از دیدگاه نهج البلاغه دنیای عبادت دنیای دیگری است. دنیای عبادت آکنده از لذت است، لذتی که با لذت دنیای سه بعدی مادی قابل مقایسه نیست. دنیای عبادت پر از جوشش و جنبش و سیر و سفر است، اما سیر و سفری که «به مصر و عراق و شام» یا هر شهر دیگر زمینی منتهی نمی‌شود؛ به شهری منتهی می‌شود «کو را نام نیست». دنیای عبادت شب و روز ندارد، زیرا همه روشنایی است، تیرگی و اندوه و کدورت ندارد، یکسره صفا و خلوص است.[۲۳]
سیری در نهج‌البلاغه (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | مرتضی مطهری |
| موضوع | پیام‌های نهج‌البلاغه |
| زبان | فارسی |
| قطع | وزیری |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | انتشارات صدرا |
| محل نشر | تهران |
سیری در نهج‌البلاغه کتابی فارسی نوشته شهید مرتضی مطهری (۱۲۹۸–۱۳۵۸ش)، اندیشمند و نویسنده شیعه است که پیام‌های نهج البلاغه را برای عموم مردم توضیح داده است. موضوعات هفتگانه این اثر عبارت است از: «کتابی شگفت»، «الهیات و ماوراء الطبیعه»، «سلوک و عبادت»، «حکومت و عدالت»، «اهل بیت و خلافت»، «موعظه و حکمت»، و «دنیا و دنیاپرستی». نویسنده مضامین کتاب را ابتدا در سلسله سخنرانی‌های خود در حسینیه ارشاد ارائه کرد، سپس آن را به صورت مجموعه مقالاتی در نشریه مکتب اسلام (مجله) به چاپ رساند و در سال ۱۳۵۳ش در قالب کتاب منتشر کرد.
این کتاب تا سال ۱۳۹۸ش هفتاد بار چاپ شده و به زبان‌های عربی، ترکی آذری، اردو و روسی ترجمه و به دو صورت درسنامه و نسخه شنیداری نیز عرضه شده‌است.
معرفی و ایده نگارش
مضامین کتاب سیری در نهج‌البلاغه، ابتدا طی پنج جلسه سخنرانی در حسینیه ارشاد با موضوع «سیری در نهج‌البلاغه»، از سوی مرتضی مطهری ارائه شد و پس از آن، مطهری مجموعه مقالاتی با همین عنوان نگاشت که در طول سال‌های ۱۳۵۱ و ۱۳۵۲ش در نشریه مکتب اسلام (ماهنامه) انتشار یافت.[۱] کتاب سیری در نهج‌البلاغه، حاصل گردآوری همان مجموعه مقالات است که نویسنده در سال ۱۳۵۳ش آن را بازنویسی و تنظیم کرده و با افزودن مقدمه‌ای به دست چاپ سپرده‌است.[۲]
طرح نخستین مطهری برای نگارش سیری در نهج‌البلاغه، آنگونه که خود در کتاب نوشته، شامل بیش از چهارده بخش می‌شده‌است[۳] که به دلیل مشغله‌های دیگر تنها هفت بخش را به انجام رسانده و طرح اولیه مذکور ناتمام مانده‌است.[۴] نویسنده در این اثر، هفت بخش از موضوعات مطرح در نهج‌البلاغه را توضیح داده و بر اساس منابع اسلامی به تبیین آن پرداخته‌است.[۵] کتاب سیری در نهج‌البلاغه بارها از سوی ناشران گوناگون چاپ و منتشر شده و انتشارات صدرا، ناشر اختصاصی آثار مطهری، چاپ هفتادم آن را سال ۱۳۹۸ش در ۳۱۹ صفحه منتشر کرده‌است.[۶]
مطهری سه دهه پیش از سخنرانی‌های خود دربارهٔ نهج‌البلاغه، در سال ۱۳۲۰ش به اصفهان سفر کرد و در آنجا با آیت‌الله علی شیرازی اصفهانی از نزدیک آشنا شد و در درس نهج البلاغه او شرکت کرد[۷] و سخت تحت‌تأثیر درس مذکور و استادش قرار گرفت، به‌طوری که به گفته خودش، احساس کرد که تا آن زمان نهج‌البلاغه را به درستی نمی‌شناخته‌است.[۸]
نقدها
سید علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران، با آنکه سیری در نهج‌البلاغه را کتابی بسیار پرارزش نامیده، ولی تأکید کرده که این اثر که به دنبال فصل‌بندی و شرح موضوعی نهج‌البلاغه بوده، کامل و جامع نیست.[۹] همچنین حسین هاشم‌نژاد، نویسنده و پژوهشگر، «سیری در نهج‌البلاغه» را بهترین کتاب موجود در زمینه شناخت نهج‌البلاغه برای رسیدن به جامعه مطلوب شمرده‌است و با این حال، نثر دو فصل میانی کتاب را دشوار دانسته که تنها برای دانشجویان دکترای فلسفه قابل فهم است.[۱۰]
علاوه بر موارد پیش‌گفته، نویسنده کتاب، مرتضی مطهری، نکاتی را دربارهٔ کتاب خود گفته‌است؛ وی «سیری در نهج‌البلاغه» را فقط یک نگاه[۱۱] یا یک سیر و گردش نامیده و تصریح کرده‌است که نمی‌توان آن را تحقیق نامید، چرا که به گفته مطهری، تحقیق عمیق و دقیق در محتوای نهج البلاغه و شناخت مکتب امام علی (ع) و همچنین تحقیق در اسناد و مدارک نهج‌البلاغه کار یک فرد نیست و نیازمند کار گروهی است.[۱۲] وی همچنین کتاب خود را غیرجامع خوانده‌است، چرا که همه موضوعات نهج‌البلاغه را دربرنمی‌گیرد.[۱۳]
ترجمه
سیری در نهج‌البلاغه، با مشخصات ذیل به چند زبان ترجمه شده‌است:
- ترجمه عربی با عنوان «فی رحاب نهج‌البلاغة» توسط انتشارات «الدار الاسلامیة» در سال ۱۴۱۳ قمری در لبنان به چاپ رسیده‌است.[۱۴]
- ترجمه انگلیسی توسط سید علی قلی قرائی در سال ۱۳۹۲ش با عنوان «Glimpses of the Nahj al-Balaghah» انتشار یافته‌است.[۱۵]
- ترجمه روسی از سوی بنیاد مطالعات اسلامی و با مشارکت انتشارات شرق‌شناسی سن‌پترزبورگ در سال ۲۰۱۰م منتشر گردید.[۱۶]
- ترجمه اردو به همت خانه فرهنگ ایران در پیشاور و با حمایت مرکز ساماندهی ترجمه و نشر معارف اسلامی و علوم انسانی، در سال ۱۳۹۸ش و در ۳۵۲ صفحه انتشار یافت.[۱۷]
- ترجمه ترکی آذری، به عنوان پایان‌نامه کارشناسی ارشد، توسط جابر اکبرزاده در مرکز جهانی علوم اسلامی انجام شده و در سال ۱۳۸۶ش دفاع شده‌است.[۱۸]
- ترجمه اندونزیایی از روی نسخه انگلیسی این کتاب و با عنوان «Tema-tema Pokok Nahj al-Balaghah» توسط انتشارات الهدی در سال ۱۹۹۷م منتشر شده است.[۱۹]
درسنامه و نسخه شنیداری
سیری در نهج‌البلاغه به عنوان متنی آموزشی از سوی دبیرخانه طرح مطالعاتی بینش مطهر در قالب ۲۲ درس و با نام «نهجی به نهج‌البلاغه» با اهتمام سید محمدصالح هاشمی گلپایگانی در ۲۳۲ صفحه منتشر شده و در آغاز هر یک از درس‌های آن سؤالات انگیزشی و امتحانی افزوده شده‌است.[۲۰] در مقدمه این کتاب، بعد از معرفی اجمالی طرح مطالعاتی بینش مطهر، برنامه زمان‌بندی مطالعاتی مباحثه و تدریس کتاب سیری در نهج البلاغه بیان شده‌است.[۲۱]
کتاب سیری در نهج‌البلاغه به اهتمام بنیاد علمی و فرهنگی صدرا به صورت صوتی نیز تولید و در اختیار مخاطبان قرار گرفته‌است.[۲۲]
برش‌هایی از کتاب
مواعظ نهج البلاغه در عربی و فارسی بینظیر است. بیش از هزار سال است که این مواعظ نقش مؤثر و خارقالعاده خود را ایفا کرده و می‌کند. هنوز در این کلمات جاندار، آن نفوذ و تأثیر هست که دلها را به تپش اندازد و به احساسات رقّت بخشد و اشکها را جاری سازد و تا بویی از انسانیت باقی باشد این کلمات اثر خود را خواهد بخشید.[۲۴]
... قرآن گاهی تعبیرات خاصی دربارهٔ برخی از آدمیان به کار می‌برد از قبیل «خودزیانی» یا «خودفراموشی» یا… فراموش کردن خود یعنی چه؟!... این مسئله در معارف اسلامی، خصوصاً دعاها و بعضی از احادیث و… سابقه زیاد و جای بس مهمی دارد؛. انسان احیاناً خود را با «ناخود» اشتباه می‌کند و «ناخود» را «خود» می‌پندارد و چون ناخود را خود می‌پندارد آنچه به خیال خود برای «خود» می‌کند در حقیقت برای «ناخود» می‌کند و…[۲۵]
پانویس
- ↑ مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ۱۳۹۰ش، ج۱۶، ص۳۵۱.
- ↑ مطهری، سیری در نهج‌البلاغه، ۱۳۸۰ش، ص۱۷–۱۸.
- ↑ مطهری، سیری در نهج‌البلاغه، ۱۳۸۰ش، ص۴۷–۴۸.
- ↑ مطهری، سیری در نهج‌البلاغه، ۱۳۸۰ش، ص۱۸.
- ↑ «سیری در نهج البلاغه»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی سیدعلی خامنه‌ای.
- ↑ «سیری در نهج البلاغه»، پاتوق کتاب فردا.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ۱۳۹۰ش، ج۱۶، ص۳۴۶.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ۱۳۹۰ش، ج۱۶، ص۳۴۶–۳۴۷.
- ↑ «سیری در نهج البلاغه»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی سیدعلی خامنه‌ای.
- ↑ «دلیل فاصله تا جامعه علوی خلأ کتاب خوب است»، سایت خبرگزاری موج.
- ↑ مطهری، سیری در نهج‌البلاغه، ۱۳۸۰ش، ص۴۸.
- ↑ مطهری، سیری در نهج‌البلاغه، ۱۳۸۰ش، ص۱۸.
- ↑ مطهری، سیری در نهج‌البلاغه، ۱۳۸۰ش، ص۴۸.
- ↑ «فی رحاب نهج‌البلاغة»، کتابخانه دیجیتال نور.
- ↑ «Glimpses of the Nahj al-Balaghah»، سایت آمازون.
- ↑ «انتشار ترجمه روسی سیری در نهج البلاغه در مسکو»، پایگاه جامع استاد شهید مرتضی مطهری.
- ↑ «کتاب "سیری در نهج‌البلاغه" به زبان اردو منتشر شد»، خبرگزاری مهر.
- ↑ «ترجمه کتاب سیری در نهج‌البلاغه شهید مطهری رحمه‌الله علیه به زبان ترکی آذری»، کتابخانه مجازی الفبا.
- ↑ Tema-tema pokok Nahj al-Balaghah، وبسایت shalawat.weebly.com.
- ↑ کتاب نهجی به نهج البلاغه (استاد مرتضی مطهری)، اداره کل آموزش و پرورش یزد.
- ↑ مطهری، نهجی به نهج‌البلاغه، ۱۳۹۳ش، ص۱۹.
- ↑ «سیری در نهج‌البلاغه» و «عدل الهی» استاد مطهری شنیدنی شد، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ مطهری، سیری در نهج‌البلاغه، ۱۳۸۰ش، ص۱۰۲۱۰۳.
- ↑ مطهری، سیری در نهج‌البلاغه، ۱۳۸۰ش، ص۲۰۳.
- ↑ مطهری، سیری در نهج‌البلاغه، ۱۳۸۰ش، ص۳۰۶۳۰۸.
پیوند به بیرون
- سخنرانی علامه شهید مطهری با عنوان سیری در نهج البلاغه، حسینیه ارشاد جلسه اول تا پنجم
- نهجی به نهج‌البلاغه
- Glimpses of Nahjul-Balagha
