گفت‌وگوی یعقوب توکلی پژوهشگر، استاد دانشگاه و مدیر گروه انقلاب اسلامی دانشگاه معارف اسلامی با «جوان» درباره «روزگار رضاخانی» و لزوم ساخت چنین مستندهایی، در ادامه می‌آید:
چقدر جای ساخت مستندی از جنس«روزگار رضاخانی» در فضای فرهنگی کنونی جامعه خالی بود؟
یکی از مباحثی که طی سال‌های اخیر ضرورت آن به صورت جدی احساس شده پرداختن به تاریخ معاصر است. در طول سال‌های گذشته مکرر به صدا وسیما تذکر داده شده بود که در حوزه مستندهای تاریخی کار ماندگاری انجام نشده است. کارهایی هم که انجام شده معمولاً به کارگردان‌های جوان فاقد تجربه کافی سپرده می‌شد. در این فضا حافظه تاریخی ما در اختیار دشمنان انقلاب قرار می‌گرفت و آنها رضاخان و محمدرضا پهلوی را که تمامی خصوصیات دیکتاتورها و طاغوت را داشتند به گونه‌ای در شبکه‌های ماهواره‌ای به تصویر می‌کشیدند که تصویر یک طاغوت را در ذهن مردم پاک کرده و از آنها تصویر جدیدی می‌ساختند.
چرا میدان عمل تا این حد برای شبکه‌های ماهواره‌ای باز بود اما در داخل دچار بی‌تحرکی بودیم؟
بخشی از این قصور تاریخی بر عهده صداوسیماست و مدیران بی‌کفایتی که بر حوزه فرهنگ چنگ زده‌اند و به دلیل بی‌کفایتی حتی زحمات فرهنگی انقلاب اسلامی را به خطر انداخته‌اند. این انتقاد از نظام نیز وجود دارد که از علاقه‌مندان برای فعالیت در حوزه تاریخ معاصر حمایت جدی نشده است. بسیاری از پژوهشگران مجبورند برای حمایت از انقلاب اسلامی و دفاع از آن در برابر ضد انقلاب، به تنهایی فعالیت کنند.
ساخت مستندی مانند «روزگار رضاخانی» نشان داد فضا در حال تغییر است! این تغییر را می‌توان به فال نیک گرفت؟
در سال‌های اخیر جریان خوبی در میان فرزندان انقلاب اسلامی به راه افتاده است که جریان اصیلی است و می‌تواند حرکت جدید و خون تازه‌ای در کشور به وجود آورد؛ جوانانی که خود را گرفتار قید و بندهای مرسوم نکرده‌اند و با تمام وجود فعالیت می‌کنند و مستندهای خوبی ساخته‌اند، مانند کاری که در مرکز مستند حوزه هنری شروع شده و تا امروز به ساخت کارهای تاریخی خوبی منجر شده است، هرچند معتقدم هنوز هم جای پیشرفت دارند.
برجسته‌ترین ویژگی «روزگار رضاخانی» از نظر شما چیست؟
مستند «روزگار رضاخانی» ماهیت کتاب گونه‌ای دارد یعنی سیر تحولات و فصل فصل بودن موضوعات، باعث شده مستند فاقد آشفتگی در بیان باشد و حرفش را به صورت مستقیم و بر اساس اسناد مدارک می‌زند. بررسی یک روند تاریخی مستلزم داشتن یک سیر مطالعاتی است و در نهایت آنچه بیننده در «روزگار رضاخانی» می‌بیند، یک کتاب خواندنی از زندگی رضاخان است که در فضای مستند طراحی شده است و اطلاعات خوبی را از زندگی و دوران رضاخان ارائه می‌کند.
درباره رضاخان، شبکه «من و تو» نیز مستندی ساخته است که در زمان پخش جنجالی شد، چه تفاوتی در نوع بیان و نگاه این دو مستند می‌بینید؟
یکی از ویژگی‌های کار مستند «روزگار رضاخانی» برخلاف مستندهایی که در شبکه «من و تو» ساخته می‌شود این است که اطلاعات غلط و دروغ به مردم نمی‌دهد. پیش از این و در زمان پخش مستند «شهبانو» این را گفته بودم که پهلوی‌ها هر چقدر کمتر حرف بزنند به نفع خودشان است، چون وقتی حرف می‌زنند فجایع بیشتری از اعمالشان مشخص و دروغ‌هایشان بیشتر از قبل برملا می‌شود، البته شناخت دروغ‌های پهلوی‌ها در مستندهایشان مستلزم داشتن یک مطالعه جزئی از تاریخ دوره پهلوی است و حتی با همان شناخت اولیه و محدود هم می‌شود دروغ‌های فراوان آنها در فیلم هایی را که می‌سازند مشاهده کرد.
ما در کشور دچار فقر مطالعه هستیم به خصوص در حوزه مطالعه تاریخی، در این بین اطلاعات غلط که در فضای مجازی منتشر می‌شود، باعث برداشت‌های اشتباه تاریخی شده است، می‌شود گفت با ساخت مستندهای خوب تاریخی در داخل کشور این کمبود مطالعه را کم اثر کرد؟
نداشتن مطالعه که یک مشکل عمومی است و باید دولت فکری به حال آن بکند. همان طور که اشاره شد، شاهد آن هستیم که اطلاعات اشتباه در فضای مجازی منتشر می‌شود و فقر دانش تاریخی در میان کاربران باعث می‌شود که این داده‌های دروغین به عنوان مباحث تاریخی، ذهن خواننده را مغشوش کند. انصافاً مطالعه خوبی برای ساخت مستند «روزگار رضاخانی» صورت گرفته است، هرچند برخی از ایرادات جزئی در مستند وجود دارد که ناشی از اعتماد نویسنده به یک کتاب یا متن خاص است، ولی تماشای این مستند می‌تواند انگیزه خوبی برای کسانی باشد که به تاریخ علاقه دارند و می‌خواهند از وقایع تاریخ معاصر باخبر شوند.
حال که مستند «روزگار رضاخانی» از تلویزیون پخش شد و خوب هم دیده شد، به عنوان کسی که در حوزه تاریخ مطالعه و تألیف دارد، چه توصیه‌ای به مستندسازانی دارید که بعد از این می‌خواهند درباره حوادث تاریخ معاصر کار انجام دهند؟
به نظرم در زمینه پژوهش باید کار بیشتری صورت بگیرد. شاید وظیفه نویسندگی یک مستند تاریخی بر عهده کسی باشد که ۱۰ تا ۲۰ کتاب تاریخی خوانده ولی اگر بشود حتی‌المقدور در کنار نویسنده‌های فیلم‌های مستند، پژوهشگران تاریخی قرار گیرند که حداقل ۵۰۰ جلد کتاب و منبع تاریخی را خوانده و بررسی کرده‌اند، طبعاً باعث می‌شود خروجی کار بهتر شود.[۱]
روزگار رضاخانی (مستند)
 پوستر فیلم | |
| نام فیلم | روزگار رضاخانی |
|---|---|
| موضوع | تاریخ پهلوی |
| سبک | مجموعه مستند |
| کارگردان | مهدی فارسی |
| تهیه‌کننده | محسن یزدی |
| نویسنده | احسان ناظم بکایی |
| تدوین | ابوذر حیدری |
| صداپیشگان | ناصر طهماسب |
| مدیر تولید | مهدی صنعتکاران میثم خانی |
| محقق | سیروش سعدوندیان انیسه جهانشاهلو |
| صدابردار | محمدحسین ابراهیمی |
| فیلمبرداری | مهدی میرجبی محمدعلی پوراسد سیدحسن سیدی پریشان |
| شرکت/سازمان تولیدکننده | مرکز مستند سوره و بسیج صدا و سیما |
| زمان | ۱۶ قسمت |
| کشور | ایران |
| زبان | فارسی |
روزگار رضاخانی (تولید ۱۳۹۶) مجموعه مستندی است به کارگردانی مهدی فارسی و با تهیه‌کنندگی محسن یزدی که به موضوعات مختلفی پرداخته است. سقوط قاجار، کودتای رضاشاه و تشکیل پهلوی، تاج گذاری رضا شاه، تحولات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی مثل ایجاد شبکه راه آهن، تأسیس دانشگاه تهران، ماجرای قانون کشف حجاب، قیام گوهرشاد، مسائل شخصی و خصوصی دربار پهلوی بخشی از وقایعی است که روزگار رضاخانی به آن پرداخته است.
این مجموعه مستند را مرکز مستند سوره با همکاری بسیج صدا و سیما در ۱۶ قسمت تولید کرده است.
درباره مستند
مستند روزگار رضاخانی درباره دوران شکل گیری حکومت پهلوی است و با استفاده از تصاویر آرشیوی به حوزه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی عصر قدرت گیری رضا شاهی می‌پردازد. سریال به کارگردانی مهدی فارسی در سال ۱۳۹۶ ساخته شده است.
روزگار رضاخانی بخش‌هایی از تاریخ ایران در زمان رضا شاه از جمله کودتای رضا خان و تشکیل حکومت پهلوی، تاسیس دانشگاه تهران، سقوط قاجار، کشف حجاب، تاج گذاری رضا شاه، قیام مسجد گوهرشاد و… را به تصویر کشیده است. مستند «روزگار رضاخانی» ماهیت کتاب گونه‌ای دارد یعنی سیر تحولات و فصل فصل بودن موضوعات، باعث شده مستند فاقد آشفتگی در بیان باشد و حرفش را به صورت مستقیم و بر اساس اسناد مدارک می‌زند. بررسی یک روند تاریخی مستلزم داشتن یک سیر مطالعاتی است و در نهایت آنچه بیننده در «روزگار رضاخانی» می‌بیند، یک کتاب خواندنی از زندگی رضاخان است که در فضای مستند طراحی شده است و اطلاعات خوبی را از زندگی و دوران رضاخان ارائه می‌کند.
عوامل
- تهیه‌کننده: محسن یزدی
- کارگردان: مهدی فارسی
- نویسنده: احسان ناظم بکایی
- تدوین: ابوذر حیدری
- پژوهشگران: سیروس سعدوندیان، انیسه جهانشاهلو
- تصویربرداری: سید حسن سیدی پریشان، محمد میرجبی، علی پوراسد
- صداگذاری: محمدحسین ابراهیمی
- صداپیشه: ناصر طهماسب
- مجری طرح: وحید کاظمی
گفتاورد
پانویس
- ↑ «مستند «روزگار رضاخانی» به مردم اطلاعات دروغ نمی‌دهد». ۲۹ بهمن ۱۳۹۶. دریافت‌شده در ۲۸ مرداد ۱۴۰۳.
پیوند به بیرون
«روزگار رضاخانی» به پایان راه رسید
