حامد شاکرنژاد (زاده ۳۱ فروردین ۱۳۶۲ در مشهد) قاری شیعه اهل ایران است. وی هم‌اکنون مدیر طرح ملی تلاوت و همچنین مُبَلّغ قرآنی جمهوری اسلامی ایران است. تلاوت‌های او در صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران و رسانه‌های کشورهای اروپایی و آفریقایی و آسیایی پخش می‌شود.[۱]
نمونه‌ای از تلاوت حامد شاکرنژاد
تلاوت در برخی از حرم‌های اهل‌بیت (ع) همچون حرم امام رضا (ع) و حضور در حسنیه امام خمینی(ره) و تلاوت در محضر رهبر انقلاب اسلامی از جمله فعالیت‌های شاکرنژاد است. حامد شاکرنژاد در برنامه قرآنی محفل به عنوان داور و کارشناس حضور داشته است.
فعالیت تخصصی
او از سن ۵ سالگی وارد جلسات قرآنی شده و زیر نظر محمود فرقانی، جواد و مجتبی سادات فاطمی فعالیت‌های قرآنی خود را آغز کرد. او در سن یازده سالگی به عنوان نمایندهٔ جمهوری اسلامی ایران در مسابقات بین‌المللی قرآن در عربستان شرکت کرد.
افتخارات
او به فعالیت‌های قرآنی خود ادامه داده و توانسته افتخارات متعددی برای کشورش کسب کند که برخی از آنها عبارت است از:[۲]
نفر اول مسابقات قرآن کریم دانش آموزی مشهد در سال ۱۳۷۴
نفر اول مسابقات قرآن کریم دانش آموزی استان خراسان در سال ۱۳۷۴
نفر اول مسابقات قرآن کریم دانش آموزی کشور در سال ۱۳۷۴
نفر اول مسابقات قرآن کریم اوقاف و امور خیریه مشهد مقدس در سال ۱۳۷۴
نفر اول مسابقات قرآن کریم اوقاف در استان خراسان در سال ۱۳۷۴
نفر اول مسابقات سراسری قرآن کریم اوقاف و امور خیریه در سال ۱۳۷۴
نفر اول مسابقات بین‌المللی قرآن کریم عربستان سعودی در رشته قرائت و حفظ ۵ جزء در سال ۱۳۷۴
گفتاورد
ضمن تشکر از این که قبول زحمت فرمودید و در این گفت‌وگو شرکت کردید بفرمائید که چه عاملی باعث جذب شما به قرآن شد؟
من هم از مؤسسه و روزنامه کیهان تشکر می‌کنم. پدر و مادر من انس زیادی با قرآن مجید داشتند. آنها در منزل قرآن تلاوت می‌کردند. همین امر موجب آشنایی من و برادرم با آیات قرآن و جذب ما به سوی تلاوت قرآن شد.
از چند سالگی شروع به تلاوت قرآن کریم کردید؟
- من از ۵ سالگی شروع به تلاوت قرآن کردم.
در چه سالی در مسابقات بین‌المللی قرآن کریم و در کجا موفق به کسب رتبه برتر تلاوت شدید؟
- در سال ۱۳۷۴ در عربستان سعودی شرکت کردم و در مسابقات بین‌المللی حفظ و تلاوت قرآن کریم رتبه اول را کسب کردم. قبلاً در مسابقات کشوری خودمان هم رتبه اول را کسب کرده بودم.
هنگامی که شما مشغول تلاوت آیات قرآن عظیم بودید دقت کردم و دیدم که فیزیک صورت، طنین صدا و حتی رنگ چهره شما عوض می‌شد در تلاوت شما ویژگی خاصی مشاهده کردم که حاکی از آن است که شما رابطه خاصی با معانی آیات برقرار کرده‌اید. در این خصوص برایمان توضیح دهید.
- شما لطف دارید اما تلاوت قرآن یعنی آرامش دل. منتها اگر همراه با درک معانی نباشد، ارزشی ندارد. در بحث موسیقی تلاوت سنن مختلفی است؛ مثلاً مواکبه که براساس آنچه می گوئید و مشاهده می‌کنید است. به عبارت بهتر در چنین تلاوتی قاری با توجه به معانی آیات و حتی هر قسمت از آیه، حالات مختلف صوت و لحن و شکل‌های مختلفی در صورت و نگاه خود ایجاد کند تا بتواند مفاهیم آیه‌ها به این وسیله به مخاطبانش القاء نماید.
به نظر شما مقدمات یک قرائت خوب چیست؟
- برای یک قرائت خوب، قاری باید با علوم مختلف مرتبط با قرائت آشنا باشد که بعضی از آنها عبارتند از:
علم وقف و ابتدا
علم الحان و موسیقی تلاوت
آشنایی با علم صوت
آشنایی با علم تجوید
انطباق همه اینها با معانی عمیق قرآن عظیم
شما سبک جدیدتان را از کی شروع کردید؟
- از حدود ۶ سال پیش شروع کردم اما از حدود ۴ سال قبل شکل خاص خودش را پیدا کرد. و الان الحمدلله بسیاری از قاریان با این سبک تلاوت می‌کنند.
چطور شد که به فکر ایجاد سبک جدیدی در عرصه تلاوت قرآن کریم افتادید؟
- من همیشه حتی از دوران طفولیت این احساس نیاز را می‌کردم. هرگاه صحبت از قاریان مصری می‌شد می گفتم: می‌شود که ماایرانی‌ها هم صاحب سبک نوین تلاوت قرآن باشیم و حتی از آنها سبقت هم بگیریم.
- الان حتی در مصر، این سبک تقلید می‌شود. خیلی از اساتید مصری گفته‌اند که ما از سبک قاری ایرانی داریم تقلید می‌کنیم و الحمدلله اثرات آن مشخص است.
بنظرم سبک شما از نظر صوتی نزدیک به سبک مرحوم شحات انور باشد؟
- خوب فهمیدید، مرحوم شحات انور وقتی زنده بود خودش به من در لبنان گفت: صدای شما از صدای فرزندانم به صدای من شبیه تر است.
اما از نظر الحان، سبک من با سبک آن مرحوم تفاوت دارد.
امتیاز سبک تلاوت شما بر سایر سبک‌های تلاوت قرآن کریم در چیست؟
- کمی سخت است که من خودم در این باره نظر بدهم. اما همین قدر بگویم که این سبک، زیبایی‌های بیشتر و پیچیدگی‌های فراوانتر دارد. این سبک، مستمع را خیلی تحت تأثیر قرار می‌دهد و مخاطب، دائماً اصوات و الحان جدیدی می‌شنود. نحوه تلاوت یکنواخت نیست و ابداع و نوآوری در این سبک بسیار است.
احتمالاً تقلید چنین سبکی باید مشکل باشد؟
- بله، تقلید این سبک سخت است. کسانی که می‌خواهند تقلید کنند، معمولاً ازسبک خارج می‌شوند!
خوب اگر عده ای بخواهند این سبک را ادامه دهند باید چکار کنند؟
- لازم است که علمی کار کنند و با علومی که قبلاً به آنها اشاره کردم آشنا شوند تا کار برایشان ساده شود.
حالا که صحبت ازسبک‌های تلاوت قرآن عظیم شد اجازه بدهید که دربارهٔ سایر روشهای تلاوت و نوشتن قرآن مجید هم کمی با هم صحبت کنیم. ببینید! ما نثر فارسی را به سبک تلاوت قرآن مجلسی نمی‌خوانیم. حتی متون پرمحتوی و مهم ادبی مان را هم اینطور و بااین شیوه و طریقه فاخر نمی‌خوانیم. به نظر شما می‌شود متون پرمحتوای فارسی را هم به این سبک خواند و اگر نمی‌شود، دلیل آن چیست؟
- در زمینه نحوه خواندن نثر فارسی من خیلی تخصص ندارم و اظهارنظر هم نمی‌کنم. اشعار فارسی را خیلی از اساتید موسیقی ایرانی در قالب دستگاه‌های فارسی با فضای خاص خودش می‌خوانند. اما تفاوت تلاوت قرآن مجید با اینها خیلی زیاد است.
البته ما در فارسی دکلمه خوانی داریم که خیلی دقت می‌کنند که واژه‌ها با دقت خوانده شود. جمله‌ها را قطعه قطعه می‌کنند و هر قسمت را به تناسب معنی آن با طنینی می‌خوانند و…
آیا اینطور نمی‌شود قرآن خواند؟
- چرا، بعضی از آیات، مثل آیه سوره حدید، می گوئیم: اعلموا انما الحیات الدنیا…
قبل از این که این آیه را کامل بخوانم، آن را دکلمه وار با صوتی شکسته و خطابی و کلمه به کلمه می‌خوانم و…
و آنگاه در آخر، آیه را به‌طور کامل تلاوت می‌کنم.
چون عرب جمله را یک جا نمی‌خواند و وقف کند، کلمه کلمه می‌گویند و الف و لام‌ها را هم می‌گویند و…
چه عیبی دارد که الان که برای تلاوت قرآن سبک مجلسی، بدوی و ترتیل داریم، سبک دکلمه را هم به این روش اضافه کنیم؟ چون بعضی‌ها ممکن است این روش را بپسندند و اینطور بهتر با قرآن آشنا شوند.
- من موافقم. مشروط بر اینکه به جای ترتیل، از این روش استفاده شود.
می‌توانیم امیدوارباشیم که در آینده شما حداقل یک بار قرآن کریم را با روش دکلمه تلاوت کنید؟
- انشاءالله
چنین روشی تاکنون توسط تلاوت کنندگان مورد استفاده قرارنگرفته است. اگر شما چنین نواری تولید کنید حتماً مورد استقبال قرار خواهدگرفت.
نکته دیگر دربارهٔ نوشتن علائم وقف و… که در قرآن است آیا نمی‌شود به سبک علائم فارسی مثل: نقطه و نقطه ویرگول و… نوشت. شاید در این صورت بهتر بتوان معانی قرآن را فهمید.
- الان یک قرآنی چاپ شده که علامتها را درحاشیه صفحات توضیح داده است ولی به نحوی که شما می‌گویید تاکنون ندیده‌ام اما برعکس آنرا دیده‌ام. قرآنی چاپ شده که علامتها را حذف کرده‌اند تا تسلط فارسی را بیشتر کنند.
چون الان خیلی از جاهایی که وقف جایز است بنا به همین روش دکلمه که شما خواندید، علامت وقف وجود ندارد، در حالیکه می‌شود این‌جاها وقف کرد.
- ما قرآنی که دقیقاً نقطه به نقطه علامتها در آن باشد نداریم.
حتی کتابت آیات را هم می‌توان متناسب با محتوا فاصله گذاری کرد اینکار را ما در زبان فارسی و در سبک نوشته‌ها انجام می‌دهیم.
- امید به خدا بشود…
شما مهم‌ترین علت موفقیت خودتان را در چه عاملی می‌بینید؟
-در وهله اول: توکل به خداوند متعال
دوم: رضایت پدر و مادرم
سوم: پشتکار خودم
انس با قرآن مجید چه اثری در زندگی شخصی شما داشته است؟
- زبانم از بیان آثار قرآن در زندگی ام قاصر است. در هر گوشه زندگی من، اثر قرآن نمایان است. هرچه دارم از قرآن دارم و بدون قرآن من نمی‌توانم زندگی کنم.
به نظر شما مردم جامعه ما چگونه می‌توانند از تلاوت به مفاهیم و از مفاهیم به تفسیر و از تفسیر به عمل و فرهنگ برسند. به عبارت دیگر چگونه می‌شود از «آهنگ قرآن» به «فرهنگ قرآن» رسید؟
-اولا به نظر من، تلاوت قرآن، عمل به قرآن است. اما نکته مهم‌تر این است که همه کودکان این سرزمین از کودکی و طفولیت تلاوت قرآن را بشنوند و در محیط خانواده با این طنین آسمانی مأنوس شوند تا قرآن با پوست و گوشت و استخوانشان ارتباط برقرار نماید. این موجب زمینه‌سازی درونی برای فهم و عمل به قرآن می‌شود.
و چه خوب است که همه ما، ضمن اینکه آیات متعدد قرآن را تلاوت می‌کنیم، یادداشت‌هایی هم از معانی آنها داشته باشیم و سعی کنیم آنها را در معرض دید و نظر خود و دیگران قرار دهیم و به آنها، عمل کنیم.
اما مهم‌تر از اینها نقش بزرگان و الگوهای جامعه ما در این عرصه است.
اگر مردم در زندگی آنها نکاتی را مشاهده کنند که خلاف فرهنگ قرآن باشد، اگر حامد شاکرنژادی صحبت از قرآن کند اما دیگران عملی غیر قرآنی در زندگی او ببینند قطعاً جامعه به سمت و سویی حرکت خواهدکرد که فقط حرف زده شده و عمل در آن نباشد.
عمل الگوهای جامعه هم خیلی مؤثر است.
بنظرم وجود مضجع مطهر علی بن موسی الرضا در مشهد، برکت خاصی به نفس قاریان مشهدی و حتی علمای مشهد داده است. در این خصوص هم نظرتان را بیان کنید.
- واقعاً ما مشهدی‌ها هرچه داریم از برکات وجودی آقا علی بن موسی الرضا (ع) است. من هرچه از تلاوت و روش جدید به دست آوردم، از تلاوتهایی بوده است که در حرم امام هشتم داشته‌ام.
من نمی‌توانم در این خصوص حق مطلب را ادا کنم.
مقام معظم رهبری هم قبل از انقلاب در مشهد جلسات قرآنی متعدد داشته‌اند و برکات آن جلسات نیز در مشهد جاری است.
- بله، ایشان قبل از انقلاب جلساتی داشته‌اند که من توصیفات آنرا از زبان پدرم شنیده‌ام.
از توصیه‌های ایشان در آن زمان به قاریان، بهره‌گیری از سبک مصطفی اسماعیل بود. ایشان می‌گفتند مصطفی اسماعیل قرآن را طوری تلاوت می‌کند که گویا قرآن در همان لحظه به او نازل می‌شود!
منظور آقا این بود که قرآن را طوری تلاوت کنید که بر قلوب اثر بگذارد.
در پایان خاطره‌های قشنگی که داشته‌اید را برایمان توضیح دهید.
- بله، من پس از اینکه مقام اولی را کسب کردم، علاوه بر دریافت هدیه مادی، مسئولین عربستان به من اجازه دادند که حدود ۴۰دقیقه وارد خانه کعبه شوم. ورود به خانه خدا، بهترین خاطره دوران زندگی من بود.
در این مدت در درون کعبه چه می‌کردید؟
- هرکس به نحوی مشغول عبادت بود و من نماز می‌خواندم.
به کدام طرف؟
- به هر چهار طرف می‌شود در خانه کعبه نماز گزارد.
داخل خانه کعبه گویا فقط چند ستون چوبی وجود دارد و چیز دیگری نیست.
- بله، فقط سنگی بود که می‌گفتند: اینجا محل تولد مولی متقیان علی (ع) بوده است.
و یک خاطره دیگر؟
- از بهترین خاطره‌های من، خاطره تلاوتهایی است که در محضر مقام معظم رهبری داشته‌ام. چون درسهای زیادی گرفته‌ام؛ من در مشهد تلاوت داشتم. عده ای از مسیحیان هم بودند. پس از تلاوت قرآن، یک خانم مسیحی آمد و گفت: این طلاهای من است، اینها را می‌خواهم به شما هدیه کنم!
من از اول قبول نکردم. او اصرار کرد. گفتم نه! گفت: اگر قبول نکنید ناراحت می‌شوم!
گفتم: من چیز دیگری از شما می‌خواهم.
گفت: خوشحال می‌شوم که شما چیزی از من بخواهید.
گفتم: شما درمورد دین اسلام و مذهب شیعه تحقیق کنید و اگر آنها را مطابق حق یافتید به سوی حق حرکت کنید.
گفت: باشد.
پس از یک سال دیگر، متوجه شدم که او مسلمان شده است.
مجدداً از حضورتان در این گفتگو تشکر می‌کنم و برایتان آرزوی توفیق بیشتر دارم.
- من هم از شما و همکارانتان ممنون و سپاسگزارم.
