فتح‌الله مجتبایی
| ادیب، پژوهشگر، نویسنده و مترجم ایرانی | |
 | |
| زمینه فعالیت | ادبیات پژوهش ترجمه فلسفه و تاریخ ادیان |
|---|---|
| ملیت | ایرانی |
| تاریخ تولد | ۱۸ آذر ۱۳۰۶ (۹۷ سال) |
| محل تولد | تهران، ایران |
| تأثیرات | عرفان ایرانی فلسفه هند تاریخ ادیان |
| جوایز | چهره ماندگار رشته تاریخ (۱۳۸۱) |
فتح‌الله مجتبایی (زاده ۱۸ آذر ۱۳۰۶ تهران) ادیب، پژوهشگر، نویسنده و مترجم ایرانی و از چهره‌های نامدار حوزه اندیشه است.
او مقدمات ادبیات و علوم رسمی را در فراهان اراک فراگرفت. مجتبایی در خانواده‌ای اهل دانش و عرفان زاده شد؛ پدر و نیاکانش از مستوفیان دوره قاجار و از پیروان طریقت نعمت‌اللهی بودند. او در چنین محیطی رشد کرد و همین پیش‌زمینه، علاقه‌اش را به تاریخ ادیان و فلسفه شرق و هند برانگیخت. در سال ۱۳۳۲ از دانشکده ادبیات دانشگاه تهران و دانشسرای عالی لیسانس گرفت و تا سال ۱۳۳۸ در دبیرستان‌های اراک و تهران و نیز دانشسرای عالی به تدریس زبان و ادبیات پرداخت. یک سال بعد، از سوی وزارت فرهنگ برای آشنایی با روش‌های نوین تألیف کتاب‌های درسی به آمریکا اعزام شد و پس از گذراندن دوره‌ای پژوهشی در دانشگاه کلمبیا، به ایران بازگشت و تدوین کتاب‌های درسی ادبیات را برعهده گرفت.
مجتبایی دکترای تاریخ ادیان و فلسفه شرق را از دانشگاه هاروارد آمریکا در سال ۱۳۵۰ دریافت کرد و در مرکز مطالعات ادیان جهان آمریکا، به تحصیل تاریخ تطبیقی ادیان پرداخت.
از او تاکنون بیش از ۲۰۰ عنوان کتاب، مقاله و شعر و نقد کتاب به صورت تألیف و ترجمه و تصحیح به زبان‌های فارسی و انگلیسی در ایران و خارج از ایران منتشر شده است.
جایزه دکتر فتح‌الله مجتبایی هر سال برای ارزیابی و ارتقای کیفیت رساله‌های دکتری در رشته‌های زبان و ادبیات فارسی و ادیان و عرفان برگزار می‌شود و به برترین پایان‌نامه این حوزه‌ها اهدا می‌گردد.
فتح‌الله مجتبائی هم‌اکنون عضو هیئت علمی بنیاد دائرةالمعارف بزرگ اسلامی و همچنین عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی است. او همچنین عضو هیئت گزینش کتاب و جایزهٔ بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار است.
زندگی و تحصیلات
فتح‌الله مجتبایی
پوستر بزرگداشت فتح الله مجتبایی
فتح‌الله مجتبایی در سال ۱۳۰۶ در تهران به دنیا آمد. مقدمات ادبیات و علوم رسمی را در فراهان اراک فرا گرفت. در سال ۱۳۳۲ از دانشکده ادبیات دانشگاه تهران و دانشسرای عالی درجه لیسانس گرفت و از آن سال تا ۱۳۳۸ در دبیرستان‌های اراک و تهران و دانشسرای عالی به تدریس ادبیات و زبان‌های خارجی اشتغال داشت.
در سال ۱۳۳۹ از طرف وزارت فرهنگ برای آشنایی با روش‌های جدید تألیف کتاب‌های درسی به خارج از کشور اعزام شد و پس از یک دوره مطالعه و تحقیق در این زمینه در ایالات متحدهٔ آمریکا (دانشگاه کلمبیا، نیویورک)، به کشور بازگشت و مأمور تهیه و تدوین کتاب‌های درسی در ادبیات برای دبیرستان‌ها شد.[۱]
مجتبایی در دوران تحصیل خود از استادان بزرگی در داخل و خارج از کشور استفاده کرد و برای آشنایی با عرفان هندی مسافرت‌های متعددی به هند و پاکستان داشت.
مجتبایی دکترای تاریخ ادیان و فلسفه شرق را از دانشگاه هاروارد آمریکا در سال ۱۳۵۰ اخذ کرد و در مرکز مطالعات ادیان جهان آمریکا، به تحصیل تاریخ تطبیقی ادیان پرداخت. [۲]
سوابق اجرایی
- رایزن فرهنگی ایران در هندوستان، ۱۳۵۳-۱۳۵۶
- عضو شورای عالی علمی دایرة المعارف بزرگ اسلامی از ۱۳۶۳ تا ۱۳۹۳
- مدیر گروه ادیان و عرفان دایرة المعارف بزرگ اسلامی از ۱۳۶۳ تا ۱۳۸۲
- عضو بازنشسته هیئت علمی دانشگاه تهران
- عضو پیوسته فرهنگستان ادب فارسی از ۱۳۷۶ش
آثار
از فتح‌الله مجتبایی تاکنون بیش از ۲۰۰ عنوان کتاب، مقاله و شعر و نقد کتاب به صورت تألیف و ترجمه و تصحیح به زبان‌های فارسی و انگلیسی در ایران و خارج از ایران منتشر شده است. برخی از این آثار عبارت‌اند از:
- تاریخ ادبیات ایران از فردوسى تا سعدى
- پيوندهای فرهنگی ايران و هند در دوره اسلامی
- شهر زيبای افلاطون و شاهی آرمانی در ايران باستان
- مقدمه بر شاهنامه فردوسی
- صحبت آن مونس جان
- النحو الهندی و النحو العربی
- هنر شاعری، بوطيقا(ترجمه/ارسطو)
- عصر طلايی ايران و فلسفه و هنر آن (ترجمه/ ويل دورانت)
جایزه دکتر فتح‌الله مجتبایی
جایزه دکتر فتح‌الله مجتبایی، مراسمی است که هرساله با هدف ارزیابی کیفی رساله‌های دانشجویان مقطع دکتری، شناسایی آسیب‌ها در این حوزه، کمک به رفع آن‌ها و ایجاد بستری مناسب برای ارتقای سطح کیفی رساله‌ها برگزار می‌شود که طیِ آن به برترین پایان‌نامهٔ دکتری در رشته‌های زبان و ادبیات فارسی، ادیان و عرفان جایزه ویژه این مراسم اهدا می‌شود.
نکوداشت و تجلیل
- آذر ۱۳۹۷ همایشی در بزرگداشت مقام علمی «فتح الله مجتبایی» در دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، ساختمان علوم پایه، سالن علامه طباطبایی برگزار شد.[۳]
- آیین رونمایی از کتاب‌های «صحبت آن مونس جان» و «النحو الهندی و النحو العربی» همراه با نکوداشت نود و هفتمین زادروز فتح‌الله مجتبائی، عضو پیوستهٔ فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ۱۹ آذر ۱۴۰۳ در تالار دکتر شهیدی فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزار شد.[۴]
پانویس
- ↑ «خبرگزاری ایسنا/نکوداشتی برای ۹۷ سالگی فتح‌الله مجتبایی». ۱۷ آذر ۱۴۰۳. دریافت‌شده در ۱۸ تیر ۱۴۰۴.
- ↑ «خبرگزاری مهر/همایش در بزرگداشت مقام علمی «فتح الله مجتبایی»». ۱۳ آذر ۱۳۹۷. دریافت‌شده در ۱۸ تیر ۱۴۰۴.
- ↑ «خبرگزاری مهر/همایش در بزرگداشت مقام علمی «فتح الله مجتبایی»». ۱۳ آذر ۱۳۹۷. دریافت‌شده در ۱۸ تیر ۱۴۰۴.
- ↑ «خبرگزاری ایسنا/نکوداشتی برای ۹۷ سالگی فتح‌الله مجتبایی». ۱۷ آذر ۱۴۰۳. دریافت‌شده در ۱۸ تیر ۱۴۰۴.
