یدالله ثمره

یدالله ثمره

ملیت	ایرانی
تاریخ تولد	۱۰ اردیبهشت ۱۳۱۱
محل تولد	کرمان
تاریخ درگذشت	۳ اسفند ۱۳۹۷
پیشه	زبان‌شناس
تحصیلات	دکترای زبان‌شناسی

یدالله ثمره (زادهٔ ۱۰ اردیبهشت ۱۳۱۱ در کرمان – درگذشت: ۳ اسفند ۱۳۹۷) از برجسته‌ترین زبان‌شناسان ایرانی، استاد بازنشسته دانشگاه تهران، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی و اولین رئیس انجمن زبان‌شناسی ایران بود.

ثمره ازجمله زبان‌شناسانی است که در تدوین قسمتی از حرف «هـ» در لغت‌نامهٔ دهخدا و فرهنگ فارسی معین همکاری داشته است.

ثمره آثار گوناگونی را تألیف کرده است؛ کتاب «آواشناسی زبان فارسی: آواها و ساخت آوائی هجا» از برجسته‌ترین آثار اوست که توسط مرکز نشر دانشگاهی به چاپ رسید.

تشییع یدالله ثمره

مراسم تشییع یدالله ثمره از محل فرهنگستان زبان و ادب فارسی (اسفند ۱۳۹۷)

زندگی و تحصیلات

یدالله ثمره در یک خانواده فرهنگی در کرمان به دنیا آمد؛ پدرش مدیر مدرسه و مادرش معلم بود. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در کرمان و سیرجان گذراند. پس از فارغ‌التحصیلی از دانشسرا، در سال ۱۳۴۰ مدرک کارشناسی رشته ادبیات فارسی را از دانشگاه تهران دریافت کرد.

با دریافت بورس دولت ایران در سال ۱۳۴۲، به انگلستان رفت و در دانشگاه لندن (University College London) در رشته زبان‌شناسی ادامه تحصیل داد. او در سال ۱۳۴۷ (۱۹۶۸ میلادی) از پایان‌نامهٔ دکتری خود با عنوان The Phonological Structure of Syllable and Word in Tehrani Persian دفاع کرد. استاد راهنمای او، جوزف دسموند اوکانر بود و از سایر مشاوران علمی او می‌توان به اِی. سی. گمیسون، گوردون فردریک آرنولد، مایکل هالیدی و دنیس فرای اشاره کرد.

یدالله ثمره در سن ۸۶ سالگی، در روز ۳ اسفند ۱۳۹۷ درگذشت.

فعالیت‌های علمی و حرفه‌ای

ثمره پس از بازگشت به ایران به‌عنوان عضو هیئت علمی دانشگاه تهران مشغول به کار شد و در حوزه‌های آواشناسی و واج‌شناسی زبان فارسی تخصص یافت. او همچنین اولین رئیس انجمن زبان‌شناسی ایران بود. ثمره در راه‌اندازی آزمایشگاه زبان در فرهنگستان و در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران مشارکت داشت و عضو دائمی انجمن بین‌المللی آواشناسی (IPA) بود.

افزون‌بر این‌ها در طرح‌های پژوهشی مانند نمونه‌برداری از گویش‌های روستایی ایران همکاری داشت و در طرح‌های استاندارد خط فارسی و طرح‌های پزشکی مربوط به سنجش شنوایی نقش داشت.

آثار

یدالله ثمره آثار متعددی در زمینه آموزش زبان فارسی و آواشناسی تألیف و ترجمه کرده است؛ از جمله:

• آواشناسی زبان فارسی: آواها و ساخت آوایی هجا، منتشر شده توسط مرکز نشر دانشگاهی .
• آموزش زبان فارسی: آزفا، مجموعهٔ پنج جلدی در آموزش فارسی برای بیگانگان که به چندین زبان ترجمه شده است .
• دریچه‌ای به زبان فارسی (انتشارات الهدی، ۱۳۷۳) .
• راهنمای تدریس زبان فارسی، که به زبان‌های مختلفی از جمله فرانسوی، آلمانی، روسی، اسپانیایی، ترکی استانبولی و هندی ترجمه شده و برای دانشگاه‌های قزاقستان، تاجیکستان و ازبکستان به زبان قزاقی و به خط سیریلیک منتشر شده است .
• ترجمهٔ کتاب زبان‌های خاموش با همکاری بدرالزمان قریب (۱۳۶۵)، که به‌عنوان کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۶۶ انتخاب شد .
• ترجمهٔ کتاب نظام آوایی زبان: نظریه و تحلیل از لاری هایمن (۱۳۶۸) .
• همکاری در تدوین قسمتی از حرف «هـ» در لغت‌نامهٔ دهخدا و فرهنگ فارسی معین.

بزرگداشت

• مراسم گرامی‌داشت در مرکز نشر دانشگاهی و خانه اندیشمندان علوم انسانی: این برنامه در روز ۲۸ فروردین ۱۳۹۸ با حضور جمعی از استادان و پژوهشگران، از جمله ژاله آموزگار، بدرالزمان قریب و مجتبی منشی‌زاده، برگزار شد و یاد ایشان گرامی داشته شد.

• نشست مجازی بزرگداشت توسط انجمن آثار و مفاخر فرهنگی: در چهارشنبه ۱۹ آذر ماه ۱۳۹۹، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی نشستی مجازی را به پاس مقام علمی و فرهنگی یدالله ثمره برگزار کرد. در این نشست، سخنرانانی چون حسن بلخاری، محمود بی‌جن‌خان، شهین نعمت‌زاده و امید طبیب‌زاده حضور داشتند.

• نکوداشت در دانشگاه تهران: در روز دوشنبه، ۱۳ اسفندماه ۱۳۹۷، مراسم نکوداشت استاد فقید یدالله ثمره در تالار اقبال دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران برگزار شد.

پیوند به بیرون

• انجمن آثار و مفاخر فرهنگی