حمید پارسانیا
| روحانی، جامعه‌شناس، فیلسوف، استاد دانشگاه، نظریه‌پرداز | |
| زمینه فعالیت | علوم انسانی اسلامی |
|---|---|
| ملیت | ایرانی |
| تاریخ تولد | ۱۳۳۷ (۶۶–۶۷ سال) |
| محل تولد | مشهد |
| پیشه | استاد دانشگاه |
| تحصیلات | فقه و اصول جامعه‌شناسی فلسفه و عرفان |
| دانشگاه | دانشگاه تهران |
| تأثیرپذیرفته | آیت‌الله جوادی‌آملی |
| آثار | سنت، ایدئولوژی، علم علم و فلسفه حقیقت و دموکراسی رنسانس دینی و سکولاریسم پنهان روش‌شناسی انتقادی حکمت صدرایی |
حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر حمید پارسانیا (متولد ۱۳۳۷، مشهد) جامعه‌شناس، فیلسوف، استاد دانشگاه، و نظریه‌پرداز برجسته در حوزه علوم انسانی اسلامی است. او استاد دانشگاه تهران و دانشگاه باقرالعلوم بوده، همچنین عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی است. استاد پارسانیا از شاگردان برجسته حضرت آیت‌الله جوادی‌آملی در فلسفه اسلامی و عرفان بوده و آثار پژوهشی زیادی در عرصه فلسفه، جامعه‌شناسی و فلسفه اسلامی منتشر کرده است.
زندگی و تحصیلات
حمید پارسانیا در سال ۱۳۳۷ در مشهد متولد شد. تحصیلات دانشگاهی‌اش را در رشته جامعه‌شناسی در دانشگاه تهران آغاز و تکمیل کرد و هم‌زمان علوم حوزوی را در حوزه علمیه قم دنبال نمود. در عرصه فقه و اصول از محضر استادانی چون میرزا هاشم آملی، فاضل‌لنکرانی، وحید خراسانی و آیت‌الله جوادی‌آملی بهره برد. همچنین در فلسفه و عرفان از محضر جوادی‌آملی و آیت‌الله حسن‌زاده آملی بهره‌مند شد.
مسئولیت‌ها و فعالیت‌های علمی
- رئیس پژوهشگاه علوم وحیانی معارج
- عضو هیئت مؤسس و هیئت مدیره مجمع عالی حکمت اسلامی
- استاد و مدیر دانشکده در دانشگاه باقرالعلوم
- عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی
- از اعضای هیئت مؤسسان انجمن فلسفه میان‌فرهنگی ایران
- از اعضای شورای معاونان مجمع عالی حکمت اسلامی و سایر نهادهای پژوهشی
حوزه‌های تخصصی و دیدگاه‌ها
حکمت صدرایی در فلسفه و عرفان
پارسانیا به‌ویژه در احیای و توسعه حکمت صدرایی فعالیت دارد. این حکمت را با اهمیت دادن به کشف حقایق هستی‌شناختی، انسانی و عرفانی در فلسفه اسلامی مرکزیت بخشیده و بر آن است که فهم عرفانی و فلسفی در سایه حکمت صدرایی می‌تواند عمق معناداری را در تبیین مفاهیم انسان‌شناسانه، اخلاقی و اجتماعی فراهم آورد. او مجموعه‌هایی از درس‌گفتارها و تحلیل‌های فلسفی را به نگارش درآورده که گرایش به حکمت صدرایی را به‌عنوان کلید درک اسلام معرفتی نشان می‌دهد.
جامعه‌شناسی معرفت و علم دینی
او با ارائه معناشناسی‌ای مدون از «علم دینی»، تلاش کرده تا جایگزینی نظری برای علم مدرن غربی معرفی کند. پارسانیا باور دارد علم مدرن وارث الگوهای معرفتی سکولار است و باید از نو بازاندیشی شود تا با مبانی اسلامی هماهنگ گردد. او جامعه‌شناسی علم را در پرتو دینداری بررسی کرده و تأکید دارد که معرفت دینی از منابع معنوی و عینی برخاسته و در مقابل علم ابزاری مدرن که مبتنی بر نگرش اومانیستی است، باید متکی به نگرش توحیدی و حکمی باشد.
پلورالیسم و سکولاریسم: مبانی معرفتی
در آثار خود به تحلیل دقیق فلسفی و اجتماعی پدیده‌هایی مانند سکولاریسم و پلورالیسم دینی پرداخته است. او این مفاهیم را از منظر اسلامی مورد ارزیابی قرارداده و با نقد مبانی آن‌ها، تأکید دارد که اهمیت مؤلفه‌های فرهنگی و هویتی در شکل‌گیری جامعه دینی نباید نادیده گرفته شود. پارسانیا معتقد است پلورالیسم نه صرفا گزینه فلسفی، که محصول شرایط اجتماعی فعلی غربی است و در چارچوب اسلام، جایگاه و رویکردی متفاوت و مسئولانه به گفت‌وگوی میان‌رشته‌ای و فرهنگی دارد.
روش‌شناسی فلسفی و نظریه‌های معرفت‌شناختی
در عرصه نظریه‌های معرفت‌شناسی، پارسانیا به بازخوانی موقعیت‌های فلسفی پرداخته و از روش‌هایی مثل ترکیب عقل، نقل و شهود یاد کرده است که در ساختار معرفت اسلامی اهمیت دارند. او ظهور دانش معاصر را در چهارچوب نظامات معنوی تحلیل کرده و با معرفی الگوهایی مانند «جامعیت در معرفت»، نشان داده که معرفت در اسلام ناظر به منابع چندگانه‌ای است که همگی در تعامل با هم، شناخت انسان را شکل می‌دهند.
آثار برجسته و گسترده
آثار مربوط به علامه جوادی‌آملی (تنظیم/تدوین):
- رحیق مختوم (شرح حکمت متعالیه)
- عین نضاخ
- شریعت در آینه معرفت
- معرفت‌شناسی در قرآن
آثار تألیفی پژوهشی:
- سنت، ایدئولوژی، علم
- علم و فلسفه
- حقیقت و دموکراسی
- سکولاریسم، مبانی معرفتی و سیمای اجتماعی
- جامعه‌شناسی معرفت و علم
- پلورالیسم: زمینه‌های عقیدتی و اجتماعی
- انواع و ادوار روشنفکری
- جهان‌های اجتماعی
- معرفت دینی
- اخلاق و عرفان
- نماد و اسطوره
آثار درسی:
- جامعه‌شناسی نظری ۱ و ۲
- جامعه‌شناسی عمومی
- فلسفه پایه یازدهم و دوازدهم
سایر آثار:
- رنسانس دینی و سکولاریسم پنهان
- روش‌شناسی انتقادی حکمت صدرایی
- ظرفیت‌شناسی علوم اسلامی در تحول علوم انسانی
- زندگی‌نامه و خدمات آیت‌الله جوادی‌آملی
- ما و علوم انسانی
