سید محمد احصایی

سید محمد احصایی
زمینه فعالیت	خوشنویسی; گرافیک; نقاشی
ملیت	ایرانی
تاریخ تولد	۸ تیر ۱۳۱۸ ‏(۸۶ سال)
محل تولد	قزوین
جوایز	نشان فرهنگ و هنر (درجه یکم)

این نوشتار توسط گروه پژوهشگران یاقوت راستی آزمایی و تایید شده است.

سید محمد احصایی (زادهٔ ۸ تیر ۱۳۱۸ در قزوین) استاد دانشگاه تهران و از هنرمندان عرصه نقاشی، طراحی گرافیک و خوشنویسی اهل ایران است. احصایی در زمینه هنرِ «نقاشیخط» نیز فعال بوده و آثار بسیاری خلق کرده که مورد توجه اهالی هنر قرار گرفته است.

او در چهارمین همایش چهره‌های ماندگار در سال ۱۳۸۳ به‌عنوان چهره ماندگار عرصه خطاطی انتخاب شد؛ همچنین او در سال ۱۳۸۴ نشان درجه یک فرهنگ و هنر را دریافت کرد. او همچنین عضو پیوسته فرهنگستان هنر نیز است.

آمیختگی سنت و نوآوری محمد احصایی در آثارش را عامل اصلی جذابیت آن برای مخاطبان دانسته‌اند.

طراحی نشانه‌واره‌ها از دیگر فعالیت‌های هنری احصایی است که از آن نمونه می‌توان به طراحی نشان‌وارۀ بنیاد بین‌المللی نهج‌البلاغه، فرهنگ‌سرای نیاوران، فرهنگستان هنر، موزه زکریای رازی و سازمان کتاب‌های درسی اشاره کرد.

تعدادی از آثار او در موزه‌های متروپولیتن و بریتانیا نگهداری می‌شود.

زندگی و تحصیلات

محمد احصایی تحصیلات ابتدایی را در قزوین گذراند و سپس تصمیم به نقل مکان به تهران گرفت. محمد احصایی در مراحل اولیه فعالیت هنری خود به‌شدت تحت تأثیر آثار عماد الکتاب قزوینی قرار گرفت. بعدها زیر نظر «سید حسین میرخانی» درس خواند و از او الهام گرفت.

احصایی پس از سال ۱۳۳۸ توجه خود را به‌سمت آثار «میرعماد قزوینی» معطوف کرد و به هنر خوشنویسی در دوره قاجار پرداخت.

او دارای مدرک تحصیلی از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران است و سال ها به عنوان مربی در دانشگاه تهران و دانشکده هنر دانشگاه الزهرا خدمت کرده است.

فعالیت تخصصی و آغاز مسیر حرفه‌ای

احصایی کارش را به‌صورت حرفه‌ای با مجله جوانان جمعیت شیر و خورشید پیشین آغاز کرد و سپس جذب سازمان کتاب‌های درسی شد و آنجا به صفحه‌بندی و سپس سرپرستی آتلیه گرافیک مشغول شد. پس از مدتی به عنوان کارشناس کتاب‌های هنر سال سوم کارش را دنبال کرد.

آشنایی او با افرادی چون مرتضی ممیز و آیدین آغداشلو و علی‌اصغر معصومی باعث شد که او به‌عنوان یک نقاش و خوشنویس به هنر گرافیک بیشتر نزدیک شود.

در حال حاضر، او بیشتر به خاطر خدماتش در زمینه طراحی گرافیک، به ویژه در قلمرو خوشنویسی و بازی زیباشناختی با حروف ایرانی و اسلامی شناخته شده است. درحالی‌که احصایی در زمینه نقاشی نیز سهم قابل توجهی داشته است. محمد احصایی با توجه به تجربیات خود در زمینه گرافیک، نقش اساسی در تأسیس گروه گرافیک دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران داشت و سهم بسزایی در توسعه این برنامه داشت.^[۱]

نقاشیخط

محمد احصایی ازجمله هنرمندان نقاشیخط در ایران به‌شمار می‌رود که از حروف به‌عنوان وسیله‌ای برای بیان استفاده کرده است. او که در خوشنویسی توانا بود و خود را از نقاشان سقاخانه به «سنت» و آنگاه «خط» و از همه مهم‌تر «خوشنویسی» نزدیک‌تر می‌دانست و دلیل آن را وفاداری به سنت‌های خوشنویسی و اتصال به شکل واقعی حروف می‌داند.

احصایی از سال ۱۳۵۴ شروع به کشیدن تابلوهایی کرد که عمدتاً با کلمه «الله» یا عبارت «لا اله الا الله» شکل می‌گرفت که به‌گفتۀ خودش نوعی ذکر تصویری «الله» و نمودی از عرفان و تصوف اسلامی است. او تاکنون چند نوبت به این کارها، که به نام کارهای الله معروف است، پرداخته و در آخرین دستاورد رنگ را به کلی از میان برداشته تا در بی‌رنگی و بی‌اختیاری سفید روی سفید و سیاه با سیاه که هر دو تجلی از نور هستند طرحی نو درانداخته باشد. این شکل از کار او به «الفبای ازلی» نیز شهرت یافته‌ است.^[۲]

طراحی نشان‌واره‌ها

از دیگر فعالیت‌های احصایی طراحی نشانه‌واره‌هاست؛ طراحی نشان‌وارۀ بنیاد نهج‌البلاغه، فرهنگ‌سرای نیاوران، فرهنگستان هنر، موزه زکریای رازی و سازمان کتاب‌های درسی بخشی از طرح‌های محمد احصایی است.

حضور در نمایشگاه‌ها

محمد احصایی علاوه بر موفقیت رسمی، موفقیت های تجاری قابل توجهی هم در داخل و هم در سطح بین المللی کسب کرده است. در سال ۱۳۸۵، تابلوی او با نام «اسماء الله» با فروش بیش از هزار دلار، رکورد گران‌ترین تابلوی حراج کریستیز دبی را به نام خود ثبت کرد. او در نمایشگاه انفرادی و گروهی قبل و بعد از انقلاب در ایران و کشورهای دیگر شرکت داشته که ازجمله می‌توان به شرکت در نمایشگاه سالانه بال سوئیس اشاره کرد.^[۳]

سوابق اجرایی

سوابق حرفه‌ای
سمت	سازمان	تاریخ
تدریس در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران	دانشگاه تهران	۱۳۳۷–۱۳۵۷
تدریس در دانشکده هنر دانشگاه الزهرا	دانشگاه الزهرا	۱۳۳۷–۱۳۵۷
عضویت رسمی وزارت فرهنگ بعداً وزارت آموزش و پرورش	وزارت فرهنگ	۱۳۳۹–۱۳۴۴
همکاری با مؤسسه پارس و گردونه	مؤسسه پارس و گردونه	۱۳۴۱–۱۳۴۴
خوشنویس و مدیر گرافیک سازمان جوانان جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران	سازمان جوانان جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران	۱۳۴۱
تجربه‌های «کاربردی خط» و نخستین تجربه‌ها برای ابداع سبک «نقاشیخط»	-	۱۳۴۳–۱۳۵۳
گرافیست، خوشنویس، مؤلف، کارشناس هنری و ویراستار سازمان کتاب‌های درسی	سازمان کتاب‌های درسی	۱۳۴۵–۱۳۷۷
شرکت در مجامع فرهنگی – هنری نمایشگاه‌های فردی و جمعی در ایران	-	۱۳۴۹–۱۳۷۷
سفرهای متعدد به کشورهای آسیایی، اروپایی و آمریکایی برای مطالعه و تحصیل	-	۱۳۴۹
آغاز تحقیق و کار در مؤسسه طراحی حروف و کارهای تایپوگرافی در نیویورک	مؤسسه تکنی پروسس نیویورک	۱۳۴۹
آغاز تدریس در رشته گرافیک در دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه تهران	دانشگاه تهران	۱۳۵۰
نقاش برگزیده نمایشگاه وزارت فرهنگ و هنر	وزارت فرهنگ و هنر	۱۳۵۱
نگارش «نقاشیخط» برای دانشگاه تهران	دانشگاه تهران	۱۳۵۴–۱۳۵۷
دریافت جایزه اول نمایشگاه کانی سورمراز	-	۱۳۵۷
عضو رسمی هیئت علمی دانشگاه تهران	دانشگاه تهران	۱۳۵۹–۱۳۶۱
نگارش پنج قطعه کتیبه به خط محقق برای مسجد الغدیر تهران	مسجد الغدیر تهران	۱۳۵۹–۱۳۶۱
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در بخش هنر	شورای عالی انقلاب فرهنگی	۱۳۶۴–۱۳۶۶
عضو شورای عالی انجمن خوشنویسان ایران	انجمن خوشنویسان ایران	۱۳۶۴–۱۳۶۷
نگارش لوگوی سازمان میراث فرهنگی	سازمان میراث فرهنگی	۱۳۶۴
عضو شورای عالی هنرهای تجسمی ایران	شورای عالی هنرهای تجسمی ایران	۱۳۶۷
عضو هیئت امنای انجمن خوشنویسان ایران	انجمن خوشنویسان ایران	۱۳۷۵
عضو هیئت مؤسس انجمن هنرمندان نقاشی ایران	انجمن هنرمندان نقاشی ایران	۱۳۷۶
عضو شورای عالی انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران	انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران	۱۳۷۷–۱۳۷۹
عضو هیئت مشاوران هنری موزه هنرهای معاصر	موزه هنرهای معاصر	۱۳۸۰–۱۳۸۶
عضو کمیته متخصص خبره جهت ارزشیابی هنرمندان خوشنویس	انجمن هنرمندان خوشنویس	۱۳۸۲
عضو افتخاری انجمن هنرمندان نقاش	انجمن هنرمندان نقاش	۱۳۸۳–کنون
مشاور عالی انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران	انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران	۱۳۸۳–کنون
عضویت پیوسته فرهنگستان هنر	فرهنگستان هنر	۱۳۸۳
عضو برگزیده خطاط ـ گرافیست چهره‌های ماندگار	صدا و سیما	۱۳۸۳
عضو شورای ارزشیابی هنرمندان نقاشی ـ گرافیک	وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی	۱۳۸۳–۱۳۸۴
عضو کمیته نهایی شورای ارزشیابی هنرمندان خوشنویس	وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی	۱۳۸۳–۱۳۸۴

گفتاورد

خیلی وقت است، بیشتر از ۴۰ سال است که می‌خواهم این کار را انجام دهم. آرزو داشتم در زندگی‌ام ۲ کار را انجام دهم. نخست کتابت کلام‌الله بود و دیگری نوشتن دیوان خواجه شیراز. دومی انجام شده و خدا را شکر اولی هم در حال انجام است.
جامعه ما با آفت پخته‌خواری مواجه است. متاسفانه هم‌وطنان ما – اگر بدشان نیاید – در تمام رشته‌ها بسیار پخته‌خوارند. چیزی به نام مؤسسه تحقیقاتی قابل قبول نیست و تصور بر این است که تحقیق پول ملت را هدر می‌دهد. این پخته‌خواری در همه رشته‌ها از جمله صنعت وجود دارد. در هنرهای تجسمی در ایران به غیر از چند نفر، همه کارها از جاهای دیگر کپی شده‌اند مخصوصا از طریق اینترنت. {….}
آن‌وقت کسی مانند جکسون پولاک ظاهرا رنگ‌ها را روی بوم می‌پاشد که هر بچه‌ای می‌تواند این کار را انجام دهد. جکسون پولاک کارش را امضا نمی‌کند. به همین دلیل، هر کسی هرکاری که می‌کند می‌گوید کار جکسون پولاک است.در دنیا هم همینطور است و این شکل فقط در ایران نیست. پخته‌خواری که می‌گویم همین است. این آفت بزرگی است که جلوی پیشرفت را می‌گیرد و منتقدان فرهیخته بهایی به هنرهای تجسمی ما نمی‌دهند. برای اینکه آنها سرشان کلاه نمی‌رود و می‌دانند هر اثری کار چه کسی است و از کجا آمده‌است. همچنان که من به عنوان معلم در قضاوت در مورد شاگردانم، به آنها می‌گویم سر من نمی‌توانید کلاه بگذارید. از روی هم کپی نکنید. الهام هم که میگیرید بگویید الهام گرفتم. این نکته بسیار مهمی است.^[۴]