همه‌پرسی بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
 بازنگری در قانون اساسی در سال ۱۳۶۸ | |
| تاریخ | ۶ مرداد ۱۳۶۸ |
|---|---|
همه‌پرسی بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (۱۳۶۸) رویدادی ملی بود که پس از تدوین اصلاحات پیشنهادی در هیئت بازنگری قانون اساسی و تأیید آن در ۶ مرداد ۱۳۶۸ برگزار شد. در این همه‌پرسی حدود ۵۴٫۵ درصد از واجدان شرایط شرکت کردند و بیش از ۹۷ درصد رأی‌دهندگان با اصلاحات پیشنهادی موافقت کردند.
بازنگری قانون اساسی تغییرات متعددی را در ساختار سیاسی و حقوقی جمهوری اسلامی ایران در پی داشت. از مهم‌ترین این موارد می‌توان به تبدیل عنوان «ولایت فقیه» به «ولایت مطلقه فقیه»، حذف شرط مرجعیت دینی برای رهبری، افزایش اختیارات رهبر جمهوری اسلامی ایران، حذف شورای رهبری، تقویت جایگاه شورای نگهبان، تأسیس مجمع تشخیص مصلحت نظام و حذف سمت نخست‌وزیر اشاره کرد.
پس از تدوین نخستین قانون اساسی در سال ۱۳۵۸، آیت‌الله روح‌الله خمینی در واپسین ماه‌های حیات خود و طی نامه‌ای به سید علی خامنه‌ای (رئیس‌جمهور وقت)، دستور تشکیل هیئتی به ریاست علی مشکینی را برای بازنگری قانون اساسی صادر کرد.
این هیئت در مدت چند ماه اصلاحات مورد نظر را تدوین نمود و پس از درگذشت بنیان‌گذار جمهوری اسلامی، متن نهایی در ۶ مرداد ۱۳۶۸، هم‌زمان با پنجمین دورهٔ انتخابات ریاست‌جمهوری ایران، به رأی عمومی گذاشته شد. نتیجهٔ همه‌پرسی با ۹۷٫۳۸ درصد رأی موافق (۱۶٬۰۲۵٬۴۵۹ رأی از مجموع ۱۶٬۴۵۶٬۷۷۱ رأی‌دهنده) به تصویب مردم ایران رسید.
زمینه و علت‌ها
همه‌پرسی بازنگری قانون اساسی ایران در سال ۱۳۶۸
وجود برخی ابهامات و نارسایی‌ها و لزوم برخی تجدیدنظرها در قانون اساسی جمهوری اسلامی|قانون اساسی سبب شد تا در ۴ اردیبهشت ۱۳۶۸، امام‌خمینی به درخواست نمایندگان مجلس و شورای عالی قضائی برای ارائه راهکاری به منظور تجدیدنظر در قانون اساسی، شورایی را مأمور بازنگری در قانون اساسی کند.[۱][یادداشت ۱] شورای مذکور کار بازنگری را در ۷ اردیبهشت آغاز کرد و پس از درگذشت امام خمینی در خرداد ۱۳۶۸، به مأموریت خود ادامه داد و قانون اساسی تجدیدنظر و اصلاح شده، در مرداد ۱۳۶۸ در یک همه‌پرسی به تصویب ملت رسید.[۲][۳]؛[۴]
اعضای هیئت بازنگری
نزدیک به ده سال پس از تصویب اولین قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۱۲ آذر ۱۳۵۸، سید روح‌الله خمینی در ۴ اردیبهشت ۱۳۶۸، چهل روز پیش از درگذشت اش در نامه‌ای خطاب به سید علی خامنه‌ای (رئیس‌جمهور وقت) هیئتی متشکل از بیست فرد مذهبی و سیاسی و همچنین پنج نماینده به انتخاب مجلس شورای اسلامی را مأمور بازنگری و اصلاح قانون اساسی نمود که ریاست این گروه را علی مشکینی برعهده داشت.
سید روح‌الله خمینی در نامه خود به سید علی خامنه‌ای، ۲۰ نفر زیر را برای عضویت در هیئت بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران معرفی کرد:
- سید علی خامنه‌ای
- حسن طاهری خرم‌آبادی
- محمد مؤمن قمی
- اکبر هاشمی رفسنجانی
- ابراهیم امینی
- علی مشکینی
- میرحسین موسوی
- حسن حبیبی
- سید عبدالکریم موسوی اردبیلی
- سید محمد موسوی خوئینی
- محمد محمدی گیلانی
- ابوالقاسم خزعلی
- محمد یزدی
- محمد امامی کاشانی
- احمد جنتی
- محمدرضا مهدوی کنی
- احمد آذری قمی
- محمدرضا توسلی
- مهدی کروبی
- عبدالله نوری
تغییرات عمدهٔ قانون اساسی
در این بازنگری در نگاه کلی موارد زیر تغییر کرد:
- حذف شرط مرجعیت برای مقام رهبری
- حذف کلمات رهبر و شورای رهبری
- افزایش اختیارات رهبری
- تغییر نام ولایت به ولایت مطلقه
- افزایش اختیارات شورای نگهبان
- تشکیل مجمع تشخیص مصلحت نظام
- حذف مقام نخست‌وزیری
- تغییر نام مجلس در متن قانون اساسی
پانویس
- ↑ https://lib.eshia.ir/50080/21/122
- ↑ «متن کامل پیشنهادی پیش‌نویس قانون اساسی»، ص۵۶
- ↑ «در همه‌پرسی قانون اساسی میلیون‌ها نفر رأی آری دادند»، ص۳
- ↑ نیز رجوع کنید به هاشمی، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۲۷۴۱
یادداشت
- ↑ اعضای این شورا که افرادی از مجلس خبرگان و قواى مقننه و اجراییه و قضاییه و مجمع تشخیص مصلحت و افراد دیگر بودند در حکم امام خمینی عبارتند از: ۱-مشکینی ۲- طاهرى خرم‌آبادى ۳- محمد مؤمن۴- رفسنجانی(رییس مجلس شورای اسلامی وقت) ۵- امینى ۶- علی خامنه‌اى(رییس جمهور وقت) ۷- موسوى (نخست وزیر وقت) ۸- حسن حبیبى ۹- موسوى اردبیلى(رییس دیوانعالی کشور وقت) ۱۰- موسوى خوئینى‌ها ۱۱- محمدی گیلانی ۱۲- ابوالقاسم خزعلى ۱۳- یزدی ۱۴- امامى کاشانى ۱۵- جنتى ۱۶- مهدوى کنى ۱۷-آذرى قمى ۱۸- توسلی ۱۹- مهدی کروبى ۲۰- عبدالله نورى و نیز پنج نفر از نمایندگان مجلس شوراى اسلامى به انتخاب مجلس. https://lib.eshia.ir/50080/21/122
پیوند به بیرون
- دانشنامه جهان اسلام
- فصلنامه علوم سیاسی: نقش احزاب در سیاست پس از انقلاب اسلامی
- فصلنامه علوم سیاسی: تأثیر انقلاب اسلامی ایران بر تحولات سیاسی منطقه قفقاز
