ابوالحسن شعرانی
 | |
| تاریخ تولد | ۱۲۸۱ |
|---|---|
| زادگاه | تهران |
| تاریخ وفات | ۱۲ آبان ۱۳۵۲ |
| شهر وفات | آلمان |
| محل دفن | حرم حضرت عبدالعظیم حسنی |
| خویشاوندان سرشناس | ملا فتح‌الله کاشانی (از اجداد پدری) محمدابراهیم نواب تهرانی (جد مادری) |
| استادان | میرزا مهدی آشتیانی شیخ عبدالکریم حائری میرزا محمود قمی شیخ عبد النبی نوری |
| شاگردان | میرزا هاشم آملی حسن حسن‌زاده آملی عبدالله جوادی آملی محمد حسن احمدی فقیه محدث اُرمُوی علی اکبر غفاری سید رضی شیرازی |
| تالیفات | راه سعادت فلسفه اولی شرح تجرید الاعتقاد شرح مجمع البیان |
ابوالحسن شعرانی (زاده ۱۲۸۱ تهران – درگذشته ۱۲ آبان ۱۳۵۲ در آلمان)، معروف به علامه شعرانی، فقیه، مفسر قرآن، فیلسوف، محدث و اصولی برجسته، و متخصص در علوم ریاضی، هندسه و هیئت بود. او از شاخص‌ترین شخصیت‌های علمی و عرفانی معاصر ایران به شمار می‌رود و تألیفات و فعالیت‌هایش در علوم دینی و انسانی تأثیر قابل توجهی بر حوزه‌های فقه، اصول، فلسفه و تفسیر قرآن داشته است.
شاگردان و صاحب‌نظران، شعرانی را عالمی جامع و بی‌نظیر در علوم دینی، فلسفه و ریاضیات توصیف کرده و برخی او را «خواجه نصیر عصر» یا «شیخ بهائی عصر» لقب داده‌اند.
شعرانی تحصیلات دینی و علوم رسمی را همزمان دنبال کرد و قرآن را نزد پدرش فراگرفت. تحصیلات اولیه او در مدرسه مروی تهران شامل ادبیات عرب، فارسی، منطق، فقه، اصول، فلسفه و ریاضیات بود. سپس برای تکمیل تحصیلات حوزوی به حوزه علمیه قم رفت و در درس خارج فقه و اصول شرکت کرد. پس از فوت پدر در ۲۶ سالگی، به عراق مهاجرت کرد و در حوزه علمیه نجف تحصیلات خود را ادامه داد؛ در این دوره علاوه بر فقه شیعی، با فقه اهل سنت نیز آشنا شد.
ابوالحسن شعرانی علاوه بر تخصص‌های دینی، با چند زبان از جمله عربی، فرانسوی، ترکی، انگلیسی و عبری آشنا بود و در علوم ریاضی و هیئت نیز تبحر داشت. وی پس از تکمیل تحصیلات و طی مسیر عرفانی به ایران بازگشت و به فعالیت علمی، تحقیق و تدریس پرداخت.
زندگی
میرزا ابوالحسن شعرانی در سال ۱۲۸۱ در تهران متولد شد. پدرش محمد بن ملا غلامحسین از نوادگان ملا فتح‌الله کاشانی صاحب تفسیر منهج الصادقین و مادرش فرزند محمدابراهیم نواب تهرانی صاحب کتاب فیض الدموع و تألیفات دیگر بود.[۱]
شعرانی در اواخر عمر به جهت درمان بیماری قلبی، ریوی به آلمان منتقل شد و در ۱۲ آبان ۱۳۵۲ از دنیا رفت. پیکرش در حرم حضرت عبدالعظیم حسنی به خاک سپرده شد.[۲]
تحصیلات
ابوالحسن قرآن را نزد پدرش آموخت و تحصیلات خود را از مدرسه مروی تهران آغاز کرد و ادبیات عرب، فارسی، منطق، فقه، اصول، فلسفه، ریاضی و مانند آن را در آنجا آموخت. پس از آن به حوزه علمیه قم که تازه تأسیس شده بود رفت و در درس خارج فقه و اصول شرکت کرد. در ۲۶ سالگی پدرش را از دست داد و به دنبال آن، به عراق مهاجرت و در حوزه علمیه نجف به تکمیل تحصیلات خود پرداخت.[۳] در عراق، علاوه بر تحصیل فقه شیعی، با فقه اهل سنت نیز آشنا گردید.[۴] وی پس از تکمیل تحصیلات و سیر و سلوک عرفانی، در دوره سلطنت رضا شاه به تهران بازگشت و به تبلیغ و تدریس و تحقیق پرداخت.[۵]
ابوالحسن شعرانی علاوه بر تحصیل و فعالیت در رشته‌های مختلف علوم اسلامی و حوزوی، با چندین زبان از جمله عربی، فرانسوی، ترکی، انگلیسی و عبری آشنا بود.[۶]
اساتید
برخی استادان شعرانی از این قرارند:[۷]
شاگردان
وی در طول زندگی خود، شاگردان زیادی را تربیت کرد. برخی از مهم‌ترین شاگردان وی عبارتند از:[۸]
آثار و تألیفات
برای علامه شعرانی، حدود ۴۱ اثر در زمینه های مختلف علمی شمرده شده است که غالب آنها شرح، ترجمه یا تصحیح آثار گذشتگان است:
تفسیر و علوم قرآنی
- المدخل إلی عذب المنهل في أصول الفقه
- حاشیه بر مجمع البیان (در ده جلد)
- تصحیح کامل تفسیر صافی(در دو جلد)
- مقدمه و حواشی و تصحیح کامل تفسیر ابوالفتوح رازی (در دوازده جلد)
- نثر طوبی، دائرة المعارف اصطلاحات قرآن، از الف تا حرف صاد
- تجوید قرآن
- طبع و چاپ بیش از ۶۰ نسخه قرآن در اندازه های مختلف
حدیث و درایه
- جمع حواشی و تحقیق و تصحیح کتاب وافی اثر مرحوم فیض کاشانی (در سه جلد)
- تعلیقات بر شرح اصول کافی اثر ملا صالح مازندرانی (در دوازده جلد)
- تعلیقات بر وسائل الشیعه (از جلد ۱۶ تا ۲۰)
- حاشیه بر ارشاد القلوب اثر حسن بن محمد دیلمی
- ترجمه و شرح دعای عرفه سیدالشهداء علیه السلام، ضمیمه کتاب فیض الدموع
- ترجمه و شرح مفصل صحیفه سجادیه
- تحقیق و تصحیح جامع الرواة
- رساله در علم درایه
فقه و اصول
- المدخل الی عذاب المنهل، در اصول
- شرح کفایة الاصول از آخوند خراسانی
- شرح تبصره علامه حلی
- حاشیه کبیره بر قواعد الأحکام
- رساله در شرح شکوک صلاة در عروة الوثقی
- فقه فارسی و مختصر برای تدریس در مدارس
- مناسک حج با حواشی ۹ نفر از مراجع تقلید
فلسفه و کلام
- شرح تجرید الاعتقاد در علم کلام
- حاشیه بر فصل الخطاب محدث نوری
- کتاب راه سعادت، در اثبات نبوت و رد شبهات یهود و نصارا
- ترجمه کتاب «الامام علی صوت العدالة الانسانیه» با نقدِ لغزش‌های نویسنده (جرق جرداق مسیحی)
- تعلیقاتی بر کتاب «محمد پیامبر و سیاستمدار» نوشته مونتگمری وات
- اصطلاحات فلسفی
- مقدمه و حواشی محققانه بر اسرار الحکم سبزواری
هیئت و نجوم
- شرح عمل به زیج (جدولی که از روی آن به حرکات سیارات پی می برند)مبتنی بر هیئت جدید
- تعلیقه و مستدرک تشریح الافلاک با اشاره به هیئت جدید
- هیئت فلاماریون، ترجمه از زبان فرانسه
- تقاویم (تقویمهای) شبانه روزی
تاریخ
- ترجمه نفس المهموم اثر شیخ عباس قمی
- مقدمه، تصحیح و تحقیق کشف الغمه
- مقدمه و تصحیح منتخب التواریخ
- مقدمه کتاب وقایع السنین اثر خاتون‌آبادی
- مقدمه، تصحیح و تعلیقات بر کتاب روضةالشهداء
فنون دیگر
- تصحیح کامل و مقدمه و حاشیه بر جلد اول و سوم دائرةالمعارف «نفایس الفنون فی عرائس العیون» اثر محمود آملی از دانشمندان قرن هشتم.[۱۰]
از نگاه دیگران
حسن حسن‌زاده آملی از شاگردان شعرانی، وی را قهرمان علمی منحصر به فرد در جمیع علوم مختلف دانسته و از او به عنوان فقيهى مجتهد و جامع شرايط فقهى در حد كمال و فيلسوفى الهى و متبحّر و حكيمى متضلّع در حكمت متعاليه و مشّاء و اشراق و دانشمندی بی نظیر در علوم رياضى به خصوص در هيئت یاد کرده است. علامه طهرانی وی را عالمی محقّق و بصير و فيلسوف الهى و مرد ناشناخته و غائبى دانسته كه حاوى علم و عمل بود.برخی او را «خواجه نصیر عصر»، و جلال الدین همایی او را «شیخ بهائی عصر» لقب داده اند.
جشنواره علامه شعرانی
معاونت پژوهش حوزه علمیه تهران در سال ۱۳۹۲، جشنواره پژوهشی علامه شعرانی، را همزمان با چهارمین جشنواره علامه حلی استان تهران، ویژه مقالات طلبه‌های بالای ۳۱ سال استان تهران برگزار کرد.
آثار منتشر شده درباره علامه شعرانی
در مورد زندگی‌نامه علمی ابوالحسن شعرانی، چندین اثر نگاشته شده است که برخی از آنها عبارتند از:
- اندیشه‌نامه علامه شعرانی، مجموعه دو جلدی مقالات ارائه شده در جشنواره علامه شعرانی، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه، سال۱۳۸۷.
- زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی علامه میرزا ابوالحسن شعرانی، مجموعه گفتارهایی دربارهٔ زندگی و آثار شعرانی به‌همراه چند مقاله کوتاه از او به علاوه آلبومی از اسناد و تصاویر برجای مانده از او که به‌همت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در سال ۱۳۸۶ به چاپ رسیده است.
- فرزانه ناشناخته، مجموعه مقالاتی در مورد زندگانی علمی و فعالیت‌های شعرانی، انتشارات مؤسسه بوستان کتاب، سال ۱۳۸۲.
- در آسمان معرفت، شامل دوازده مقاله تألیف حسن حسن‌زاده آملی که در هر یک به معرفی یکی از اساتید باواسطه و بی‌واسطه خود از جمله ابوالحسن شعرانی پرداخته است. این کتاب در سال ۱۳۷۵ش منتشر شده است.
- چهره درخشان، در شرح حال علامه؛ نوشته تقی قوامی واعظ از شاگردان شعرانی.
پانویس
- ↑ شعرانی، ابوالحسن، پژوهش‌های قرآنی علامه شعرانی، ص۱۱.
- ↑ مطلبی، «نجوم امت - حضرت آیت‌الله علامه میرزا ابوالحسن شعرانی»، ص۱۰۲.
- ↑ مطلبی، «نجوم امت - حضرت آیت الله علامه میرزا ابوالحسن شعرانی»، ص۷۶.
- ↑ شعرانی، پژوهش‌های قرآنی علامه شعرانی در تفاسیر مجمع البیان، روح الجنان و منهج الصادقین، ۱۳۸۶ش، ص ۱۱.
- ↑ شعرانی، پژوهش‌های قرآنی علامه شعرانی، ص ۱۱.
- ↑ نگاه کنید به کیهان فرهنگی، سال ۱۳۶۵، ش۳.
- ↑ مجله نور علم، ش ۵۰–۵۱، ص۹۴، روزنامه جمهوری اسلامی، ۸/۱۲/۷۱، مجله نور علم، ش ۵۲–۵۳، ص۱۹۵
- ↑ مطلبی، «نجوم امت - حضرت آیت‌الله علامه میرزا ابوالحسن شعرانی»، ص۷۶–۷۷.
- ↑ «مصاحبه با آیت‌الله سید رضی شیرازی»، ص۱۸.
- ↑ کیهان اندیشه، شماره۴۵، ص۸۲؛ قوامی واعظ، ص۳۰.
