امید آقایی

امید آقایی

زمینه فعالیت	رسانه • سینما
ملیت	ایرانی
تاریخ تولد	۱۳۵۴ ‏(۴۹–۵۰ سال)
محل تولد	تهران
محل زندگی	تهران
پیشه	روحانی • کارگردان • فیلم‌نامه‌نویس • نویسنده
آدرس اینستاگرام	امید آقایی

امید آقایی جِلیانی (زاده ۱۳۵۴ در روستای جِلیان شهرستان فسا) روحانی، نویسنده و در حال حاضر کارگردان سینمای ایران است و به‌عنوان نخستین روحانی کارگردان ایران شناخته شناخته شده است. او در سال ۱۳۹۸ فیلم ورود و خروج ممنوع که با محوریت زندگی و چالش‌های روحانیون بود، کارگردانی کرد.

فعالیت‌ها

امید آقایی (سمت چپ) در حال کارگردانی تله فیلم آن روی سکه

گفت‌وگو با امید آقایی

آقایی نویسندگی و کارگردانی فیلم ورود و خروج ممنوع (۱۳۹۸) و کارگردانی تله فیلم آن روی سکه (۱۳۹۴) را در کارنامه خود دارد. انتشارات بیت الاحزان سه کتاب اخلاق کریمان، مقام صبر و نامه‌ای به شان استون (پسر الیور استون کارگردان آمریکایی) را از وی منتشر کرده است.

آقایی که نخستین روحانی کارگردان در ایران است. فیلم «ورود و خروج ممنوع»، این روحانی کارگردان دو سال منتظر مجوز ماند، بعد نیز به دلیل اینکه فیلم دربارهٔ یک روحانی بود (به عبارتی موضوع فیلم روحانیت بوده و اولین بار بود که یک روحانی در فیلمی به زندان می‌افتاد)، مجوز را طبق خواست وزارت ارشاد از حوزه علمیه گرفت.

آقایی درباره روند ساخت فیلم ورود و خروج ممنوع می‌گوید:

«متأسفانه به خاطر ساخت «ورود و خروج ممنوع» ۴ سال منتظر مجوز بودم، در واقع ارشاد از این می‌ترسید که این فیلم بعدها دردسرساز باشد و به همین دلیل از ما خواستند که تأییدیه حوزه علمیه را بیاوریم تا مجوز صادر شود، ما نیز تأییدیه فیلمنامه را از حوزه علمیه دریافت کردیم تا بتوانیم مجوز ساخت را دریافت کنیم. این مسئله که روحانی بودم در کسب مجوز حوزه تأثیرگذار بود و درواقع این مسئله باعث شد که حوزه علمیه به ما اعتماد کرده و به این باور برسد که ما یک نقد مثبت به روحانیت داریم. خوشبختانه فیلمنامه ارائه شده به حوزه علمیه بدون هیچ ممیزی همراه بود، البته ممیزی‌هایی از سوی ارشاد داشتیم، به عنوان مثال نام اولیه فیلم «تک دل» بود، که با مخالفت روبرو شد، من به آنها گفتم که این فیلم طنز است و باید اسم خاصی داشته باشد، در نهایت نام این فیلم به «ورود و خروج ممنوع» تغییر کرد.»

گفتارود

شما به عنوان یک روحانی اولین اثر سینمایی را که جلوی دوربین برده‌اید یک اثر کمدی است، چه چیز باعث شد که به سمت کمدی بروید؟ اینکه چرا اولین فیلم سینمایی خود را یک اثر کمدی انتخاب کرده‌ام این است که هدف ما این بود که بتوانیم با مردم ارتباط برقرار کنیم، البته این را باید بگویم از ابتدا به دنبال این بودم که بدون استفاده از بودجه دولتی، فیلم بسازم و این مستلزم این بود که سرمایه‌گذار برای سرمایه‌گذاری روی این پروژه قانع شود. به همین دلیل باید دنبال سوژه‌ای می‌رفتم که سرمایه‌گذار قانع شود که این فیلم فروش خواهد داشت و در گیشه اتفاقی می‌افتد که به نفع سرمایه‌گذار تمام می‌شود و سرمایه‌اش با سود بازمی‌گردد. در حال حاضر بیشتر فیلم‌هایی از فروش خوب و تضمین شده برخوردار هستند که آثار کمدی باشند. ما در سال ۱۳۹۷ «ورود و خروج ممنوع» را ساختیم، در واقع فیلمنامه‌ای داشتیم که به آقای شایسته ارائه کردیم که خوشبختانه با اقبال وی مواجه شد و در کنار آن نیز سرمایه‌گذار برای حضور در این پروژه قانع شد، البته بخشی از سرمایه نیز توسط آقای شایسته تأمین شده است. در سینمای ایران فیلم‌هایی در رابطه با روحانیت ساخته شده است که رگه‌های طنز هم دارد، که از آن جمله می‌توان به «مارمولک» کمال تبریزی اشاره کرد، «ورود و خروج ممنوع» تا چه اندازه نزدیک به «مارمولک» است؟ می‌توان گفت که به نوعی «ورود و خروج ممنوع» نزدیک به «مارمولک» کمال تبریزی است، ما سعی کرده‌ایم که یک نقد جدی به روحانیت در قالب طنز داشته باشیم، متأسفانه ما اسیر خودسانسوری هستیم، این سانسور البته از طریق وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به فیلم ما اعمال شد، خودسانسوری و تنگ نظری مسئله‌ای است که ما درگیر آن هستیم. فیلم سینمایی «مارمولک» توسط مقام معظم رهبری دیده شد و مورد توجه ایشان قرار گرفت. متأسفانه به خاطر ساخت «ورود و خروج ممنوع» ۲ سال منتظر مجوز وزارت ارشاد بودم، در واقع از نگاه خودشان می‌ترسیدند که این فیلم بعدها دردسرساز باشد و به همین دلیل از ما خواستند که تاییدیه حوزه علمیه را بیاوریم تا مجوز صادر شود، ما نیز تاییدیه فیلمنامه را از حوزه علمیه دریافت کردیم تا بتوانیم مجوز ساخت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را دریافت کنیم. اینکه به عنوان یک روحانی کارگردانی این فیلم را برعهده داشتید، تا چه اندازه کمک کرد تا از حوزه علمیه برای ساخت این فیلم تاییدیه دریافت کنید؟ قطعاً این مسئله تأثیرگذار بود؛ در واقع این مسئله باعث شد که حوزه علمیه به ما اعتماد کرده و به این باور برسد که ما یک نقد مثبت به روحانیت داریم. خوشبختانه فیلمنامه ارائه شده به حوزه علمیه بدون هیچ ممیزی همراه بود، البته ممیزی‌هایی از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی داشتیم، به عنوان مثال نام اولیه فیلم «تک دل» بود، که با مخالفت روبرو شد، من به آنها گفتم که این فیلم طنز است و باید اسم خاصی داشته باشد، در نهایت نام این فیلم به «ورود و خروج ممنوع» تغییر کرد. شما اولین روحانی هستید که به جشنواره فیلم فجر راه پیدا کرده‌اید، تا چه اندازه معتقد هستید که این اثر یک اثر جشنواره‌ای است؟ معتقدم «ورود و خروج ممنوع» یک فیلم جشنواره‌ای نیست، اما عوامل فیلم معتقد بودند که فیلم باید به دبیرخانه جشنواره ارائه شود، البته نظر من در این زمینه منفی بوده است، اما با این حال فرم حضور در جشنواره فیلم فجر را پر کردیم. تأکید می‌کنم این فیلم یک فیلم گیشه است، عواملی که با من در این فیلم همکاری داشته‌اند معتقدند فیلم خوبی است و باید در جشنواره حضور داشته باشد، البته این را هم باید بگویم که از همان ابتدا نگاه جشنواره‌ای به این فیلم نداشتم. تا چه اندازه خودتان برای ساخت این فیلم خودسانسوری کردید؟ در حقیقت باید بگویم که سانسوری برای ساخت این فیلم مدنظر من نبود، اما این را هم باید بگویم که این خودسانسوری گاهی از سوی بازیگران اعمال می‌شد، به عنوان مثال یک سکانس در فیلم داشتم که هرچه کردم بازیگر این سکانس را بازی نکرد و معتقد بودند که این سکانس خطرناک است و در نهایت مجبور شدیم که این سکانس را جلوی دوربین نبریم. در واقع می‌توان گفت بیشترین سانسور از سوی عوامل برای ساخت این فیلم بوده است. با توجه به اینکه «ورود و خروج ممنوع» فیلم اول من بود، مجبور شدم که یک جاهایی راه بیایم تا این فیلم ساخته شود. البته امیدوارم در فیلم‌های بعدی بتوانم با یک استقلال بیشتری حضور داشته و حرف‌های خود را بزنم. قطعاً برای ساخت فیلم‌های بعدی نیز به گیشه فکر خواهم کرد، اما البته نیم نگاه جدی نیز به جشنواره‌ها خواهم داشت، پروژه بعدی من دربارهٔ روحانیت نیست، هرچند یک یا دو فیلمنامه دیگر دربارهٔ روحانیت داریم که احتمالاً سریال باشد، اما برای سال آینده یک درام اجتماعی مدنظرمان است که ربطی به روحانیت ندارد. اینکه یک روحانی پا در عرصه سینما بگذارد و شروع به تولید فیلم کند، تا چه اندازه در سینمای ایران تأثیرگذار است؟ مسئله این است که فیلم ساختن کار آسانی نیست، یک بار از من پرسیدند که چرا روحانیت فیلم نمی‌سازند، گفتم برای روحانیت در سینما فرش پهن نکرده‌اند که بخواهند فیلم بسازند، فیلمسازی کار بسیار سختی است، کارگردانی که سال‌ها در سینما کار کرده است، همیشه برای پروژه بعدی خود دچار چالش است، من نزدیک به ۶ سال است که به سینما ورود کرده‌ام و سرمایه شخصی خود را صرف این کار کرده‌ام و همین مسئله سبب شد که بدهی داشته باشم. امیدوارم «ورود و خروج ممنوع» فروش خوبی داشته باشد، البته این را باید بگویم که برای ساخت این فیلم دستمزد نگرفتم و با توجه به اینکه فکر می‌کردم فیلم خوبی است، برای دستمزد به صورت درصدی از گیشه قرار گذاشتیم. البته این را باید بگویم قرار بود این فیلم سینمایی پیش از این اکران شود، اما به دلیل شیوع ویروس کرونا نتوانستیم آن را اکران کنیم. من قائل به این بودم که اگر می‌خواهم به سینما ورود پیدا کنم و ماندگار شوم باید بدون سرمایه و بودجه دولتی این کار را انجام دهم. خوشبختانه موفق شدیم و این فیلم را ساختیم. باید بگویم اگر روحانیت به عرصه سینما ورود پیدا کند، نگاه روحانیت به سینما و نگاه سینماگران به روحانیون بالانس می‌شود، یعنی هم روحانیت دیگر به این فکر نمی‌کند سینماگران آدم‌های متفاوتی هستند، هم سینماگران این نگاه را ندارند که روحانیت یک سری آدم دگم و تندرو هستند.

پیوند به بیرون

• خودسانسوری برای ساخت این فیلم مدنظر من نبود ولی این خودسانسوری گاهی از سوی بازیگران اعمال می‌شد
• دغدغه‌های کارگردان روحانی «فجر۳۹»/ فیلمی نزدیک به «مارمولک» ساختم