سلام فرمانده سرودی مذهبی دربارهٔ امام زمان(عج) است که با حضور نوجوانان در نقاط مختلف ایران و کشورهای مختلف اجرا شده است. نماهنگ سلام فرمانده یکی از موفق‌ترین سرودهای حماسی-مذهبی تاریخ جمهوری اسلامی ایران دانسته شده که توانسته است با اشاره به منجی آخرالزمان به زبان‌های مختلف در سرتاسر جهان بازآفرینی شود.
دلایل مطرح شده برای فراگیری این سرود عبارتند از: سادگی، کاربردی و حماسی بودن و همچنین آمیختگی لحن حماسی با حرکات فیزیکی و مشارکت فعالانه در اجرا و محتوای آرمانی برآمده از فرهنگ مهدویت.
انتشار این سرود در تعدادی از رسانه‌های جهان بازتاب یافت و در همین حال طبق برخی از گزارش‌ها، این اثر حملات بسیاری را از سوی رسانه‌ها و شبکه‌های مخالف جمهوری اسلامی به خود متوجه ساخت.
سلام فرمانده
سرود سلام فرمانده از ابوذر روحی
0:000:00
اجرای سرود سلام فرمانده در جشن و محفل امام حسنی‌ها
معرفی و موضوع
سلام فرمانده، نماهنگی است که به همراه تعدادی از نوجوانان ایرانی به اجرا درآمد و با یادآوری مفاهیم انتظار مهدویت، ضرورت زمینه‌سازی ظهور را یادآوری می‌کند.[۱] این سرود پس از مدتی مورد استقبال کودکان و نوجوانان قرار گرفت و در ادامه به حرکتی گسترده تبدیل شد.[۲] سرود سلام فرمانده، فراگیرترین سرودی خوانده شده که با اشاره به منجی آخرالزمان توانسته به زبان‌های مختلف در سرتاسر جهان بازآفرینی شود[۳] و زمینه را برای ایجاد تکاپوی انگیزشی در بین کودکان و نوجوانان مسلمان کشورهای مختلف فراهم کند.[۴]
برخی معتقدند تا پیش از نماهنگ سلام فرمانده، هیچ آهنگ یا ملودی‌ای با محتوا، جهت‌گیری و نتایجی که مستقیماً به باورهای دینی و مذهبی پرداخته باشد، نتوانسته به سرعت در سراسر جهان انتشار و گسترش پیدا کند.[۵] گفته شده است که این سرود یکی از بهترین و موفق‌ترین سرودهای حماسی-مذهبی در تاریخ جمهوری اسلامی ایران بوده[۶] که موجب تقویت گفتمان انقلاب اسلامی[۷] و مصداقی برای جهاد تبیین شده است؛[۸] همچنین این سرود مقوم و مؤید گفتمان مقاومت است و انسجام فرهنگی در جامعه را به‌عنوان یکی از کارکردهای مهم نظام تعلیم و تربیت، فراهم کرده است.[۹]
طبق برخی از گزارش‌ها، این اثر نسبت به دیگر سرودها، بیشترین حمله‌ها را از جانب رسانه‌ها و شبکه‌های مخالف جمهوری اسلامی به خود اختصاص داده است؛[۱۰] دلیل این موضع‌گیری‌ها را بهره‌گیری از مفاهیمی مانند انتظار فعالانه فرج، ولایت‌پذیری، ارج نهادن به فرهنگ شهادت و ایثار، وطن‌دوستی و استعمارستیزی دانسته‌اند.[۱۱] عده‌ای گفته‌اند که این سرود با وجود تخریب‌های گسترده[۱۲] به اثری بین‌المللی و جهانی تبدیل شده و هسته مرکزی و فرهنگی گروه‌های منجی‌گرا و امام زمانی قلمداد می‌شود.[۱۳]
رهبر معظم انقلاب در واکنش به سرود سلام فرمانده، اظهار ارادت مردم به امام زمان را نشانه گرایش آنها به دین و انقلاب اسلامی معرفی کرد.[۱۴]
عوامل ساخت و تهیه سرود
خواننده سرود سلام فرمانده ابوذر روحی، تهیه‌کننده آن سعید سمیعی، و شاعر آن سید مهدی بنی‌هاشمی لنگرودی است. این سرود از تولیدات گروه ماح (ملت امام حسین) و با همراهی دو گروه ۳۱۳ نفره از کودکان و نوجوانان اهل گیلان و قم، در مسجد جمکران اجرا شد. گفته شده است که این سرود برای اولین بار در ۲۷ اسفند ۱۴۰۰ و در شهر لنگرود استان گیلان ساخته و اجرا شد.
محبوبیت
طبق پاره‌ای از گزارش‌ها سرعت گسترش و انتشار بین‌المللی سرود سلام فرمانده به‌گونه‌ای بوده که هنوز تحلیل دقیق و پژوهشی جامع از سوی اندیشکده‌ها و پژوهشکده‌های اجتماعی و رسانه‌ای دربارهٔ دلایل محبوبیت، موفقیت و پراکندگی جغرافیایی آن منتشر نشده است؛[۱۵] هرچند برخی از تحلیلگران سادگی، کاربردی، آهنگین، حماسی و شورانگیز بودن سرود، را از عوامل جذابیت و موفقیت این سرود دانسته‌اند.[۱۶] همچنین ادبیات فرهنگ عامه پسند،[۱۷] درهم‌تنیدگی و آمیختگی لحن حماسی سرود با حرکات فیزیکی و مشارکت فعالانه در اجرا، محتوای آرمانی و اعتلاطلب برآمده از فرهنگ مهدویت از جذابیت‌های این سرود دانسته شده که در جلب نظر کودکان و نوجوانان که ذاتاً قرابت فطری بیشتری با پاکی و سلامت نفس دارند، مؤثر واقع شده است.[۱۸]
توجه به عدالتخواهی و مفاهیم مرتبط با عدالت، استفاده از مضامین دعای عهد، تلفیق احساس و حماسه، شعر و لحن آسان شعر و استفاده از نمای مسجد جمکران از دیگر عوامل موفقیت سرود سلام فرمانده و گرایش عمومی به آن دانسته شده است.[۱۹]
استقبال مردمی
سلام فرمانده با استقبال زیادی مواجه و در شهرهای مختلف ایران از جمله اصفهان، مشهد، تهران، قم، اهواز، کیش، شهرکرد، سمنان، زنجان، یزد و سنندج[۲۰] اجرا شد. اجتماع بزرگ مردم برای اجرای سرود سلام فرمانده در تاریخ ۵ خرداد سال ۱۴۰۱ در ورزشگاه صد هزار نفری آزادی شهر تهران به صورت خانوادگی برگزار شد.[۲۱] گفته شده که تعداد آنها به‌گونه‌ای بوده که علاوه بر پر شدن ظرفیت ورزشگاه، گروه زیادی از آنها پشت درهای ورزشگاه آزادی ماندند و امکان حضورشان در داخل استادیوم فراهم نشد.[۲۲]
ترجمه و اجرای بین‌المللی
سلام فرمانده به زبان‌های مختلفی ترجمه شده و در کشورهای مختلفی اجرا شده است: عربی بحرینی، عربی عراقی، عربی لبنانی، کردی، آذری، انگلیسی و پاکستانی از جمله ترجمه‌های این سرود است. سلام فرمانده علاوه بر ایران، در کشورهای مختلف جهان مثل روسیه، ترکیه میانمار، گرجستان، هند، افغانستان، عراق، پاکستان، نیجریه، مصر، لبنان، سوریه، بحرین، انگلستان، فرانسه، آمریکا و کانادا نیز اجرا شد. گروهی از کودکان نیجریه‌ای با وجود فشارهای سیاسی، سرود سلام فرمانده را با در دست داشتن تصاویری از امام خمینی و شیخ زکزاکی، رهبر جنبش اسلامی این کشور به زبان هوسا خواندند.[۲۳]
ترجمه‌های سلام فرمانده در موسیقی و متن با نسخه فارسی شباهت دارند، ولی یکی نیستند. در عراق دو سرود یکی با نام «سلامی للقائد» به زبان فصیح و دیگری با نام «تحیّتی وحده» به لهجه عراقی تهیه و اجرا شد. اجرای بحرینی با عنوان «سلام یا مهدی» منتشر شد که در موسیقی تفاوت کمی با نسخه فارسی دارد، ولی در متن دچار تغییراتی شده است.
متن سرود
سلام فرمانده (سرود)
خواننده: ابوذر روحی شاعر: سید مهدی بنی‌هاشمی لنگرودی
سرود «سلام فرمانده ۲» در آستانه نیمه شعبان سال ۱۴۰۱ و همزمان با سالروز میلاد امام زمان (عج) به‌عنوان اثر جدید گروه ماح «ملت امام حسین (ع)» رونمایی شد. نماهنگ این اثر با حضور ۱۰ هزار کودک و نوجوان از سراسر ایران در مسجد جمکران ضبط شد.[۲۵]
«سلام فرمانده ۳» نیز در آستانه نیمه شعبان سال ۱۴۰۲ با مشارکت ۳۰۰ نفر از اعضای گروه سرود سلام فرمانده در مسجد جمکران اجرا شد.[۲۶]
نگاه منتقدان و مخالفان
بسیاری از منتقدان در مواجهه با پدیده سرود سلام فرمانده از سه زاویه به نقد پرداخته‌اند؛ برخی آن را از جهت فرم و نوع موسیقی و عده‌ای دیگر از نگاه نمایشی و جلوه‌های بصری مورد بررسی قرار داده و تعدادی نیز با نگاه دینی و عرفانی صرف به آن پرداخته و موفقیتش را فقط ناشی از اخلاص عوامل ساخت می‌دانند.[۲۷]
گفته شده است به‌رغم آنکه این نماهنگ، به‌لحاظ لحنی به موسیقی رپ شباهت داشته و از حیث متنی، متنی غیر هنری و ادبی است؛ اما در کل، اثری قابل تحسین بوده و یک کار پرتلاش و مؤمنانه همراه با اخلاص در عرصه موسیقی است که توانسته مخاطب‌های زیادی را به خود جذب کند؛ بنابراین با همه ایرادهایش، زمینه را برای تولیدات بهتر فراهم خواهد کرد.[۲۸]
عده‌ای معتقدند سلام فرمانده در ابتدا حالت جوششی داشت، اما وقتی رسانه‌ای شده و با حجم عظیمی تکرار شود از حالت جوششی و مردمی خارج می‌شود.[۱۷] بنابراین حمایت حکومتی خوب است؛ اما زمامداری آن توسط حکومت، سبب کاهش محبوبیت در بین مردم می‌شود.[۲۹]
