غلامرضا سازگار

غلامرضا سازگار

زمینه فعالیت	شعر آیینی
ملیت	ایرانی
تاریخ تولد	۱۳۲۰
محل تولد	قم
محل زندگی	تهران
سبک نوشتاری	شعرآیینی
دیوان اشعار	نخل میثم
تخلص	میثم
فرزندان	زهیر سازگار
استاد	ملا حسین مولوی

غلامرضا سازگار (زادهٔ ۱۳۲۰، قم) معروف به «استاد سازگار» و متخلص به «میثم»، شاعر آیینی و یکی از چهره‌های برجستهٔ عرصهٔ ستایشگری اهل بیت علیهم‌السلام است.

او که سرودن شعر را از دوران نوجوانی آغاز کرد، خیلی زود به سبب علایق مذهبی‌اش رو به سرودن اشعار آیینی و مذهبی آورد. مجموعهٔ شش‌جلدی «نخل میثم» یکی از مجموعه اشعار آیینی او و از مهم‌ترین و پرارجاع‌ترین آثار آیینی است که بارها و بارها مورد استفادهٔ ذاکران و ستایشگران اهل بیت قرار گرفته است. همچنین آثار دیگر او مانند «یک ماه خون‌گرفته»، «آتش مهر»، «نخلستان» و... نیز مورد توجه اهالی فرهنگ و ادب و همچنین شاعران و ذاکران اهل بیت بوده است.

در عین حال، اشعار سازگار از منظر ادبی نیز دارای قوام و قدرت بالایی بود و او از منظر زبان شاعری نیز جزو چهره‌های منحصر‌به‌فرد و پیشرو به حساب می‌آید.

بسیاری از چهره‌های سرشناس عرصهٔ ستایشگری اهل بیت نظیر حاج منصور ارضی، محمود کریمی، محمدرضا طاهری، سعید حدادیان، مهدی سلحشور، سیدمجید بنی‌فاطمه و... خود را شاگرد و مدیونِ اشعار استاد سازگار می‌دانند و محافل متعدد بزرگداشت نیز برای این شاعر پیشکسوت برگزار شده است. در اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۱ نیز آیین بزرگداشت استاد سازگار در اختتامیهٔ مهروارهٔ «هوای نو» برگزار شد.

بسیاری از اشعار آیینی استاد سازگار بارها در هیئات مذهبی خوانده شده و جزو آثار خاطره‌انگیز در این عرصه به حساب می‌آید.

تجلیل از غلامرضا سازگار در آیین اختتامیه برنامه های دهه فرخنده مهدویت، اسفند ۱۴۰۳.

زندگی‌نامه

غلامرضا سازگار در سال ۱۳۲۰ش در قم به‌دنیا آمد. پس از تحصیلات ابتدایی در مکتب‌خانه‌های قدیمی وارد حوزه علمیه شد و برخی از دروس حوزوی را خواند. در ۱۹ سالگی ازدواج و به تهران مهاجرت کرد. سازگار چهار پسر و دو دختر دارد. زهیر سازگار (شاعر) یکی از پسران اوست.

به‌گفته خودش از کودکی به‌همراه پدرش در مسجد و مجالس امام حسین(ع) شرکت کرده و تحت تاثیر مداحی پسر شیخ غلامحسین شرعی (درگذشت: ۱۳۴۹ش، عالم شیعه) به مداحی علاقمند شده است.

سازگار از ابتدای نوجوانی در کنار شاعری مشاغل متعددی را تجربه کرد ولی پس از مدتی به پیشنهاد یکی از مسئولان هیئت‌های تهران،‌ کار آزاد را رها و تنها به شاعری و مدح اهل بیت(ع) مشغول شد.

جایگاه

غلامرضا سازگار فرزند حسین، متخلص به «میثم»، از شاعران و ذاکران اهل‌بیت(ع) است. وی از کودکی به مداحی و شاعری پرداخته و یکی از معروف‌ترین شعرهای خود را در سنین جوانی،‌ درباره شهادت حضرت فاطمه(س) سروده و مداحان بسیاری آن را بازخوانی کرده‌اند. بخشی از ابیات این شعر به‌شرح ذیل است:

بریز آب روان اسماء ولی آهسته آهسته

به جسم اطهر زهرا ولی آهسته آهسته

بریز آب روان تا من، بشویم مخفی از دشمن

تنش از زیر پیراهن، ولی آهسته آهسته

به‌گزارش پایگاه شعر هیأت، او یکی از بزرگان شعر آئینی و از شناخته‌ترین شاعران این عرصه است. همچنین برخی او را پدر شعر آئینی خوانده‌اند. غلامرضا سازگار از سال ۱۳۹۴ش به مدت چهار سال ریاست خانه مداحان اهل بیت(ع) را بر عهده داشته است. او می‌گوید تخلص «میثم» را به دلیل علاقه‌ای که به شخصیت میثم تمّار داشته برای خود انتخاب کرده است.

سازگار هرساله در سالروز ولادت حضرت زهرا(س) در جلسه‌ای که رهبر جمهوری اسلامی ایران با جامعه مداحان ایران دارد، حضور یافته و گاه به خواندن اشعار انقلابی و مذهبی می‌پردازد. همچنین او در همایش‌ها و انجمن‌های ادبی و محفل‌های مذهبی آئینی چون «انجمن ادبی نغمه‌‏سرایان مذهبی» حضوری فعال داشت. در مراسم‌ها و همایش‌های گوناگونی از جمله همایش هیئت متحده در مسجد جمکران در اردیبهشت ۱۳۹۷ش، اختتامیه مهرواره هوای نو در اردیبهشت ۱۴۰۱ش و آیین اختتامیه برنامه‌ها و همایش‌های دهه فرخنده مهدویت در اصفهان در اسفند ۱۴۰۳ش از او تجلیل شده است.

برخی از شاعران و مداحان در مدح او اشعاری را سروده‌اند.

غلامرضا سازگار در زمان پهلوی از مبارزان و مخالفان حکومت بوده و شعرهای زیادی را به مناسبات مختلف، علیه محمدرضا شاه و حکومت پهلوی و در حمایت از انقلاب اسلامی ایران و شهدای آن، سروده است. نمونه‌ای از شعر سازگار برای مناسبت‌های دوران جنگ تحمیلی ایران و عراق (دفاع مقدس) و شهدای ترور این شعر است که در قالب فولکلور(عامیانه) سروده است:

چرا دردامون مُداوا نميشه

چرا راه كربلا وا نميشه

اگه راه کربلا بسته شده

دلها از رنج فراق خسته شده

عوضش اینجا غم و ماتم داریم

تو بهشتِ زهرا كربلا داريم

کربلای ما خودش یه کشوره

دومنش پر از گلای پرپره

بدن طفل و جوون و زير داره

رييس جمهور و نخست وزير داره...

شعر

غلامرضا سازگار شعر سرودن را در ابتدای نوجوانی بی‌آنکه قواعد شعری و ادبیاتی را بداند شروع کرد؛ اما به‌گفته وی با وجود پخته‌نبودن سروده‌هایش، اشعارش با اوزان شعری و قواعد آن هماهنگ بوده است. وحید قاسمی (شاعر معاصر)، دوری از پیچیدگی‌های ادبی، ساده و دلنشین بودن سروده‌های سازگار را از ويژگی‌های خاص شعرهای وی بازگو می‌کند. همچنین او محتوای شعرهای سازگار را برگرفته از آیات و روایات دانسته و همین امر را سبب ماندگاری و جذابیت اشعار وی دانسته است. به گزارش دانشنامه شعر عاشورایی، سازگار اشعار خود را در قالب غزل و سبک عراقی می‌سراید. وی در پاسخ به این پرسش که کدام شعرت را بیش از همه دوست داری؟ می گوید:

آن را که مولا بپسندد اما این بیت را بسیار دوست میدارم:

همین است و همین است و همین است

تمام دین امیر المؤمنین است.

از شعرهای او که بسیار در فاطمیه زمزمه شده است:

من ایستاده بودم دیدم که مادرم را

قاتل گهی به کوچه گاهی بخانه می زد

شعری دیگری با مطلع «سرم خاک کف پای حسین است» از او درباره امام حسین (ع):

سرم خاک کف پای حسین است

دلم مجنون و شیدای حسین است

شعری از او در فضای مجلس یزید در گونه زبان حال حضرت زینب (س):

یا مزن چوب جفا را بر لب و دندان من

یا بگو بیرون روند از مجلست طفلان من

شعری از او که در نوحه سینه زنی استفاده شده است با مطلع «کلیم اگر دعا کند بی تو دعا نمی شود» :

کلیم اگر دعا کند بی تو دعا نمی شود

مسیح اگر دوا دهد بی تو دوا نمی شود

شعر مرثیه ای از او برای ایام شهادت حضرت زهرا (س):

بریز آب روان اسما، ولی آهسته آهسته

به جسم اطهر زهرا ولی آهسته آهسته

شعری از او درباره زبان حال امیرالمومنین (ع) در فراق حضرت زهرا (س):

الا ای چاه، یارم را گرفتند

گلم، عشقم، بهارم را گرفتند

آثار و تألیفات

به گزارش سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، از غلامرضا سازگار آثار متعدّدی به شرح ذیل به ثبت رسیده است:

1. «نخل میثم» در پنج جلد دربردارنده اشعار کلاسیک وی است. نخل میثم حاوی اشعاری در مدح و رثای چهارده معصوم(ع)،‌ برخی امام‌زادگان، علماء و مناجات با خدا است.
2. «یک ماه خون گرفته» در هفت جلد حاوی مجموعه‌ اشعار سازگار ویژه ماه محرم و صفر بوده که به‌جهت آموزش مداحان و شاعران اهل بیت(ع) به چاپ رسیده است. برخی مجلدات آن به همراه لوح فشرده از خوانش زهیر سازگار (شاعر معاصر و پسر غلامرضا سازگار)‌ عرضه شده‌ است.
3. «از صیام تا قیام» در شش جلد، روایتی عاشقانه از مناجات با خدا در ماه رمضان و اشعاری مرتبط با وقایع این ماه تا عید غدیر خم در ماه ذی الحجه است.
4. «بهار امامت» در شش جلد شامل سروده‌های وی در مدح حضرت محمد(ص) است.
5. «صدف نبوت» در شش جلد شامل سروده‌های سازگار در رثای حضرت زهرا(س) است.
6. «مرآت ولایت» در شش جلد به چاپ رسیده و شاعر در آن سعی کرده است، تمامی وقایع مربوط به دو ماه رجب و شعبان را به نظم درآورد.
7. «آوای مجمع»، مجموعه مرثیه‌های محرّم و صفر سازگار بوده که در هفت جلد به چاپ رسیده است.
8. «آتش مهر» در سه جلد، که شامل غزلیات و برخی رباعیات سروده شده سازگار در موضوعات مختلف دینی و آئینی است.
9. دو دریا اشک، مجموعه‌ای دیگر از اشعار و سروده‌های سازگار در رابطه با وقایع کربلا و مصائب اهل بیت(ع) است.

همچنین آلبوم صوتی «نخیل»، «کوچه» و «نخلستان»، از دیگر آثار او است. بیست و یکمین قسمت مستند «شما که غریبه نیستید» به زندگی شخصی و حرفه‌ای غلامرضا سازگار پرداخته است.

توصیه‌ها

غلامرضا سازگار، با تأکید بر ضرورت نوآوری در شعر آیینی، هشدار می‌دهد که این نوآوری نباید با شأن و جایگاه اهل‌بیت(ع) ناسازگار باشد. وی سه آسیب اصلی در عرصه مداحی را «بی‌استادی، بی‌سوادی و بی‌تقوایی» برشمرده و به مداحان جوان توصیه می‌کند که با اخلاص، حفظ اشعار در سنین جوانی و یادگیری تخصصی ادبیات، شعر و مقتل به فعالیت خود غنای بیشتری ببخشند.

سازگار، اهداف اصلی مجالس مذهبی را «خدمت به اهل بیت(ع)»، «اصلاح نفس» و «آشنایی با معارف دینی» می‌داند. وی در گفت‌وگو با مجله خیمه، نقد سازنده را برای ارتقای شعر و مداحی آیینی ضروری دانسته و معتقد است این کار می‌تواند چهره اصیل مداحی را از غبار تحریفات پاک کند. این مداح پیشکسوت، مداحی را خدمتگزار منبر می‌داند و بر این باور است که شاعران و مداحان باید به مسائل روز جامعه بی‌تفاوت نباشند و رویدادهای معاصر را در آثار خود منعکس کنند.

سازگار، روشنگری را از وظایف اصلی مداحان می‌داند و هشدار می‌دهد اگر مداحان به درستی به تبیین مسائل نپردازند، دشمن با تبلیغات خود ممکن است جای شمر و امام حسین(ع) را در اذهان عمومی عوض کند.