مرتضی ممیز

مرتضی ممیز

اطلاعات شخصی
تاریخ تولد	۴ شهریور ۱۳۱۵
ملیت	ایرانی
محل تولد	تهران
محل اقامت	تهران
محل درگذشت	تهران
تاریخ درگذشت	۵ آذر ۱۳۸۴
اطلاعات هنری
زمینه فعالیت	گرافیک
پیشه	گرافیست
شناخته‌شده برای	گرافیک، تصویرسازی
آثار برجسته	طراحی لوگوی سازمان چای کشور
جوایز	نشان فرهنگ و هنر (درجه یکم)

مرتضی مُمیّز (۴ شهریور ۱۳۱۵ – ۵ آذر ۱۳۸۴) استاد دانشگاه، طراح گرافیک و تصویرگر برجسته ایرانی است. از او به‌عنوان پدر گرافیک مدرن ایران و بنیان‌گذار آموزش آکادمیک این رشته در کشور یاد می‌شود.

ممیز پس از فارغ‌التحصیلی از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران در رشتهٔ نقاشی (۱۳۴۴)، تحصیلات تکمیلی خود را در مدرسه عالی هنرهای تزئینی پاریس ادامه داد و پس از بازگشت به ایران فعالیت حرفه‌ای خود را در زمینهٔ تصویرسازی و گرافیک آغاز کرد.

او علاوه بر فعالیت در زمینه طراحی لوگو و تصویرگری کتاب، در طراحی صحنه و لباس نمایش و فیلم، کارگردانی انیمیشن و خلق پوسترهای فرهنگی و سینمایی نیز فعال بود. سبک او، تلفیقی از هنر سنتی ایران و گرافیک اروپای شرقی، با بهره‌گیری از رنگ‌های محدود، ترکیب عکس و طراحی گرافیکی و توجه ویژه به محتوای اثر، آثارش را هم در ایران و هم در عرصه بین‌المللی متمایز کرد.

ممیز در طول فعالیت حرفه‌ای خود آثار ماندگاری در طراحی پوستر، لوگو، صفحه‌آرایی، تصویرگری کتاب و مجلات خلق کرد. از مهم‌ترین آثار او می‌توان نشان سازمان ملی استاندارد ایران، نشان شهرداری تهران، سازمان آتش‌نشانی و شرکت سایپا را نام برد که همچنان در ذهن جامعه و اهالی هنر ماندگار هستند. او افزون‌بر فعالیت حرفه‌ای، مؤسس انجمن گرافیک ایران، رئیس هیئت‌مدیره انجمن صنفی طراحان گرافیک و مشاور هنری بسیاری از جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های داخلی و بین‌المللی بود.

ممیّز در سومین همایش چهره‌های ماندگار (۱۳۸۲) به‌عنوان چهرهٔ ماندگار عرصه هنر گرافیک معرفی شد و در سال ۱۳۸۳ از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نشان عالی فرهنگ و هنر را دریافت کرد.

نکوداشت مرتضی ممیز

پوستر نکوداشت مرتضی ممیز(۱۳۹۹)

سردیس مرتضی ممیز

مراسم رونمایی از سردیس مرتضی ممیز اثر ایرج محمدی (آذر ۱۳۹۹)

مستندی کوتاه درباره مرتضی ممیز

زندگی و مسیر هنری

مرتضی ممیز در سال ‪ ۱۳۱۵‬در تهران متولد شد. او در سال ‪ ۱۳۴۴‬در رشته نقاشی از دانشكده هنرهای زیبای دانشگاه تهران فارغ التحصیل شد. ممیز تحصیلات خود را در ‪ ۱۹۶۸‬میلادی در مدرسه عالی هنرهای تزیینی پاریس رشته طراحی غرفه و ویترین و معماری داخلی ادامه داد و پس از بازگشت به ایران به فعالیت در زمینه تصویرسازی و گرافیک پرداخت.

ممیز افزون‌بر فعالیت در زمینه طراحی لوگو و همکاری مشترک با احمد شاملو برای شروع فعالیت در زمینه مدیر هنری مجله‌های مختلف، در زمینه طراحی طرح‌های تبلیغاتی دیگر نیز فعالیت داشته است.

تأسیس انجمن گرافیک

او از بانیان اصلی تأسیس انجمن گرافیک بوده است. او همچنین رئیس هیئت‌مدیره انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران، مشاور هنری و همچنین داور چندین جشنواره و نمایشگاه در ایران و سایر کشورهای دیگر بوده است.

از جمله مهم‌ترین فعالیت هنری مرتضی ممیز در سال‌های فعالیت هنری حرفه‌ای او می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تصویرگری برای امور تبلیغاتی
• طراحی لوگو
• طراحی جلد کتاب
• طراحی پوستر برای فیلم‌های مختلف
• طراحی صحنه تئاتر و فیلم‌های سینمایی مختلف
• طراحی و کارگردانی انیمیشن
• طراحی لباس برای تئاتر و سینما
• تصویرگری کتاب کودک
• برگزاری مسابقات مختلف در زمینه گرافیک

وفات

او در سال‌های پایانی عمر خویش با بیماری سرطان دست و پنجه نرم کرد و درنهایت پنجم آذر ماه ۱۳۸۴، در سن ۶۹ سالگی درگذشت.

سوابق اجرایی و مسئولیت‌ها

• مدیریت گروه گرافیک و عکاسی دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران،
• مدیریت و طراحی هنری جشنواره بین‌المللی فیلم تهران(۱۳۵۲-۱۳۵۶)
• ریاست هیات مدیره انجمن طراحان گرافیک
• ریاست دوسالانه‌های گرافیک ششم، هفتم و هشتم
• مشاور هنری کتابخانه و مرکز اسناد دانشگاه تهران
• ریاست کمیته ایرانی طراحان گرافیک دنیا (AGI) افتخارات و جایزه‌ها

آثار

مرتضی ممیز در طول فعالیت‌های حرفه‌ای خود لوگوهای زیادی را برای سازمان‌ها، نهادها و شرکت‌ها طراحی کرده است. او افزون‌بر طراحی نشان‌واره در زمینه طراحی جلد کتاب، تصویرگری کتاب کودک، امور تبلیغاتی و طراحی صحنه تئاتر و فیلم های سینمایی نیز فعالیت داشته است.

موارد زیر از معروف‌ترین و برجسته‌ترن نشان‌هایی است ازسوی او طراحی شده است و سال‌هاست مورد استفاده قرار گرفته است:

سازمان چای کشور

قدیمی‌ترین طرحی که مرتضی ممیز به عنوان نشان‌واره برای یک سازمان طراحی کرد، نشان‌واره «سازمان چای کشور» است. این نشان‌واره که در ۱۳۳۷ با الهام گرفتن از طرح ساده برگ چای طراحی شده است، از ساده‌ترین، زیباترین، و ماندگارترین نشان‌واره‌های طراحی‌شده توسط مرتضی ممیز است.

نشان استاندارد

معروف‌ترین طراحی نشانه‌ی مرتضی ممیز نشانه‌ای است که برای موسسه‌ی استاندارد ایران طراحی کرده است و سال‌هاست که روی کالاها و محصولات مختلف دیده می‌شود. ممیز این طرح را در سال ۱۳۶۴ و با استفاده از حروف اول کلمات «Institute of Standard and Industrial Research of Iran» که نام لاتین «مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران» است طراحی کرد.

ممیّز درباره‌ طراحی این نشانه گفته است:

در طراحی نشانه‌ی استاندارد توانستم از قلمی استفاده کنم که به خوبی حروف اختصاری ISIRI را به کلمه‌ی ایران تبدیل کند. دوست داشتم کادر فلش مانندی اطراف نوشته را ببندد. کادری که دو زاویه‌ی آن کاملاً تیز و دو زاویه‌ی دیگر منحنی و نرم باشد، تا در نهایت خلاصگی فلش حداکثر و حداقل را که هدف داوری مؤسسه در محصولات است نشان دهد. اما این حد سادگی برای سفارش‌دهنده کافی نبود؛ با اضافه کردن خطوط بیشتر حالت فلش را نمایان‌تر کردم.

شهرداری تهران

ممیز نشان‌واره شهرداری تهران را در سال ۱۳۶۸ طراحی کرد. او در این مورد بیان کرده که هدف از این نوع طراحی و استفاده از دروازه نشان دادن تهران با دروازه های قدیمی بوده است.

سازمان آتش‌نشانی ایران

این لوگو در سال ۱۳۷۴ شمسی طراحی شد. در طراحی این لوگو یک شعله آتش دیده می شود که نشانه اصلی این سازمان است.

شرکت اتومبیل‌سازی سایپا

این لوگو پس از این که شرکت سایپا رونق گرفت، در سال ۱۳۶۴ طراحی شد. مرتضی ممیز آثار و طرح‌های مختلفی را برای شرکت سایپا طراحی کرد. اما در نهایت بر اساس گفته استاد، این طرح را که بر اساس نقوش آجری بناهای مراغه است و شباهتی به لوگو اتومبیل ‌سازی «مرسدس بنز» داشت، انتخاب کردند.

جوایز و افتخارات

• جایزه بهترین طراحی کتاب کودک سال‌های ۴۵ـ‌۱۳۴۲
• مدال رتبه اول دانشجوی ممتاز دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران (‌۱۳۴۴)
• برنده مدال طراحی نمایشگاه بین‌المللی طراحی ژوونیزی فرانسه (‌۱۹۶۶)
• دیپلم بی ینال پوستر ورشو (۱۹۷۲)
• دیپلم برای فیلم یک نقطه سبز ، فستیوال مسکو ، ۱۹۷۳
• طراح شاعر برای طراحی پوسترهای سینمایی فستیوال سینمایی کان (‌۱۹۷۵)
• جایزه فیلم برگزیده (آنکه خیال بافت و آنکه عمل کرد) جشنواره سینمایی بیروت، ۱۳۵۴
• جایزه و مدال بهترین پوسترهای سینمایی جشنواره فجر تهران (‌۱۳۶۵، ۱۳۶۶ و ۱۳۶۹)
• جایزه بهترین آثار طراحی نشانه‌های دهه ۸۰ میلادی (‌۱۹۹۰)
• اثر برگزیده برای کلکسیون International Trademark Center بروکسل - بلژیک ،۱۹۹۱
• جایزه ممتاز نمایشگاه طراحی امروز ایران (چشم انداز ۷۹) موزه هنرهای معاصر تهران ، ۱۳۷۹ - ۱۳۸۰
• جایزه ویژه ایکوگرادا برای یک عمر تلاش حرفه ای ، ۱۳۸۲
• یادمان سومین همایش چهره های ماندگار ، ۱۳۸۲
• انتخاب به‌عنوان استاد برجسته فرهنگستان هنر و دریافت نشان عالی فرهنگ و هنر از رئیس جمهور وقت در سال ۱۳۸۳
• دریافت سیمرغ بلورین بهترین پوستر از جشنواره فیلم فجر

تحلیل طراحی لوگو و معنای بصری در آثار ممیز

مرتضی ممیز در نگاه خود به طراحی لوگو، هر اثر را نه صرفاً یک نشانه، بلکه یک زبان بصری مستقل می‌دانست که باید معنا و هویت سازمان را به صورت مستقیم و ساده منتقل کند. او در طراحی لوگوها علاوه بر فرم، به تلفیق معنا، رنگ و ساختار هندسی توجه ویژه داشت. برای مثال، در نشان استاندارد ایران، ممیز از خطوطی استفاده کرد که حروف اختصاری ISIRI را به شکل کلمهٔ «ایران» درآورد و با کادر فلش‌مانند، مفهوم حداکثر و حداقل کیفیت محصولات را به تصویر کشید. در طراحی نشان شهرداری تهران، شکل دروازه‌های سنتی با خطوط ساده و هندسی، نمادی از هویت شهری را به مخاطب منتقل می‌کرد و در لوگوی سازمان آتش‌نشانی، شعلهٔ آتش به عنوان عنصر اصلی، هم معنا و هم زیبایی بصری را در خود داشت. به این ترتیب، آثار ممیز نمونه‌ای از طراحی لوگوهای ساده، قابل فهم و دارای هویت بصری روشن هستند.

نکوداشت‌ها

• آبان‌ماه ۱۳۹۶ به مناسبت دوازدهمین سالگرد درگذشت مرتضی ممیز گرافیست، در خانه هنرمندان ایران مراسم بزرگداشتی برگزار شد.

• در آذر ۱۳۹۶ آیین بزرگذاشت مرتضی ممیز در مرکز علمی کاربردی فرهنگ و هنر شماره یک اصفهان برگزار شد.
• مراسم نکوداشت ۸۴ سالگی زنده‌یاد مرتضی ممیز با حضور برخی از مسئولان و هنرمندانی همچون ایرج راد، بهروز غریب‌پور، سیف‌الله صمیدیان، امرالله فرهادی، ساعد مشکی و فرزاد ادیبی ۴ شهریورماه ۱۳۹۹ در خانه هنرمندان ایران برگزار شد.

نگارخانه

• 

  نشان‌واره سازمان چای

• 

  نشان‌واره شرکت اتومبیل‌سازی سایپا

• 

  نشان‌واره سازمان ملی استاندارد

• 

  نشان‌واره سازمان آتش‌نشانی ایران

• 

  نشان‌واره شهرداری تهران

پیوند به بیرون

• گفت‌وگو با مرتضی ممیز - نورمگز
• مصاحبه اختصاصی مرتضی ممیز - بیان باکس