علی‌اکبر ولایتی

علی‌اکبر ولایتی در سال ۱۳۲۴ در روستای رستم‌آباد شمیران متولد شد. او در خانواده‌ای با سطح اجتماعی متوسط بزرگ شد و از کودکی به مطالعه علاقه داشت. تحصیلات ابتدایی و دبیرستان را در رستم‌آباد گذراند و سپس به دبیرستان جم قلهک رفت. در سال ۱۳۴۲ دیپلم رشته طبیعی گرفت و سال بعد با رتبه ۴۹ وارد دانشگاه تهران شد و در رشته پزشکی تحصیل کرد. او دوره تخصص اطفال را در مرکز طبی کودکان دانشگاه تهران و فوق‌تخصص بیماری‌های عفونی را در دانشگاه جان هاپکینز آمریکا به پایان رساند.

ولایتی از دوران دبیرستان وارد فعالیت‌های سیاسی شد و به دلیل مشارکت در اعتراضات مخالفان شاه، توسط ساواک بازجویی شد. او از سال ۱۳۴۱ عضو جبهه ملی دوم بود و در دانشگاه تهران با همکاری دیگر دانشجویان، انجمن اسلامی دانشکده پزشکی را احیا کرد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، معاون وزیر بهداری شد و سپس به عنوان نماینده تهران وارد مجلس شورای اسلامی شد. او در دولت‌های آیت‌الله خامنه‌ای و هاشمی رفسنجانی به مدت ۱۶ سال وزیر امور خارجه بود و در دوره وزارت خود سیاست عدم رویارویی ورزشکاران ایرانی با حریفان اسرائیلی را پایه‌گذاری کرد.

ولایتی در سال ۱۳۸۴ قصد کاندیداتوری در انتخابات ریاست‌جمهوری را داشت اما به نفع اکبر هاشمی رفسنجانی کناره‌گیری کرد. در انتخابات ۱۳۹۲ نیز شرکت کرد و با کسب بیش از دو میلیون رأی، در جایگاه پنجم قرار گرفت. او با آغاز ریاست‌جمهوری آیت‌الله خامنه‌ای به عنوان وزیر خارجه منصوب شد و در پذیرش قطعنامه ۵۹۸ نقش داشت. ولایتی همچنین در نهادهایی چون شورای عالی انقلاب فرهنگی، مجمع تشخیص مصلحت نظام و مجمع جهانی اهل‌بیت مسئولیت داشته و پس از دولت خاتمی، به عنوان مشاور بین‌الملل رهبر جمهوری اسلامی فعالیت می‌کند.

زندگی

علی‌اکبر ولایتی در ۴ تیر ۱۳۲۴ در روستای رستم‌آباد شمیران متولد شد. او در خانواده‌ای با سطح اجتماعی متوسط و متشکل از پنج خواهر و یک برادر رشد یافت. علاقه او به مطالعه از کودکی آشکار بود و کتاب‌هایی چون اسکندرنامه و کلیله و دمنه را به‌طور کامل مطالعه کرده بود.

ولایتی تحصیلات ابتدایی و دبیرستان را در رستم‌آباد گذراند و سپس برای ادامه تحصیل به دبیرستان جم در قلهک تهران رفت. او در سال ۱۳۴۲ دیپلم رشته طبیعی را دریافت کرد و سال بعد، با کسب رتبه ۴۹ در کنکور سراسری، وارد دانشگاه تهران شد و تحصیلات خود را در رشته پزشکی آغاز کرد. همزمان، از سال ۱۳۴۲ تدریس در مدارس را شروع کرده بود. او دوره تخصص اطفال را در مرکز طبی کودکان دانشگاه تهران گذراند و برای فوق‌تخصص بیماری‌های عفونی به دانشگاه جان هاپکینز آمریکا رفت. فعالیت‌های پزشکی خود را از سال ۱۳۵۰ به‌عنوان پزشک عمومی آغاز کرد و علاقه‌اش به رشته اطفال، تحت تأثیر محمد قریب، پزشک برجسته ایرانی، شکل گرفت. او پس از درگذشت همسر اولش در سال ۱۳۸۳، ولایتی در سال ۱۳۸۶ دوباره ازدواج کرد. او در سال ۱۳۹۱ اعلام کرد که از دو ازدواج خود شش فرزند دارد؛ چهار پسر و دو دختر.

فعالیت‌های سیاسی قبل از انقلاب ۱۳۵۷

ولایتی از دوران دبیرستان، بارها به فعالیت‌های سیاسی روی آورد و در اعتراضات مخالفان شاه پهلوی، مشارکت می‌کرد. از همین رو برای وی در ساواک تهران پرونده تشکیل شد و چند مرتبه برای بازجویی در سن ۱۷ سالگی به این اداره منتقل گردید. او از سال ۱۳۴۱ به عضویت جبهه ملی دوم درآمد. او بعدها در دانشگاه با همکاری محمدباقر حسینی لواسانی، مرتضی لبافی‌نژاد، محمدعلی فیاض‌بخش، انجمن اسلامی دانشکدهٔ پزشکی دانشگاه تهران را احیا کرد.

فعالیت‌های سیاسی پس از انقلاب ۱۳۵۷

با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، ولایتی مدتی را به عنوان معاون وزیر بهداری مشغول خدمت شد. او سپس کاندید مجلس شورای اسلامی در دوره اول شد و موفق شد از سوی مردم تهران به مجلس راه یابد. ولایتی همچنین در دولت‌های آیت الله خامنه‌ای و هاشمی رفسنجانی به عنوان وزیر خارجه فعالیت سیاسی خود را ادامه داد. او در دوران وزارت خارجه، سیاست ممنوعیت مبارزه با حریفانی از اسرائیل را به تأیید و پایه‌ریزی کرد که بر اساس آن ورزشکاران ایرانی به خاطر به رسمیت نشناختن اسرائیل، حق بازی در مقابل حریفانی از آن کشور را نداشته باشند.

در انتخابات ریاست‌جمهوری

در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۳۸۴ او تصمیم گرفت خودش کاندیدای ریاست‌جمهوری شود ولی بعداً با توصیه‌های مجتبی تهرانی، به نفع اکبر هاشمی رفسنجانی، از کاندیداتوری انصراف داد. در سال ۱۳۹۲ در یازدهمین دورهٔ انتخابات ریاست جمهوری او نیز نامزد انتخابات شد و با کسب حدود ۲ میلیون و ۲۶۸ هزار رای، در میان شش نامزد حاضر در این انتخابات در رتبهٔ پنجم قرار گرفت.

مسئولیت‌ها

مسئولیت‌های سیاسی

با آغاز ریاست‌جمهوری آیت الله خامنه‌ای، ولایتی به عنوان گزینه مورد نظر آقای خامنه‌ای برای تصدی نخست‌وزیری به مجلس معرفی شد اما مجلس در نهایت به میرحسین موسوی رای تمایل داد. در نهایت او تصدی وزارت امور خارجه را برعهده گرفت. منابع، ولایتی را با ۱۶ سال سابقه وزارت خارجه، به عنوان پرسابقه‌ترین وزیر امور خارجه ایران معرفی کرده‌اند. در دوران عهده‌داری وزارت امور خارجه توسط ولایتی، موضوع پذیرش قطعنامه ۵۹۸ از سوی ایران با اقدامات دیپلماتیک او صورت گرفت.

او همچنین در مناسب دیگری همچون شورای عالی انقلاب فرهنگی و مجمع تشخیص مصلحت نظام عضویت داشته است. ولایتی از سال ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۱، دبیر کلی مجمع جهانی اهل‌بیت را بر عهده داشته است. با روی کار آمدن دولت خاتمی، ولایتی به بیت رهبری رفته و مشاور بین‌الملل رهبر جمهوری اسلامی ایران می‌شود. از جمله سمت‌های سیاسی او می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. دبیرکل مجمع جهانی اهل‌بیت
2. دبیرکل مجمع جهانی بیداری اسلامی
3. عضو انجمن اسلامی فارغ التحصیلان اروپا، آمریکا و اقیانوسیه
4. عضو انجمن آثار و مفاخر فرهنگی
5. عضو هیئت امنای دانشگاه علوم پزشکی تهران
6. عضو هیئت امنای سازمان مردمی حمایت از محرومان و آسیب‌پذیران بهزیستی
7. عضو هیئت امنای دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
8. عضو پیوسته منتخب فرهنگستان علوم پزشکی ایران
9. عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی
10. عضو شورای عالی نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران
11. رئیس شورای عالی سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران
12. رئیس شورای مرکزی انجمن اسلامی پزشکان ایران
13. رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام
14. نماینده فرهنگستان علوم پزشکی در هیئت امنای فرهنگستان‌ها
15. نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی
16. عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام
17. عضو هیئت مدیره نظام پزشکی تهران
18. مشاور مقام رهبری در امور بین‌الملل
19. معاون وزیر بهداشت
20. وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران

سوابق علمی

ولایتی از سال ۱۳۴۲ تا سال ۱۳۵۰ به تدریس در مدارس مشغول بود. او در ضمن شغل‌های سیاسی خود، به تدریس در دانشگاه نیز می‌پرداخت. او همچنین در بنیاد دائره‌المعارف اسلامی و چند انجمن تخصصی و پژوهشی بین‌المللی عضویت دارد. ولایتی به خاطر منتخب شدن از سوی فرهنگستان علوم پزشکی، از سوی رئیس‌جمهور وقت جمهوری اسلامی ایران، نشان درجه ۱ دانش را دریافت کرد. از جمله فعالیت‌های علمی او می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:

1. عضو اتحادیه بین‌المللی مبارزه با سل و بیماری‌های ریوی (IUATLD)
2. عضو انجمن جهانی تاریخ پزشکی (UICTMR)
3. عضو هیئت امنای بنیاد دائرةالمعارف اسلامی و رئیس گروه اسلام معاصر آن بنیاد
4. عضو هیئت امنای نظام پزشکی تهران
5. عضو هیئت امنای انجمن قلم ایران
6. عضو هیئت امنای فرهنگستان‌های جمهوری اسلامی ایران
7. عضو هیئت تحریریه مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی ـ درمانی قزوین
8. عضو هیئت تحریریه فصلنامه تخصصی شیعه‌شناسی
9. عضو هیئت تحریریه مجله پزشکی جمهوری اسلامی ایران
10. عضو هیئت علمی وابسته دانشگاه علوم و فنون نوین دانشگاه تهران
11. عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران
12. عضو هیئت ممتحنه و ارزشیابی رشته تخصصی بیماری‌های عفونی
13. عضو هیئت ممتحنه و ارزشیابی رشته فوق تخصصی عفونی اطفال
14. عضو هیئت ممتحنه و امتحانات برد تخصصی بیماری‌های عفونی و گرمسیری
15. عضو هیئت ممتحنه و ارزشیابی رشته و فوق تخصصی عفونی اطفال
16. رئیس بیمارستان مسیح دانشوری
17. رئیس مرکز آموزشی پژوهشی درمانی سل و بیماری‌های ریوی
18. رئیس کنفرانس منطقه‌ای IUATLD در آسیا و اقیانوسیه
19. رئیس گروه علمی طب سنتی و طب اسلامی فرهنگستان علوم پزشکی
20. رئیس هیئت مدیره انجمن متخصصین بیماری‌های عفونی و گرمسیری ایران
21. رئیس هیئت امنای دانشگاه آزاد اسلامی
22. مدرس دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران
23. مدرس دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
24. مدرس دانشکده روابط بین‌الملل وابسته به وزارت امور خارجه
25. عضو شورای عالی انستیتو تحقیقاتی سل و بیماری‌های ریوی کشور
26. عضو شورای عالی سیاست‌گذاری دائرةالمعارف دفاع مقدس
27. عضو شورای عالی پیوند اعضاء دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی شهید بهشتی
28. سردبیر مجله نامه مرکز پزشکی شهدای تجریش

جوایز و نشان‌ها

علی‌اکبر ولایتی در سال ۱۳۵۳، جایزه اول پژوهشی استاد محمد قریب را دریافت کرد. او بعدها لوح تقدیر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را در سال ۱۳۷۶ برای کتاب سل دریافت نمود. جایزه بهترین کتاب پزشکی در سال ۱۳۶۷ و بهترین کتاب دفاع مقدس در سال ۱۳۷۸ دیگر جوایز او برشمرده شده است. او در آبان ۱۳۸۴ و در همایش چهره ماندگار ایران، به عنوان چهره ماندگار در رشته پزشکی کودکان معرفی و از او تجلیل شد. ولایتی همچنین برنده جایزه نشان حکمت در جشنواره بین‌المللی حکمت سینوی از بنیاد علمی و فرهنگی بوعلی سینا در سال ۱۳۸۸ شد. او این جایزه را از بابت فعالیت‌های برجسته در پیشرفت پزشکی دریافت کرد. ولایتی برگزیده جایزه علمی علامه طباطبایی بنیاد ملی نخبگان است. از ولایتی توسط مؤسسه اسلامی آموزش حرفه‌ای داکا در بنگلادش و کنفدراسیون صنایع هند، تقدیر به عمل آمده است. گفته شده که او مدال صلحی را از ایتالیا دریافت کرده است. ولایتی همچنین چندین دکترای افتخاری از دانشگاه‌های خارجی کسب کرده است.

ولایتی در طول دوران فعالیتش، موفق شده است تا سه نشان دانش (از رئیس‌جمهور ایران در سال ۱۳۸۱)، نشان اژدها (از رئیس‌جمهور بوسنی و هرزگوین در فوریه ۱۹۹۵ میلادی) و نشان صلح و دوستی (از سفیر تاجیکستان در ایران در اوت ۲۰۰۷ میلادی) را کسب نماید.

آثار

علی‌اکبر ولایتی، کتاب‌های متعددی را به چاپ رسانده است. آثار او در زمینه‌های مختلف پزشکی، تاریخی و سیاسی است. امام خمینی در تقریظی بر کتاب بیماری سل او، خدمات وی در سیاست را تمجید و آرزوی موفقیت در خدمات بهداشتی و درمانی او را داشت. او علاوه بر تألیف، آثاری را نیز ترجمه کرده است. تا سال ۱۳۹۵، تعداد این آثار به ۱۳۵ عنوان می‌رسید. او همچنین ۲۹ عنوان مقاله فارسی و ۹۳ عنوان مقاله پزشکی از خود به چاپ رسانده است. ۱۹ طرح تحقیقاتی در زمینه‌های پزشکی با موضوع سل از سوی او پی‌گیری شده است و تا سال ۱۳۹۵، ۲۷ سمینار یا کنگره علمی به ریاست او اجرا شده است. برخی از آثار او برنده جوایز ادبی و علمی در جشنواره‌های ایران و خارج از ایران بوده است.

تاریخی-سیاسی

از جمله آثار تألیفی علی‌اکبر ولایتی در موضوع تاریخی و سیاسی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. پویایی فرهنگ و تمدن اسلام و ایران
2. تقویم تاریخ، فرهنگ و تمدن اسلام و ایران
3. زندگی‌نامه یکصد و ده چهره از آفرینندگان فرهنگ و تمدن اسلام و بوم ایران
4. ایران و مسئلهٔ فلسطین
5. ایران و تحولات فلسطین
6. بحران تاریخی هویت ایرانی
7. مقدمهٔ فکری نهضت مشروطیت
8. تاریخ روابط خارجی ایران در عهد شاه عباس اول صفوی
9. تاریخ روابط خارجی ایران در عهد شاه اسماعیل صفوی
10. تاریخ سیاسی جنگ تحمیلی عراق علیه جمهوری اسلامی ایران
11. تاریخ روابط خارجی ایران در دوران ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه
12. تاریخ معاصر ایران
13. تاریخ کهن و معاصر ایران زمین
14. دانشنامه جوانمردی
15. نقش شیعه در فرهنگ و تمدن اسلامی

پزشکی

از جمله آثار تألیفی علی‌اکبر ولایتی در موضوع پزشکی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. بیماری‌های عفونی
2. بیماری سل
3. دایرةالمعارف پزشکی اسلام و ایران
4. مبانی سل