رضا سیدحسینی
| نویسنده و مترجم | |
 | |
| زمینه فعالیت | ادبیات، ترجمه |
|---|---|
| ملیت | ایرانی |
| تاریخ تولد | ۲۲ مهر ۱۳۰۵ (۹۸ سال) |
| محل تولد | اردبیل |
| جوایز | دریافت نشان شوالیه پالم آکادمیک فرانسه در سال ۲۰۰۰م چهره ماندگار در سال ۱۳۸۰ |
رضا سیدحسینی (زادۀ ۲۲ مهر ۱۳۰۵ در اردبیل) نویسنده و مترجم ایرانی بود. سیدحسینی را از مترجمان جریان‌ساز و تأثیرگذار در حوزه ادبیاتِ ترجمه معرفی کرده‌اند.
او در سال ۱۳۸۰ در همایش چهره‌های ماندگار به پاس عمری کوشش در عرصه ادبیات و ترجمه، به‌عنوان چهره ماندگار انتخاب شد. سیدحسینی همچنین نشان شوالیه پالم آکادمیک فرانسه را در سال ۲۰۰۰ دریافت کرد و از مترجمان برجسته و تأثیرگذار در معرفی ادبیات غرب به‌ویژه فرانسه به فارسی‌زبانان محسوب می‌شد.
«فرهنگ آثار» و «مکتب‌های ادبی» ازجملۀ تألیفات و ترجمۀ کتاب‌های «رؤیای عشق» از ماکسیم گورکی، «لایم لایت» اثر چارلی چاپلین، «طاعون» آلبر کامو، «آخرین اشعار ناظم حکمت»، «ضدخاطرات» و «امید» آندره مالرو و «در دفاع از روشنفکران» اثر ژان پل سارتر، از کارهای برجستۀ سیدحسینی در ادبیات به‌شمار می‌رود.
بیشتر کتاب‌هایی سیدحسینی با استقبال اهالی ادبیات و ترجمه همراه بوده است و بارها تجدید چاپ شده‌اند که این امر نشان از قوت و اهمیت آثار سیدحسینی است.
زندگی و تحصیلات
تجلیل از رضا سیدحسینی
تجلیل از رضا سیدحسینی در فرهنگسرای ابن‌سینا
تجلیل از رضا سیدحسینی
تجلیل از رضا سیدحسینی در فرهنگسرای ابن‌سینا
رضا سیدحسینی در مهرماه سال ۱۳۰۵ در شهر اردبیل به دنیا آمد. او پس از گذراندن تحصیلات مقدماتی، وارد مدرسه پست و تلگراف تهران شد و در رشته ارتباطات دور تحصیل کرد. سپس برای ادامه تحصیل راهی پاریس شد و مدتی نیز در دانشگاه USC آمریکا در زمینه فیلم‌سازی آموزش دید.
پس از بازگشت به ایران، به یادگیری عمیق‌تر زبان‌های فرانسه و فارسی پرداخت و نزد استادانی چون عبدالله توکل، پژمان بختیاری و دکتر پرویز ناتل خانلری دانش خود را گسترش داد. در طول سال‌ها، سردبیری مجله «سخن» را برعهده داشت و هم‌زمان در اداره مخابرات، رادیو و تلویزیون مشغول به‌کار بود و همچنین مبانی نقد، فلسفه هنر و ادبیات را در آموزشکده تئاتر تدریس می‌کرد.
رضا سیدحسینی درباره ضرورت کتاب‌خوانی برای جوانان در مصاحبه‌ای چنین گفته است:
من دلم می‌خواهد به جوان‌ها بگویم چرا کتاب نمی‌خوانند. این اینترنت بیچاره‌تان کرده، که دردی هم از ما دوا نمی‌کند. روزنامه‌ها هم مقاله‌ها را از اینترنت درمی‌آورند. البته از اینترنت هم می‌توان کتاب خواند؛ اما این کار را هم که نمی‌کنید! کارتان شده از چت کردن ساده تا حرف‌های وبلاگی. من هشتادساله‌ام و مرتب دارم کتاب می‌خوانم. کتاب‌هایی را که جایزه می‌برند، مرتبا می‌خوانم؛ اما واقعا کتاب‌نخوانی زیاد شده و مگر می‌شود این‌طور زندگی کرد؟ خودتان اگر کتاب بخوانید، همه مسائل حل می‌شود.[۱]
رضا سیدحسینی در سال ۱۳۸۰ به‌عنوان چهره ماندگار انتخاب شد و دریافت نشان شوالیه پالم آکادمیک فرانسه در سال ۲۰۰۰میلادی برگ دیگری از افتخارات اوست. پس از تحمل یک دوره طولانی بیماری، در سن ۸۲ سالگی در بیمارستان ایران‌مهر تهران درگذشت.
ورود به عرصه ترجمه
سیدحسینی از دوران جوانی به‌طور جدی وارد عرصه ترجمه شد. نخستین اثر ترجمه‌شده‌اش کتابی در زمینه روان‌شناسی به نام پیروزی فکر در زمینه روان‌شناسی بود که بیش از ۳۰ تجدید چاپ شد؛ این کتاب شامل پندهایی است که انسان را به تفکر و تعمق وا می دارد و مربوط به روان‌شناسی قبل از فروید است. اما نخستین ترجمه جدی وی از زبان فرانسه در ۱۳۲۶خورشیدی منتشر شد.
در مجموع، ۳۴ جلد کتاب از او منتشر شده که شامل ترجمه آثاری از نویسندگان برجسته‌ای چون آندره مالرو، مارگریت دوراس، یاشار کمال، ناظم حکمت، ژان پل سارتر، آندره ژید، آلبر کامو، توماس مان، ماکسیم گورکی، بالزاک، جک لندن و چارلی چاپلین است.
از میان این آثار می‌توان به رویای عشق اثر ماکسیم گورکی، لایم‌لایت از چارلی چاپلین، طاعون نوشته آلبر کامو، آخرین اشعار ناظم حکمت، ضد خاطرات و امید از آندره مالرو، در دفاع از روشنفکران از ژان پل سارتر و آبروباخته از جک لندن اشاره کرد.
او به زبان‌های ترکی استانبولی، ترکی آذری، فرانسه و گاه انگلیسی مسلط بود، اما بیشترین شهرتش به خاطر ترجمه‌های دقیق و هنرمندانه‌اش از زبان فرانسه است. در سال‌های پایانی عمر نیز در پروژه‌هایی همچون فرهنگ آثار ترجمه و فرهنگ آثار ایران اسلامی همکاری داشت.
عبدالله کوثری درباره او معتقد است:
بدون اغراق، سیدحسینی از مترجمانی بود که به آفرینش ادبی دست یافته بود و این موضوع در ترجمه کتاب‌هایی مثل «طاعون» و «امید» به‌خوبی احساس می‌شود. سیدحسینی از مهمترین مترجمان تأثیرگذار ادبیات بود که بسیاری از مکتب‌های فکری غرب را به جامعه ادبی شناساند. او با ترجمه آثار نویسندگانی مثل سیمون دوبووار و آندره مالرو گنجینه‌های ادبی آن دوره را وارد ادبیات ایران کرد؛ کتاب‌هایی که هنوز هم تجدید چاپ می‌شوند. سیدحسینی نزدیک به شش دهه، از سال ۱۳۲۰ تا سال ۱۳۸۰، در حوزه ترجمه فعالیت داشت. وسواس خاص او در کار ترجمه باعث شده است کتابی حتی با ارزش متوسط هم در میان کارهای او پیدا نکنیم.[۲]
خشایار دیهیمی درباره سیدحسینی گفته است:
سیدحسینی یکی از بزرگ‌ترین مترجمان ما بود که در ترجمه سبک خاصی داشت. او به جوان‌ها بسیار اهمیت می‌داد و فروتنانه با آنها نشست و برخاست می‌کرد. سیدحسینی بسیار مردم‌دار، دلسوز و میهن‌دوست بود. دائم مطالعه می‌کرد و وسواس زیادی در ترجمه کتاب‌هایش به خرج می‌داد. همواره نقدپذیر بود و در کارش گوش شنوا داشت. با این‌که با ما فاصله سنی زیادی داشت اما هرجا که پیشنهاد می‌دادیم، با رغبت و تمایل و بدون تعصب می‌پذیرفت و وارد بحث می‌شد که از این نظر نیز یک آدم اخلاقی، سالم و خدمت‌گزار واقعی به فرهنگ بود.[۳]
تألیفات و ترجمه‌ها
از حسینی بیش از ۴۰ اثر منتشر شده است. برخی از آثار وی بیش از ۲۰ بار تجدید چاپ شده است از مهمترین ترجمه‌های وی از فرانسه به فارسی که مورد استقبال زیادی هم قرار گرفت می‌توان به «معشوقه‌های من» از موریس دوکُبرا، «غوغای ژوئیه» از ارسکین کالدول، «لایم لایت» از چارلی چاپلین، «بهار کشنده» از لاژوس ژیلاهی، «طاعون» اثر آلبر کامو، «مدراتو کانتابیله» از مارگریت دوراس، «ضدخاطرات» از آندره مالرو؛ «بهانه‌ها و بهانه‌های تازه» از آندره ژید و «در دفاع از روشنفکران» از ژان پل سارتر اشاره کرد.
نکوداشت و تجلیل
در سال ۱۳۸۶ در فرهنگسرای ابن‌سینا با حضور رضا سیدحسینی و نیز اهالی ادب از اینی مترجم تجلیل شد. بهاءالدین خرمشاهی از جمله کسانی بود که در این مراسم درباره آثار رضا سیدحسینی صحبت کرد:
اگر حالم وخیم‌تر از این هم بود، در مراسم بزرگداشت سیدحسینی می‌آمدم. سیدحسینی استاد نسل من است. ما یک نسل ادبی از رضا سیدحسینی کوچک‌تریم. وی حق فراموش‌نشدنی به گردن فرهنگ ما دارد. فرانسه را به خوبی می‌داند و ناظم حکمت و یاشار کمال را از زبان ترکی به فارسی‌زبان‌ها معرفی کرده است. در تألیف «فرهنگ آثار»، احمد سمیعی گیلانی و اسماعیل سعادت، سیدحسینی را یاری کردند و با مشکلات و کارشکنی‌هایی که امروز می‌بینیم، پدید آوردن یک اثر مرجع به معجزه شبیه است و اگر همت این دوستان نبود، اکنون ما این اثر را نداشتیم.[۴]
در سال ۱۳۹۵ مراسم تکریمی توسط بنیاد نخبگان استان اردبیل، با حضور جمعی از چهره‌های علمی-فرهنگی کشور در دانشگاه محقق اردبیلی برگزار شد. در این مراسم افراد برجسته‌ای چون دکتر احمد سمیعی گیلانی، عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی، دکتر قدمعلی سرامی، استاد برجسته ادبیات، دکتر موسی اسوار، رئیس شورای عالی ویرایش سازمان صداوسیما و دکتر الله شکر اسدالهی عضو هیئت علمی دانشگاه تبریز درباره ویژگی‌های اخلاقی و کاری استاد رضا سیدحسینی پیام‌هایی فرستاده بودند.[۵]
احمد سمیعی گیلانی از نویسندگان و مترجمان مشهور ایرانی، در پیامی چنین گفته بود:
سیدحسینی در جامعه مترجمان و مولفان، شناخته شده تر از آن است که معرفی شود. نام او را در هر فهرستی از کتابها و مقالات می توان یافت. شاید سالی در این نیم قرن اخیر نبوده باشد که ترجمه ای تازه و خلاق از او به دست نیامده باشد. همه ترجمه های وی خلاق و بسیاری از آنها از مهمترین آثار ادبی جهان هستند. او در ترجمه‌ها، نوشته‌های مطبوعاتی و مصاحبه‌ها، زبانی روشن، ساده، بی تکلف و دلنشین دارد و در ترجمه‌هایش، سرزندگی، شادابی، فصاحت و بلاغت را جمع کرده است. سیدحسینی یک انسان به معنی واقعی است و ویژگی هایش او را از روشنفکران مردم گریز و ادا و اصولی متمایز می کند.[۶]
نکوداشت رضا سیدحسینی در اربیل
پوستر نکوداشت رضا سیدحسینی در اردبیل
نکوداشت رضا سیدحسینی
رونمایی از قاب عکس رضا سیدحسینی
مکتب‌های ادبی
تصویر جلد کتاب مکتب‌های ادبی
پیروزی فکر
تصور جلد کتاب پیروزی فکر
پانویس
- ↑ «خبرگزاری ایسنا/چرا رضا سیدحسینی آدم مهمی بود؟». ۲۲ مهر ۱۴۰۲. دریافت‌شده در ۱۸ خرداد ۱۴۰۴.
- ↑ «خبرگزاری ایسنا/چرا رضا سیدحسینی آدم مهمی بود؟». ۲۲ مهر ۱۴۰۲. دریافت‌شده در ۱۸ خرداد ۱۴۰۴.
- ↑ «خبرگزاری ایسنا/چرا رضا سیدحسینی آدم مهمی بود؟». ۲۲ مهر ۱۴۰۲. دریافت‌شده در ۱۸ خرداد ۱۴۰۴.
- ↑ «همشهری آنلاین». ۴ مهر ۱۳۸۶. دریافت‌شده در ۱۸ خرداد ۱۴۰۴.
- ↑ «برگزاری همایش بزرگداشت استاد رضا سیدحسینی در دانشگاه محقق اردبیلی». ۱۶ اسفند ۱۳۹۵. دریافت‌شده در ۱۸ خرداد ۱۴۰۴.
- ↑ «بنیاد نخبگان استان اردبیل». دریافت‌شده در ۱۸ خرداد ۱۴۰۴.
پیوند به بیرون
- مترجمی تاثیرگذار در انتقال مکاتب ادبی جهان به ایران
- چرا رضا سیدحسینی آدم مهمی بود؟
- مفاخر ایران اسلامی
