عباس یمینی شریف

عباس یمینی شریف

نویسنده و شاعر حوزه کودک
ملیت	ایرانی
تاریخ تولد	۱ خرداد ۱۲۹۸ش
محل تولد	تهران
محل زندگی	تهران
محل درگذشت	تهران
تاریخ درگذشت	۲۸ آذر ۱۳۶۸ش
مدفن	شهر ری
بنیانگذار	جایزه ادبی عباس یمینی شریف
پیشه	معلم، نویسنده و شاعر
زبان	فارسی
همسر	توراندخت مقومی تهرانی
فرزندان	هومن یمینی شریف
تحصیلات	دانش‌آموخته کارشناسی ارشد رشته آموزش ابتدایی
دانشگاه	کلمبیا (آمریکا)
علت شهرت	از پیشگامان ادبیات تاریخ معاصر کودکان و شعرهایی مانند «من یار مهربانم»، «ما گل‌های خندانیم»،
وبگاه	http://www.yaminisharif.com/

عباس یمینی شریف (زادهٔ خردادماه ۱۲۹۸ در تهران - درگذشت ۲۸ آذر ۱۳۶۸ در تهران) شاعر و نویسنده ادبیات کودکان که از پیشگامان ادبیات تاریخ معاصر کودکان و در زمره پرکارترین نویسندگان و شاعران حوزه کودک در جهان به شمار می‌رود. او آموزگار و مدیر مدرسه و از مؤسسان دبستان روش نو در سال ۱۳۳۴ش بود.

وی از بنیان‌گذاران شورای کتاب کودک در سال ۱۳۴۱ و جایزه ادبی عباس یمینی شریف، در سال ۱۳۵۰ بود. انتشارات روش نو نیز توسط وی تأسیس شد. او مدیریت شماری از مجله‌های کودکان مانند مجله بازی کودکان، کهیان بچه‌ها و سازمان جوانان شیر و خورشید سرخ را برعهده داشت.

اشعار او در کتاب‌های درسی کلاس‌های اول تا سوم به چاپ می‌رسید. کتاب کلاس اول ابتدایی که به کتاب «دارا و آذر» معروف است از نوشته‌های او و خانم شمس‌الملوک مصاحب است که سال‌ها کتاب درسی در سراسر ایران بوده است.

بیش از سی عنوان اثر در قالب شعر و داستان و در حوزه ادبیات کودک از از یمینی شریف به جای مانده است. کتاب‌های «آواز فرشتگان»، «گربه‌های شیپورزن»، «دو کدخدا»، «بازی با الفبا»، «فری به آسمان می‌رود»، «آه ایران عزیز»، «فارسی، زبان ایران»، «خانه بابا علی»، «سیاهک و سفیدک»، «سرود گلها» و «شهر ناپدیدان» از جمله آثار او به شمار می‌روند. آثار او برنده جوایز متعددی در ادبیات کودک بوده است. کتاب «نیم قرن در باغ شعر کودکان» گزیده‌ای از اشعار و سروده‌های یمینی شریف در طول نیم قرن است

شعرهای «کتاب خوب»، «حرف آسياب»، «نسیم اسفند»، «درخت»، «سفره هفت سین»، «برف»، «ما گل‌های خندانیم» برخی از اشعار مشهور یمینی شریف هستند.

مستند «نغمه‌سرای کودکان»، زندگی عباس یمینی شریف و فعالیت‌های فرهنگی و ادبی او را به نمایش می‌گزارد.

زندگی‌نامه علمی

عباس یمینی شریف را از پیشگامان ادبیات تاریخ معاصر کودکان و در زمره پرکارترین نویسندگان و شاعران حوزه کودک در جهان دانسته‌اند. او آموزگار، مدیر مدرسه، شاعر و نویسنده ادبیات کودکان بود. وی دانش‌آموخته کارشناسی ارشد رشته آموزش ابتدایی از دانشگاه کلمبیا در آمریکا و مؤسس دبستان روش نو در سال ۱۳۳۴ بود که بعد از انقلاب به دبیرستان دخترانه نور تغییر کرد.

عباس در اول خرداد ۱۲۹۸ در محله پامنار تهران متولد شد. از پنج سالگی به روستای دربند کوچ کردند و در آنجا به مکتب رفت و در آنجا شاهد رفتار خشن و محيط نامأنوس مکتب‌ها برای تربيت كودكان بود. او این رفتارها را تا آخر عمر بازگو می‌کرد.

تحصیلات ابتدایی خود را در دبستان انتصاریه تجریش فراگرفت و دوره متوسط را در دارالفنون گذراند و سپس در ۱۳۱۷ش به دانشسرای مقدماتی (یک مرکز تربیت معلم که به آموزش و تربیت معلم برای دورهٔ ابتدایی می‌پرداخت) راه یافت. در آنجا با کتاب‌های کودک خارجی آشنا شد و به جهت تصاویر زیبا و موضوعات جالب آنها برای کودکان، به تهیه کتاب‌های مشابهی برای کودکان ایران همت گماشت. او کار خود را با ترجمه یک کتاب انگلیسی و سرودن اشعاری برای کودکان آغاز کرد.

وی در ۱۳۱۹ش وارد دانشسرای عالی و سپس وارد دانشکده ادبیات شد و موفق به اخذ لیسانس گردید و آنگاه به استخدام وزارت فرهنگ درآمد.

یمنی شریف سرودن اولين اشعار خود را از کلاس پنجم ابتدائی شروع کرد. او شعرهایش را در کلاس می‌خواند و اغلب مورد تشویق معلم خود قرار می‌گرفت.

آشنائی او با محمد فرخی یزدی در سال ۱۳۰۸، شاعر آزادی‌خواه، اثر عمیقی در درک او از توان شعر و ادبیات در دگرگونی جامعه باقی گزارد و علاقه او به شعر را تشدید کرد.

یمینی شریف در سال ۱۳۳۲ برای گذراندن دوره کارشناسی آموزش و ادبیات کودکان به آمریکا سفر کرد. تجربه های تلخش از دوران مکتب و آشنایی با دیدگاه‌های نو در آموزش و پرورش کودکان او را بر آن داشت تا پس از بازگشت به ایران در سال ۱۳۳۴ با همراهی همسرش توران‌اندخت مقومی تهرانی، دبستان روش نو را تأسیس کند. دبستان روش نو پس از مدتی از کودکستان تا دبیرستان گسترش یافت و تا ۱۳۵۸ به کار خود ادامه داد و پس از آن به دبیرستان دخترانه تغییر یافت.

وی در سال ۱۳۲۲ در نخستین مسابقه شعر برای کودکان برگزیده و به عنوان شاعر کودکان شناخته شد.

فعالیت‌های علمی و فرهنگی برای کودکان

عباس یمینی شریف از بنیان‌گذاران شورای کتاب کودک در سال ۱۳۴۱ و انجمن پژوهش‌های آموزشی پویا است و سردبیری و مدیریت شماری از مجله‌های کودکان را نیز بر عهده داشته است.

وی در سال ۱۳۲۱ نخستین شعر خود برای کودکان را در مجله «نونهالان» چاپ کرد. در اردیبهشت ۱۳۲۳ نخستین شماره مجله «بازی کودکان» با سردبیری یمینی شریف منتشر شد که برخی آن را نخستین نشریه کودکان می‌دانند.

اشعار او در ۱۳۲۴ش در کتاب‌های ابتدایی مدارس اراک و سپس در کتاب‌های درسی کلاس‌های اول تا سوم مناطق دیگر به چاپ رسید. کتاب کلاس اول ابتدایی که به کتاب «دارا و آذر» معروف است از نوشته‌های او و خانم شمس‌الملوک مصاحب است که سال‌ها کتاب درسی در سراسر ایران بوده است.

یمینی شریف در ۱۳۲۸ش به مدیریت مجلات دانش‌آموز و سازمان جوانان شیر و خورشید سرخ منصوب شد.

مجله کیهان بچه‌ها به پیشنهاد یمینی شریف و جعفر بدیعی در سال ۱۳۳۵ از سوی مؤسسه کیهان منتشر شد که چاپ آن ادامه دارد.

عباس در ۱۳۳۶ با همکاری همسر خود، توراندخت مقومی تهرانی، اولین باشگاه کودکان را در محل دبستان دخترانه روش نو در تهران تأسیس کرد. در این باشگاه بعد از ساعات مدرسه، برنامه‌های کمک درسی و سرگرمی، سرود و موسیقی، تأتر و ورزش برگزار می‌شد. باشگاه بچه‌ها با برنامه کودک رادیو نیز همکاری داشت. گویندگان و کودکان هنرمند رادیو در این باشگاه حضور می‌یافتند و اوقات خوب و خوشی را برای بچه‌ها می‌آفریدند.

در سال ۱۳۵۸، انتشارات روش نو توسط یمینی شریف تأسیس شد که به انتشار کتاب‌های شعر و داستان برای کودکان و نوجوانان می‌پردازد.

از دیگر فعالیت های یمینی شریف، بنیانگذاری جایزه ادبی عباس یمینی شریف برای تشویق نویسندگان و تصویرگران ایرانی، نگارش کتاب اول و دوم برای بزرگسالان نوآموز، کتاب های آموزشی برای پدران ومادران و مقاله های آموزشی و اجتماعی در روزنامه کیهان آن زمان بود.

جایزه‌ها

عباس یمینی شریف در سال‌‏های ۱۳۳۳ و ۱۳۴۵ موفق به دریافت جایزه‏ بهترین کتاب کودکان شد و در سال ۱۳۴۶ نیز جایزه بین‏‌المللی یونسکو به مناسبت تألیف بهترین کتاب سال در ایران را دریافت کرد.

عباس یمینی شریف هنگامی که برای معالجه به آمریکا سفر کرده بود.

آثار

از یمینی شریف بیش از سی عنوان اثر در قالب شعر و داستان و در حوزه ادبیات کودک به جای مانده است. کتاب‌های «آواز فرشتگان»، «گربه‌های شیپورزن»، «دو کدخدا» ، «بازی با الفبا»، «فری به آسمان می‌رود»، «آوای نوگلان»، «در میان ابرها»، «گل‌های گویا»، «آه ایران عزیز»، «فارسی، زبان ایران؛ برای نوآموزان خارج از کشور که به زبان انگلیسی آشنایی دارند»، «خانه بابا علی»، «سیاهک و سفیدک»، «پلنگ یکه‌تاز»، «ما بچه‌ها»، «در کودکستان»، «آواز سوسک»، «سرود گلها» از جمله آثار او به شمار می‌روند. «شهر ناپدیدان» آخرین اثر او به شمار می‌رود. آثار او برنده جوایز متعددی در ادبیات کودک بوده است. کتاب «نیم قرن در باغ شعر کودکان» گزیده‌ای از اشعار و سروده‌های یمینی شریف در طول نیم قرن است.

همه آثار یمینی شریف توسط انتشارات روش نو منتشر شده و می‌شود.

موضوع نوشته‌ها و گفته‌های یمینی شریف را سه موضوع ایران، کودکان و طبیعت دانسته و گفته شده او درباره چیزی غیر از اینها میل به صحبت و نوشتن نداشت.

برخی از اشعار یمینی شریف عبارتند از:‌ «شعر کتاب خوب»، «شعر حرف آسياب»، «نسیم اسفند»، «درخت»، «سفره هفت سین»، «برف»، «ما گل‌های خندانیم» و...

من یار مهربانم

دانا و خوش بیانم

گویم سخن فراوان

 با آنکه بی‌زبانم

پندت دهم فراوان

من یار پند دانم

من دوستی هنرمند

با سود و بی‌زیانم

از من مباش غافل

من یار مهربانم

ما گل‌های خندانیم

فرزندان ایرانیم

ایران پاک خود را

مانند جان می‌دانیم

​ما باید دانا باشیم

هشیار و بینا باشیم

از بهر حفظ ایران

باید توانا باشیم

آباد باشی ای ایران

آزاد باشی ای ایران

از ما فرزندان خود

دلشاد باشی ای ایران

جایزه ادبی عباس یمینی شریف

مقالهٔ اصلی: جایزه ادبی عباس یمینی شریف

جایزه ادبی عباس یمینی شریف، در سال ۱۳۵۰ به همت عباس یمینی شریف تاسیس شد. در برخی منابع آمده است که یمینی شریف در بهمن ۱۳۵۳ در مجمع شورای کتاب کودک تعهد کرد به منظور تشویق هنرمندان و نویسندگان هر سال یکصد هزار ریال در اختیار شورای کتاب کودک قرار دهد تا بر طبق آیین‌نامه به حائزان شرایط اهدا شود.

این جایزه از سال ۱۳۹۱ در دستور کار شورای کتاب کودک قرار گرفت و برای نخستین بار در پنجاهمین مراسم سالگرد شورای کتاب کودک (اسفند ۱۳۹۱) اعطا شد.

جایزه عباس یمینی شریف تا ۱۳۹۸ شش دوره برگزار و آثاری را به عنوان برگزیده معرفی کرده است. در دوره هفتم در اسفند سال ۱۳۹۸ کتاب «احتیاط کنید! پرنده ها پای سفره صبحانه‌اند» اثر حسین تولائی و «گوزن در کافی شاپ» اثر مریم اسلامی به عنوان برگزیده انتخاب شدند.

درگذشت

نماهنگ رادیویی نگین عباس یمینی شریف.

عباس یمینی شریف در بهار ۱۳۶۸ برای معالجه بیماری سرطان به آمریکا رفت؛‌ اما مشخص شد که بیماری او ناعلاج است. او با پذیرش این مطلب به فعالیت‌های خود ادامه داد و کتاب «شهر ناپدیدان» را در آمریکا و پیش از بازگشت به ایران به پایان رساند هر چند اجل مهلت چاپ آن را به او نداد. عباس پس از مداوای ناموفق در آمریکا، به تهران بازگشته و در ۲۸ آذر همان سال از دنیا رفت و در قبرستان ابن‌بابویه شهر ری دفن شد.

یمینی شریف در پاسخ به اصرار دوستانش برای ماندن در آمریکا، گفته بود «من فرزند آن آب و خاکم، باید در کوهپایه‌های البرز، در خاک ری دفن شوم».

دوبیتی که عباس برای حک بر سنگ مزارش در آخرین روزهای زندگی‌اش سرود:

من نغمه‌سرای کودکانم

شادست ز مهرشان روانم

عباس یمینی شریفم 

 گیرد ز کودکان نشانم

بزرگداشت و آثار درباره او

برای بزرگذاشت و تکریم عباس یمینی شریف بزرگداشت‌های متعددی برگزار شده است. از جمله در آذر ۱۳۸۵ بزرگداشتی در خانه هنرمندان تهران برگزار شد و افرادی همچون نوش‌آفرين انصاری، عضو هیئت مدیره‌ شورای کتاب کودک، سخنرانی کردند.

در ۵ مهر ۱۳۹۳ نکوداشت عباس یمینی شریف با عنوان «شب عباس یمینی شریف»، به همت مجله ادبی و فرهنگی بخارا در سالن موقوفه افشار در تهران با حضور چهره‌هایی از ادبیات کودک و هومن یمینی شریف، فرزند او، برگزار شد. هوشنگ مرادی کرمانی، نویسنده و داستان‌نویس، پرویز کلانتری، تصویرگر کودکان و نوجوانان، علی دهباشی، سردبیر مجله بخارا، نوش‌آفرین انصاری از جمله سخنرانان این نکوداشت بودند.

مستند نغمه‌سرای کودکان

مقالهٔ اصلی: مستند نغمه‌سرای کودکان

مستند «نغمه‌سرای کودکان»، زندگی عباس یمینی شریف و فعالیت‌های فرهنگی و ادبی او را به نمایش می‌گزارد. این مستند به تهیه کنندگی هومن یمینی شریف،‌ فرزند عباس یمینی شریف، و کارگردانی هومن ظریف در سال ۱۳۹۳ تولید شده است. نقش تاریخی عباس یمینی شریف بگونه‌ای است که هنگام روایت سرگذشتش در این مستند، تاریخ ادبیات و آموزش و پرورش کودکان ایران نیز از اغاز قرن چهاردهم شمسی مرور شده است. این مستند در اماکن فرهنگی ایران و آمریکا اکران شده است.

کتاب‌های درباره او

درباره عباس یمینی شریف و زندگانی و فعالیت‌های او آثاری منتشر شده است از جمله:

• «عباس یمینی شریف: آنچه بود و آنچه هست» اثر هومن ظریف که توسط انتشارات اندیشه عصر چاپ شده است.

• «یادنامه عباس یمینی شریف» که در شماره ۱۴۷ (آذر و دی ۱۴۰۰) مجله بخارا به قلم چند تن از نویسندگان منتشر شده است.

گفتاورد

برخی عباس یمینی شریف را نخستین شعر کودک دانسته‌اند. وی در این باره می‌نویسد:

پنجاه سال پیش که به سرودن شعر برای کودکان و نوجوانان پرداختم، شخص دیگری به نام شاعر کودکان وجود نداشت. تنها چند شاعر مانند ایرج میرزا، یحیی دولت‌آبادی، مهدی قلی خان هدایت، ملک‌الشعرای بهار، حبیب یغمایی، پروین اعتصامی، گل گلاب و یکی دو تن دیگر چند شعری برای کودکان سروده بودند.

صدرالدین الهی، نویسنده و روزنامه‌نگار برجسته ایران درباره عباس یمینی شریف و کارهای او می‌گوید:

عباس يمینی شریف و «بازی کودکان»، مجله ما شد و ما با او، شعرک‌ها و شعرها و قصه‌های او بزرگ شدیم.

نمونه‌ای از اشعار یمینی شریف که در آن به تبلیغ مفاهیم دینی و مذهبی برای کودکان پرداخته است:

تو را بهترین مایه دینداری است

که دین رهنمای نکوکاری است

تو را دین نماید رهِ زندگی

خدای جهان را کُنی بندگی

هر آن کس که باشد خِرَد رهبرش

نهد سر به فرمان پیغمبرش

کند از بدیها دل خویش، پاک

ز دانش کُند جان خود تابناک

نصیبش در این گیتی آسایش است

در آن گیتی‌ اش بهره بخشایش است

شعر درخت از عباس یمینی شریف:

به دست خود درختی می‌نشانم

به پایش جوی آبی می‌کشانم

کمی تخم چمن بر روی خاکش

برای یادگاری می‌فشانم

درختم کم‌کم آرد برگ و باری

بسازد بر سر خود شاخساری

چمن روید در آن جا سبز و خرم

شود زیر درختم سبزه‌زاری

به تابستان که گرما رو نماید

درختم چتر خود را می‌گشاید

خنک می‌سازد آن جا را زسایه

دل هر رهگذر را می‌رباید

نگارخانه

• 

  عباس یمینی شریف در شورای کتاب.

• 

  عباس یمینی شریف در جوانی.

• 

  عباس یمینی شریف در دفتر دبستان روش نو.

• 

  کتاب نیم قرن در باع شعر کودکان: گزیده‌ای از اشعار عباس یمینی شریف

• 

  عباس یمینی شریف در دبستان روش نو. ۱۳۴۲ش.

• 

  نخستین شماره مجله بازی کودکان از مجلات تأسیس شده توسط عباس یمینی شریف

• 

  از کتاب‌های عباس یمینی شریف.

پیوند به بیرون

• مستند «نغمه‌سرای کودکان» روایت زندگانی و فعالیت‌های عباس یمینی شریف.