عبدالکریم حق‌شناس
 | |
| نام تولد | عبدالکریم حق‌شناس |
|---|---|
| زمینه فعالیت | علوم دینی، اخلاق اسلامی، عرفان |
| ملیت | ایرانی |
| تاریخ تولد | ۱ فروردین ۱۲۹۸ |
| محل تولد | تهران، ایران |
| محل زندگی | تهران |
| محل درگذشت | تهران، ایران |
| تاریخ درگذشت | ۱۳۸۶/۵/۲ |
| مدفن | حرم حضرت عبدالعظیم حسنی، شهرری |
| پیشه | روحانی، استاد اخلاق، مدرس حوزه |
| سال‌های فعالیت | حدود ۱۳۲۰ تا ۱۳۸۶ |
| تحصیلات | حوزه علمیه قم |
| تأثیرات | امام خمینی، سید محمدتقی خوانساری، سید محمد حجت کوه‌کمری، میرزا مهدی آشتیانی، محمدعلی شاه‌آبادی |
| آثار | رساله‌ای در ارث زوجه تقریرات فقه سید محمد حجت کوه‌کمری |
عبدالکریم حق‌شناس تهرانی (۱۲۹۸–۱۳۸۶) مدرس حوزه، عارف و اساتید اخلاق نامدار شهر تهران بود.
او تحصیلات ابتدایی را در تهران نزد شیخ محمدرضا تنکابنی، پدر مرحوم محمدتقی فلسفی، گذراند و سپس برای تکمیل علوم دینی به حوزه علمیه قم رفت. در قم از محضر بزرگانی چون سید محمد حجت کوه‌کمری، سید محمدتقی خوانساری، امام خمینی (ره)، میرزا مهدی آشتیانی و محمدعلی شاه‌آبادی بهره برد و از آیات عظام خویی، حجت، عراقی و شاه‌آبادی اجازه اجتهاد دریافت کرد. در همان سال‌ها با امام خمینی (ره) آشنا شد و با نهضت اسلامی و مبارزه علیه حکومت پهلوی همراه شد. او از جمله طرفداران و حامیان آیت الله خامنه‌ای بود و در سخنرانی‌هایش همواره بر تأیید و پشتیبانی از او تأکید داشت.
آیت الله حق‌شناس در سال ۱۳۳۲ به توصیه آیت‌الله بروجردی به تهران بازگشت و سال‌ها در مسجد امین‌الدوله و مدرسه علمیه فیلسوف‌الدوله به تدریس اخلاق، تربیت شاگردان پرداخت.
بیان شیوا و ساده و لخن صمیمی آیت الله حق‌شناس از او چهره ای محبوب در میان اقشار مختلف مردم به ویژه اهالی شهر تهران ساخته بود. حق‌شناس از جمله چهره‌های نامدار و اساتید اخلاق شناخته شده در تهران است که سخنرانی‌هایش مورد توجه اقشار مختلف مردم قرار می‌گرفت. برش‌های سخنرانی‌های او هنوز هم در شبکه‌های اجتماعی بازنشر می‌شود. تسلطش بر زبان‌های عربی، فرانسوی و انگلیسی نیز مورد توجه بود.
آیت الله عبدالکریم حق‌شناس در دوم مرداد ۱۳۸۶ در تهران درگذشت. پیکر او پس از اقامه نماز توسط آیت‌الله مهدوی کنی، در حرم حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) به خاک سپرده شد. رهبر معظم انقلاب اسلامی در پیامی ضمن تجلیل از نقش تربیتی و معنوی او، رحلتش را ضایعه‌ای برای جامعه اخلاقی کشور دانست و نوشت: «این روحانی پرهیزکار و پاک‌نهاد به دلیل تربیت جوان‌های مؤمن و معرفت‌جو در ده‌ها سال، حق بزرگی بر گردن همه مشتاقان معارف اسلامی دارد و امید است برکات ناشی از نفس پاک و مؤثر ایشان همواره مستدام شود».
زندگی‌و تحصیلات
میرزا عبدالکریم در سال ۱۲۹۸ در تهران متولد شد.[۱] تحصیلات ابتدایی و مقدمات را نزد شیخ محمدرضا تنکابنی پدر محمدتقی فلسفی آموخت. سپس به حوزه علمیه قم رفت و از محضر اساتید آن شهر کسب فیض نمود و اجازه اجتهادش را از سید ابوالقاسم خویی، سید محمد حجت، شیخ عبدالنبی عراقی و محمدعلی شاه‌آبادی دریافت کرد.
حق‌شناس افزون بر زبان عربی، به زبان‌های فرانسه و انگلیسی هم مسلط بود.
آثار
برخی از آثار عبدالکریم حق‌شناس عبارت است از:
- رساله‌ای در ارث زوجه
- تقریرات فقه سید محمد حجت کوه‌کمری
- تقریرات اصول سید محمدتقی خوانساری
- تقریرات آیت‌الله بروجردی
توصیه‌های اخلاقی
بیانات آیت‌الله میرزا عبدالکریم حق‌شناس تأثیر عمیقی بر جان شنوندگان می‌گذاشت و آنان را در مسیر سلوک اخلاقی و معنوی هدایت می‌کرد. محور اصلی سخنان او قرآن و روایات بود و گاه از اشعار و حکایات برای تبیین مفاهیم استفاده می‌کرد. مهم‌ترین توصیه‌های اخلاقی او عبارت‌اند از:
- نماز شب: او سحرخیزی را «آغاز سفر الی‌الله» می‌دانست و می‌فرمود آب حیات در دل شب به‌دست می‌آید. خود نیز بر اقامهٔ نماز شب مداومت داشت.
- حضور در درس اخلاق: توصیه می‌کرد همگان در جلسات اخلاق حاضر شوند، چراکه ملائکه در این محافل حضور دارند و انسان را از خودبینی و تکبر می‌رهانند.
- ترک غیبت و مراقبت از زبان: غیبت را «گناه اول عالم» می‌خواند و جوانان را به مراقبهٔ گفتار سفارش می‌کرد.
- نماز اول وقت: از مهم‌ترین سفارش‌هایش به مراجعان بود و می‌گفت اگر دانش‌آموزی نماز را اول وقت بخواند، قبولی او در امتحانات تضمین است.
- زیارت عاشورا: قرائت مستمر چهل‌روزهٔ زیارت عاشورا را بسیار مجرب می‌دانست و نقل می‌کرد با این عمل، حوائج مهم برآورده می‌شود.
- برپایی روضه، به‌ویژه روضه حضرت علی‌اصغر (ع): آن را موجب گشایش در امور می‌دانست و خود با توسل به این روضه بارها حاجت گرفته بود.
- تدبر در قرآن: تدبر در قرآن را برترین عمل امت پیامبر (ص) می‌خواند و بر مطالعه تفاسیر و تأمل در آیات الهی تأکید داشت.
- هدایت مردم: تمام عمر خود را صرف هدایت مردم کرد و می‌گفت تا وقتی مردم را هدایت می‌کنم، خداوند عمرم را طولانی می‌کند.
- توصیه به تحصیل و مطالعه: درس را عبادت می‌دانست و در هفتادسالگی به یادگیری زبان انگلیسی پرداخت.
- رعایت حال خانواده: بر مدارا با خانواده و احترام به والدین تأکید ویژه داشت.
- توجه به امام زمان (عج): عشق به حضرت ولی‌عصر (عج) سراسر وجودش را فراگرفته بود و می‌گفت: «تمام رگ‌هایم یا صاحب‌الزمان می‌گوید.»
- حیای ویژه: از شدت حیا، هرگز به‌صورت مستقیم در چهره شاگردان نمی‌نگریست.
- احساس تکلیف و انجام وظیفه شرعی: حتی در دوران جنگ، وظیفه خود را تبلیغ و هدایت مردم می‌دانست.
- کمک به نیازمندان: یاری مستمندان را پنهانی انجام می‌داد و آن را توفیقی الهی می‌دانست.
- طلب روزی حلال و ترک محرمات: بر کسب حلال و انجام واجبات تأکید فراوان داشت و ریشه کمال را در «انجام واجبات و ترک محرمات» می‌دید.
با انقلاب اسلامی
آیت‌الله میرزا عبدالکریم حق‌شناس افزون بر اهتمام به تهذیب فردی، به احیای فضایل اخلاقی در جامعه نیز توجه ویژه‌ای داشت. او در سال‌هایی که نام بردن از امام خمینی (ره) شهامت می‌خواست، با شجاعت تمام در معرفی و تعظیم شخصیت امام نقش مؤثری ایفا کرد.
حجت‌الاسلام محمدعلی جاودان دربارهٔ این دوران می‌گوید:
«در اوایل طلبگی هنوز نام امام به میان نمی‌آمد، اما ما مکرر نام امام را از ایشان می‌شنیدیم. ما با امام و عظمت ایشان از طریق آقای حق‌شناس آشنا شدیم. قبل از انقلاب یکی از ارادتمندان خدمت ایشان آمد و گفت: من فلان مرجع را بر آقای خمینی ترجیح می‌دهم. آقای حق‌شناس با اینکه برای آن مرجع احترام زیادی قائل بود، از این سخن ناراحت شد و مکرر می‌فرمود: آیت‌الله خمینی از همه چیزش گذشته و خودش را سپر قرار داده است.»
حبیب‌الله عسگراولادی نیز دربارهٔ نقش او در پیوند با نهضت امام خمینی نقل کرده است: «آشنایی من با امام توسط میرزا عبدالکریم حق‌شناس بود. ایشان در منبرهای خود زیاد از امام یاد می‌کرد و گاه وجوهات یا کتبی را برای رساندن به امام به ما می‌سپرد.»
بر اساس اسناد برجای‌مانده از ساواک، فعالیت‌های آیت‌الله حق‌شناس در مسجد امین‌الدوله زیر نظر نهادهای امنیتی رژیم پهلوی قرار داشت و او از چهره‌های شناخته‌شده در حمایت از امام خمینی و انقلاب اسلامی به‌شمار می‌رفت.
حمایت از رهبری
پس از رحلت امام خمینی (ره)، آیت‌الله حق‌شناس با تمام وجود از مقام معظم رهبری پشتیبانی کرد و با تعبیرات احترام‌آمیز از ایشان یاد می‌کرد. حجت‌الاسلام جاودان نقل می‌کند:
«هنگامی که مقام معظم رهبری به رهبری برگزیده شد، ایشان در سفر عمره بودند. پس از بازگشت فرمودند: در فرودگاه از من دربارهٔ رهبری ایشان پرسیدند، و من با تعبیر «آیت‌الله‌العظمی» از ایشان یاد کردم. این تعبیر را آقا فقط برای آیت‌الله بروجردی به کار می‌بردند و همواره تأکید می‌کردند باید ایشان را تأیید کنیم.»
عنایات الهی و کرامات
زندگی آیت‌الله حق‌شناس مشحون از عنایات الهی بود. حجت‌الاسلام جاودان در این‌باره می‌گوید:
«زمانی می‌خواستند ایشان را به سربازی ببرند. فرمودند: دیدم قلبم تند می‌زند، با خود گفتم من که از این‌ها ترسی ندارم. در مرکز نظامی که معاینه‌ام کردند، گفتند: او را زودتر معاف کنید، بعید است با این ضربان قلب چند روز زنده بماند. از آن مرکز که بیرون آمدم، قلبم آرام گرفت و به برکت الهی از سربازی طاغوت معاف شدم.»
سید ابوالقاسم نجار، از نزدیکان علما، نیز نقل می‌کند:
«روزی همراه میرزا عبدالکریم حق‌شناس خدمت میرزا عبدالعلی تهرانی بودم. وقتی میرزا عبدالکریم بیرون رفت، میرزا عبدالعلی گفت: این جوان را دیدی؟ ایشان تمام اتفاقاتی را که قرار است فردا برایش رخ دهد، شب قبل در خواب می‌بیند و وظیفه‌اش را به او می‌آموزند. خودم مواردی از این را از زبان ایشان شنیده‌ام.»
رحلت
در دوم مردادماه سال ۱۳۸۶، آیت‌الله حاج میرزا عبدالکریم حق‌شناس، این عالم وارسته و استاد اخلاق، پس از عمری خدمت و تربیت نسل‌های مؤمن، در تهران دار فانی را وداع گفت. پیکر ایشان پس از اقامه نماز توسط آیت‌الله مهدوی کنی، از مدرسه شهید مطهری تشییع و در جوار حرم حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) به خاک سپرده شد.
به مناسبت رحلت ایشان، رهبر معظم انقلاب اسلامی پیامی صادر کردند که در آن با تسلیت به خانواده و شاگردان وی، از خدمات معنوی و تربیتی آن عالم ربانی تقدیر کرده و نوشتند:
«این روحانی پرهیزکار و پاک‌نهاد، به‌خاطر سال‌ها تربیت جوانان مؤمن و حقیقت‌جو، حقی بزرگ بر گردن مشتاقان معارف اسلامی دارد. امید است برکات نفس قدسی او همواره باقی و روح مطهرش با اولیای الهی محشور گردد.»
بزرگداشت
به مناسبت سالگرد ارتحال میرزا عبدالکریم حق‌شناس مراسمی در تهران برگزار شد و یاد و خاطر این استاد حوزه علمیه گرامی داشته شد.[۲] همچنین شبکه قرآن و معارف سیمای جمهوری اسلامی ایران از سلسله مستند «حدیث بندگی» بخشی از آن را به میرزا عبدالکریم حق‌شناس اختصاص داده است.[۳]
پانویس
- ↑ «زندگی‌نامه مرحوم آیت الله حق‌شناس (ره)». دریافت‌شده در ۲۲ مرداد ۱۴۰۳.
- ↑ «سالگرد ارتحال میرزا عبدالکریم حق‌شناس». ۵ مرداد ۱۳۹۲. دریافت‌شده در ۲۲ مرداد ۱۴۰۳.
- ↑ «گرامیداشت یاد آیت الله حق‌شناس در شبکه قرآن». ۳۱ تیر ۱۴۰۳. دریافت‌شده در ۲۲ مرداد ۱۴۰۳.
