پژوهش‌های فرهنگی و اجتماعی در آغاز کار خود در سال ۱۳۵۰ کوشش کرد تا پایه‌های اساسی و استواری را برای برنامه فرهنگی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بیابد. مرکز پژوهش‌های فرهنگی و اجتماعی کار خود را از راه بررسی نظری و عملی، پرسش نامه‌ها، مشاهده و گفتگوهای رو در رو انجام می‌دهد. این مرکز دارای نه گروه پژوهشی است که در زمینه‌های برنامه‌ریزی فرهنگی، وسایل ارتباط گروهی در جامعه، محتوای سازمان آموزشی، دامنه از خود بیگانگی، میزان سنت‌گرایی و نوگرایی یا نوخواهی در جامعه، هنرهای بومی و قومی کار می‌کنند.

چاپ کتاب

انتشارات کانون در بیش از ٥٠ سال فعالیت خود، بیش از ۲ هزار و ۸۰۰ عنوان کتاب به زبان‌های مختلف، کتاب فیلم، ‌گویا، الکترونیک، به خط بریل، مجموعه‌های متعدد مذهبی، تاریخی، ادبی و نشریه منتشر کرده است.

تولید سه مجموعه از دفاتر ایرانی‌اسلامی از دیگر فعالیت‌هایی است که در چند سال اخیر انجام شده و تاکنون بیش از ۱۵۰ عنوان نوشت‌افزار وارد بازار نشر شده است.

انتشارات کانون طی سال‌ها فعالیت خود در جشنواره‌های ملی و بین‌المللی موفق به کسب جایزه‌های فراوان در نمایشگاه‌های کتاب در یونسکو، بولونیا، براتیسلاوا و جایزه دوسالانه تصویرگری کتاب ژاپن (نوما)، درج نام کتاب‌های کانون در فهرست کتاب‌های منتخب دفتر بین‌المللی کتاب برای کودکان (IBBY) و کتاب‌خانه مونیخ، و رتبه‌هایی مانند معرفی دوازده دوره به عنوان ناشر برتر سال در نمایشگاه‌بین‌المللی کتاب تهران، کتاب سال جمهوری‌ اسلامی شده است.

پیوند به بیرون

• کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان