سید سعیدرضا عاملی

سید سعیدرضا عاملی

پژوهشگر حوزه‌های ارتباطات
نام کامل	سید سعیدرضا عاملی رنانی
تاریخ تولد	۵ دی ۱۳۴۰ ‏(۶۳ سال)
زادگاه	کرج
محل سکونت	تهران
تحصیلات	فارغ‌التحصیل از دبیرستان جان اف کندی ـ ایالات متحدۀ امریکا لیسانس مهندسی مکانیک از دانشگاه سکرمنتو امریکا (ناتمام) تحصیلات حوزوی کارشناسی علوم اجتماعی - گرایش پژوهشگری- دانشگاه تهران فوق لیسانس جامعه‌شناسی ارتباطات - دانشگاه دوبلین دکترای جامعه‌شناسی ارتباطات از دانشگاه رویال هالووی لندن
محل تحصیل	قم تهران آمریکا انگلیس

سید سعیدرضا عاملی رنانی (زادهٔ ۵ دی ۱۳۴۰ در کرج) مدرس و پژوهشگر حوزه‌های ارتباطات، دنیای مجازی، و جهانی شدن، اهل ایران است. وی دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، رئیس دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران و استاد گروه ارتباطات دانشکده علوم اجتماعی است. او همچنین معاون برنامه‌ریزی و فناوری اطلاعات و معاون طرح و توسعه این دانشگاه بوده‌ است.

سید سعیدرضا عاملی رنانی در تاریخ دوازدهم دی ماه ۱۳۹۷ با حکم رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران به عضویت شورای عالی انقلاب فرهنگی منصوب شد. حسن روحانی نیز در حکمی جداگانه وی را به مدت ۴ سال به‌عنوان دبیر این شورا منصوب نمود.

عاملی در حال حاضر دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی است. وی در جریان اعتراضات آبان ۱۳۹۸ ایران یکی از عناصر سیاست‌گذار در شورای عالی فضای مجازی و دبیری شورای عالی انقلاب فرهنگی بوده که به قطع اینترنت برای چندین روز منجر شد.

زندگی‌نامه و تحصیلات

سید سعیدرضا عاملی در سال ۱۳۴۰ در کرج زاده شد. دوران دبیرستانش را در کالیفرنیا گذراند و وارد رشته مهندسی مکانیک شد، اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی به ایران بازگشت و هم‌زمان با حوزه علمیه قم، تحصیل در علوم اجتماعی در دانشگاه تهران را آغاز کرد (۱۳۶۸–۱۳۷۲). سپس وارد دانشگاه دوبلین شد و کارشناسی‌ارشد جامعه‌شناسی ارتباطات را با موضوع «رابطه تلویزیون با باورها و آداب دینی» گذراند. در ادامه در دانشگاه رویال هالووی لندن دکترای جامعه‌شناسی ارتباطات را با رساله‌ای در زمینه «جهانی‌شدن، امریکایی‌شدن و هویت مسلمانان بریتانیا» به پایان رساند.

• دانش‌آموخته حوزه علمیه قم ۱۳۶۰ ← ۱۳۷۲
• کارشناسی، تهران، علوم اجتماعی ۱۳۶۸ ← ۱۳۷۱
• ۱۳۷۳ ← ۱۳۷۴ M.S ،University College Dublin، ( دانشگاه دوبلین: کارشناسی‌ ارشد جامعه‌شناسی ارتباطات با عنوان پایان‌نامه: رابطه تلویزیون و باورها و آداب رسوم دینی)
• ۱۳۷۵ ← ۱۳۸۰ Ph.D ،Royal Holloway University of London، (رویال هالووی، دکترای جامعه‌شناسی ارتباطات عنوان تحقیق: جهانی شدن، آمریکائی شدن و هویت مسلمین بریتانیا)

سوابق کاری و مسئولیت‌های اجرایی

• عضو هیئت علمی گروه ارتباطات دانشگاه تهران (از ۱۳۸۰ تا کنون)
• معاون برنامه‌ریزی و فناوری اطلاعات دانشگاه تهران (از ۱۳۹۱ - ۱۳۹۴)
• عضو شورای راهبری فناوری اطلاعات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (از ۱۳۹۲ - ۱۳۹۴)
• عضو هیأت تحریریه نشریه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران (از ۱۳۹۲ - ۱۳۹۵)
• عضو هیأت اجرایی دانشگاه تهران (از ۱۳۹۳ - ۱۳۹۷)
• عضو شورای سیاست‌گذاری و روابط عمومی و رسانه وزارت امور اقتصادی و دارایی (از ۱۳۹۳)
• عضو حقیقی شورای‌ عالی فضای مجازی (از ۱۳۹۴ - ۱۳۹۷)
• بنیان‌گذار و رئیس دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران (از ۱۳۸۷)
• عضو هیأت اجرایی جذب دانشگاه‌های استان تهران (از ۱۳۹۴ - ۱۳۹۸)
• عضو شورای راهبردی فناوری اطلاعات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (از ۱۳۹۵ - ۱۳۹۶)
• عضو کمیته برنامه علمی فضای مجازی و فناوری اطلاعات (از ۱۳۹۵)
• عضو شورای علمی کمیسیون فرهنگی _ علمی شورای راهبردی روابط خارجی (از ۱۳۹۵)
• عضو کمیته ملی اطلاعات برای همه (از ۱۳۹۶)
• عضو شورای برگزاری سیاست‌گذاری برگزاری سخنرانی‌های ویژه در دانشگاه (از ۱۳۹۷)
• عضو هیات امنای پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی (از ۱۳۹۷)
• رئیس کرسی یونسکو در فرهنگ و فضای مجازی: دوفضایی شدن جهان (از ۱۳۹۸)
• بنیانگذار مؤسسات معتبر علمی در لندن: کالج اسلامی مطالعات پیشرفته، موسسه مطالعات اسلامی، و موسسه حقوق بشر اسلامی (از اواخر دهه ۱۳۷۰)

حوزه‌های تخصصی و دیدگاه‌ها

«دوفضایی شدن جهان و دین مجازی»

عاملی یکی از نظریه‌پردازان پایه‌ای مفهوم «دوفضایی شدن جهان» است: هم‌زمان وجود داشتن در جهان واقعی و مجازی. او در این چارچوب، مطالعه زندگی دینی مسلمانان و حضور آنان در فضاهای آنلاین را پی‌گیری کرد؛ از جمله در مقاله‌هایی با موضوعات «دین مجازی»، «آیین مجازی»، «شهر مجازی» و «ارتباطات دو-جهانی».

مطالعات فرهنگی، رسانه‌ای و هویت

او در پروژه‌های متعدد ارتباط میان رسانه‌ها، فرهنگ و هویت را بررسی کرده؛ مانند بازنمایی هویت ملی در اینستاگرام، کنش مشارکتی در فضای عمومی مجازی و شهروندی دیجیتال.

مطالعات راهبردی فضای مجازی جمهوری اسلامی

جدیدترین کتاب عاملی در پایان سال ۱۴۰۳ با عنوان «مطالعات راهبردی فضای مجازی جمهوری اسلامی ایران» منتشر شد. این اثر نقشه راه و سیاست‌های راهبردی فضای مجازی کشور را در قالب طرح «دوفضایی یکپارچه‌ی پیشرفت اسلامی-ایرانی مقاومتی» شکست می‌دهد.

دانشنامه اصطلاحات کلیدی فضای مجازی

در همکاری با منیژه اخوان، او کتابی جامع و کلیدی برای تعریف اصطلاحات بنیادین فضای مجازی منتشر کرد؛ شامل مفاهیمی مانند «هویت دو-فضایی»، «اقتصاد دوفضایی»، «حکمرانی دوفضایی»، «شهر مجازی علم» و... که برای اولین‌بار در ادبیات فارسی مطرح شده‌اند.

افتخارات

1. انتخاب به‌عنوان استاد پیشگام روابط عمومی الکترونیک _ دبیرخانه دائمی همایش روابط عمومی الکترونیک (۱۳۸۷)
2. پژوهشگر نمونه طرح‌های کاربردی دانشگاه تهران _ پروژه طراحی شهر مجازی تهران _ نیازسنجی، امکان‌سنجی و طراحی مدل اولیه شهر مجازی تهران (۱۳۸۸)
3. پژوهشگر برتر طرح‌های پژوهشی شهرداری تهران _ پروژه طراحی شهر مجازی تهران _ نیازسنجی، امکان‌سنجی و طراحی مدل اولیه شهر مجازی تهران (۱۳۸۸)
4. پژوهشگر برجسته طرح‌های کاربردی دانشگاه تهران _ پروژه مطالعات راهبردی فضای مجازی (۱۳۹۰)
5. برنده جایزه کتاب فصل _ کتاب رویکرد انتقادی به استعمار مجازی آمریکا (۱۳۹۰)
6. رتبه اول پژوهش فرهنگی سال در حوزه ارتباطات فرهنگی و بین‌المللی _ کتاب رویکرد انتقادی به استعمار مجازی آمریکا (۱۳۹۰)
7. برنده جایزه مرحوم علامه طباطبایی (جایزه ویژه بنیاد ملی نخبگان، دانشمندان و استادان برجسته کشور) (۱۳۹۱)
8. مؤلف برتر بین‌المللی دانشگاه تهران در بخش کتاب، با ارائه 15عنوان کتاب به زبان انگلیسی و تعداد ۵۰ مقاله ارائه شده در کنفرانس‌های بین‌المللی و یک طرح تحقیقاتی بین‌المللی در سومین جشنواره روز بین‌الملل دانشگاه تهران ۸ خرداد ماه (۱۳۹۲)
9. پژوهشگر نمونه در بیست‌ودومین جشنواره پژوهش و فناوری دانشگاه تهران ۲۵ آذر ماه (۱۳۹۲)
10. برگزیده ویژه نخستین جایزه ملی ایسپا (مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران) در هفته پژوهش ۲۵ آذر ماه/ جهاد دانشگاهی (۱۳۹۲)
11. دریافت پنجمین جایزه دکتر حمید نطقی بنیانگذار روابط عمومی ایران٬ در دهمین کنفرانس بین المللی روابط عمومی ایران، ۲۳ و ۲۴ دی ماه (۱۳۹۲)
12. برگزیده چهاردهمین جشنواره پژوهش فرهنگی سال در بخش کتاب؛ «مطالعات دوفضایی شدن بازی‌های رایانه‌ای»، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات (۱۳۹۴)

آثار برجسته

سال	عنوان اثر	نوع اثر
2002	Globalization, Americanization and British Muslim Identity	کتاب انگلیسی
۱۳۸۸	شبکه‌های علمی مجازی، متن مجازی، پژوهش مجازی	کتاب فارسی
۱۳۸۹	استعمار مجازی آمریکا: امپراتوری‌های مجازی و قدرت نرم	کتاب فارسی
۱۳۹۰	میراث تمدنی ایران: از ایران باستان تا انقلاب اسلامی	کتاب تحقیقی
۱۳۹۱	مطالعات جهانی شدن: دو جهانی شدن‌ها و دو فضایی شدن‌ها	کتاب نظری
۱۴۰۳	مطالعات راهبردی فضای مجازی جمهوری اسلامی ایران	کتاب راهبردی

عاملی همچنین چند مقاله بین‌المللی و کنفرانسی در حوزه فضای مجازی و مطالعه تطبیقی ارتباطات دارد.

دیدگاه‌ها نسبت به عاملی

• رهبر انقلاب اسلامی با اعتماد به تخصص فرهنگی و علمی او، عاملی را به سمت دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی منصوب کرد—هرچند موضع‌گیری‌هایی درباره سخت‌گیری حجاب صادره وجود داشت، که در برخی رسانه‌ها انتقادآمیز نیز بازتاب یافت.
• جامعه دانشگاهی و فرهنگی، او را محوری در پیوند تئوری و سیاست فرهنگی می‌دانند و معتقدند که نوع فعالیت او در حوزه فضای مجازی و رسانه‌های ملی موجب تأثیرگذاری قابل توجهی شده است.

گفتاورد

به گزارش مرکز رسانه و روابط عمومی شورای عالی انقلاب فرهنگی، دکتر سعیدرضا عاملی عضو حقیقی شورای عالی فضای در مورد تداوم فیلترینگ گفت:
مسائل فضای مجازی صرفا مربوط به فیلترینگ نیست. فضای مجازی عرصه بزرگ و مهمی است که در بستر ارتباطات اجتماعی، فرهنگی،کسب و کار در یک دولت و ملت شکل می گیرد.
مسائل فضای مجازی صرفا مربوط به فیلترینگ نیست. فضای مجازی عرصه بزرگ و مهمی است که در بستر ارتباطات اجتماعی، فرهنگی، کسب و کار در میان ملل جهان و دولت‌ها شکل گرفته است. در واقع فضای مجازی، فضای عمومی بین ملل و همزمان فضای اختصاصی بر اساس قوانین دولت – ملت هاست.
ما با دوفضایی شدن جهان مواجه شده‌ایم در شرایطی که نه سواد و دانش متناسب با آن تدارک دیده شده بود و نه زیرساخت‌های حقوقی و اجتماعی وجود داشت، اینترنت یک اتفاق بزرگ زندگی بشر است که تحت تاثیر فناوری‌های جدید شکل گرفته است و فضای مجازی یک زیست بوم جدید زندگی است در کنار زیست بومی فیزیکی زندگی که بر آن اثر فراوان می‌گذارد و از آن تاثیر فراوان می‌گیرد.
امروز بیش از ۵ میلیارد ۶۰۰ میلیون کاربر اینرنت داریم که از این تعداد ۹۵ درصد عضو رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی هستند. جامعه ایرانی هم جامعه پیشرفت گرا و علاقمند به فناوری‌های جدید است، لذا نفوذ اینترنت در ایران خیلی با سرعت صورت گرفت و یک جامعه بزرگی را تشکیل داده است. امروز ۸۱.۷ درصد مردم ایران دسترسی به اینترنت پیدا کرده اند. چنین محیط بسیار پویا و یک ظرفیت ملی برای تغییرات بزرگ محسوب می‌شود.
وی با بیان اینکه به دلیل تولد اینترنت در آمریکا است، اظهار داشت:
با سرمایه گذاری‌های بزرگ بخش خصوصی در این محیط شاهد شرکت‌های بزرگ در جستجوگر‌ها مثل گوگل، ارزش سرمایه مجموعه آلفابیت که شرکت مادر گوگل هست به بیش از سه تریلیون دلار رسیده است و ۹۸ درصد کاربران ایران از مسیر گوگل جستجوی اطلاعات می‌کنند و جاپای داده‌ای در این محیط دارند و از همه مهمتر گوگل به لجظه تمام داده‌ای تولید شده باز جهان را خوانش می‌کند و مرتب سرمایه جهانی داده‌های گوگل افزایش پیدا می‌کند و ما توجه به اهمین این سرمایه جهانی ندارم.
لذا با این حجم تراکنش و با اهمیت داده‌های ملی، حتما نیازند مقررات گذاری برای حمایت از کاربران ایرانی هستیم. استفاده درست از این محیط موجب آسایش شهروندان می‌شود.
همین واقعه تلخ معدن طبس می‌توانست با رعایت استاندارد‌های جدید با تکیه بر فناوری‌های جدید، خصوصا ظرفیت‌های هوش مصنوعی که هم در کشف و هم در استخراج و هم در فراوری و هم در تامین امنیت انسان و سلامت محیط زیست، صورت نگیرد. با گازسنجی‌های سنتی دیگر نمی‌توان خطرات استخراج را مدیریت کرد، امروز در معادن بزرگ کشور‌های پیشرفته کمتر از ۱۰ نفر داخل عمق زمین می‌شوند و این رباط‌ها و دیوایس‌ها هستند که محیط را در اجرا مدیریت می‌کنند.
امروز پیشرفت و سلامت با اینترنت گره خورده است، برای استفاده بهینه از این محیط حتما نیازمند به قوانین الزام آور هستیم. مثلا، شهر تهران پر از کربن است و تردد‌های بیجایی در شهر صورت می‌گیرد به دلیل اینکه ما در خدمات الکترونیک و سطوح مختلف خدمت مجازی کم کاری داریم و اساسا یک ریخت شناسی کلان از همه شرایط ملی را نیاز داریم تا تاثیر آن بتوانیم یک برنامه اقدام یکپارچه و به هم پیوسته را تدارک ببینیم.. نمونه‌ی موفق کره‌ی جنوبی است که تا سال ۲۰۱۰ تعداد مراجعه به دوایر دولتی را صفر می‌کند. اولین نتیجه برای هوشمندسازی خدمات این است که فساد از بین می‌رود.
مسئولیت فیلترینگ برعهده‌ی شورای عالی فضای مجازی نیست و تصمیم نهایی آن بر عهده‌ی یک کارگروه است که آن کارگروه تصمیم میگیرند و بنده عضو آن کارگروه نیستم.
اگر حکمرانی قانونمند باشد مردم در معرض خطر قرار نمیگیرند، مثلا در برخی موارد حق مولف رعایت نمی‌شود. تحریف تصویری و متنی می‌شود، محیط مختلف هک می‌شود و بسیاری از دارائی‌های مهم داده‌ای مثلا دارائی بانگ‌ها مورد هجوم قرار می‌گیرد.
برخی از اپلیکیشن و برنامه‌ها اگر قانونمند شوند دیگر نیاز به فیلترینگ نداریم، بیشترین قوانین و مقررات در فضای مجازی مربوط به آمریکاست. دولت‌ها مرکز داده درست کرده اند که این داده‌ها ارزش زیادی دارند. امروزه داده‌های شخصی در اختیار پلتفرم‌های است که در این فضا‌ها وجود دارند، ایجاد نمایندگی پلتفرم‌ها در کشور با مذاکره قابل حل است.
هرکسی بخواهد داده‌های مردم را در اختیار داشته باشد باید قوانین و مقررات ما برایش تعریف بشود. اگر عموم مردم بدانند اهمیت داده هایشان چقدر زیاد است تبدیل به یک مطالبه عمومی خواهد شد و در نهایت قوانین و مقررات حاکم بر داده‌های ملی می‌شود.

جمع‌بندی

سید سعیدرضا عاملی دانشمندی نظریه‌پرداز و راهبردی است که توانسته حوزه نوظهور فضای مجازی را با فرهنگ اسلامی و مطالعات ارتباطات پیوند دهد. آثار و فعالیت‌های او در ساحت علمی، سیاسی و فرهنگی ایران برجسته‌اند و او را به‌عنوان یکی از متفکران معاصر در عرصه مطالعات ارتباطی و جهانی‌شدن برجسته کرده‌اند.

پانویس

منابع