قیصر امین‌پور

قیصر امین‌پور
اطلاعات شخصی
تاریخ تولد	۲ اردیبهشت ۱۳۳۸ ‏(۶۶ سال)
ملیت	ایرانی
محل تولد	گتوتد خوزستان
تاریخ درگذشت	۸ آبان ۱۳۸۶
تحصیلات	دکتری زبان و ادبیات فارسی
اطلاعات هنری
پیشه	شاعر; نویسنده
کتاب‌ها	تنفسِ صبح; در کوچه آفتاب; طوفان در پرانتز
جوایز	برگزیدهٔ اولین دوره جشنواره بین‌المللی شعر فجر

این نوشتار توسط گروه پژوهشگران یاقوت راستی آزمایی و تایید شده است.

قیصر امین‌پور (زادۀ ۲ اردیبهشت ۱۳۳۸ در خوزستان –درگذشت: ۸ آبان ۱۳۸۶) نویسنده و شاعر معاصر ایرانی است. او منتخب هفتمین همایش چهره‌های ماندگار در سال ۱۳۸۷ و برگزیدهٔ اولین دوره جشنواره بین‌المللی شعر فجر در بخشِ آیینی بوده است.

امین‌پور در سال ۱۳۵۸، به همراه سید حسن حسینی از جمله شاعرانی بود که در شکل‌گیری و استمرار فعالیت‌های واحدِ شعر حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی تا سال ۱۳۶۶ تأثیرگذار بود. او را از شاعران برجستهٔ پس از انقلاب اسلامی در ایران دانسته‌اند و در سال ۱۳۸۲ به‌عنوان عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی انتخاب شد.

او یکی از شاعرانِ جریان‌ساز و تأثیرگذار در تئوری‌پردازیِ شاخصۀ نوآوری در شعر معاصر ایران به‌شمار می‌آید؛ امین‌پور در رساله دکتری خود با عنوان «سنت و نوآوری در شعر معاصر» به کشف مؤلفه‌های نوآورانه در شعر معاصر ایران پرداخت و در این مسیر او با بهره‌گیری از زبان امروز و تلفیق مضمون‌های مدرن همچون آزادی، انسانیت، جنگ و صلح، نقد اجتماعی و...، با قالب‌های سنتی شعر ایران، نقش‌آفرینی جدی و جریان‌سازی در توسعۀ محتوایی شعر ایفا کرد؛ به‌گونه‌ای که به باور بسیاری از فرهیختگان و استادان ادبیات، جهانِ نوآوریِ شعر معاصر، به قبل و بعد از شعر قیصر تقسیم می‌شود؛ بدین رو او را نخستین کاشف مؤلفه‌های نوآروی شعر معاصر دانسته‌اند و این ویژگی او را از دیگر شاعران معاصر متمایز کرده است.

امین‌پور سعی کرده است تا با انتخاب واژه‌ها و تعبیرهای رایج جامعه، احساسات و اندیشه خود در قالب شعر بیان کند؛ ازجملۀ مضامین پربسامد شعر قیصر، شعر جنگ است؛ او گرچه طرف صلح را ترجیح داده است، اما جنگی که برپایه ارزش‌های الهی و انسانی است را مقدس می‌شمارد.

قیصر امین‌پور در دیدار شعرا با رهبر انقلاب

شعرخوانی قیصر امین‌پور در محضر رهبر انقلاب

زندگی و مسیر فعالیت حرفه‌ای

قیصر امین‌پور در ۲ اردیبهشت ۱۳۳۸ گُتِوَند استان خوزستان به دنیا آمد.^[۱] دوره راهنمایی و متوسطه را در دزفول گذراند و در سال ۱۳۵۷ در رشتهٔ دامپزشکی دانشگاه تهران پذیرفته شد، ولی پس از مدّتی از تحصیل در این رشته انصراف داد.

قیصر امین‌پور سال ۱۳۶۳ در رشته زبان و ادبیات فارسی به دانشگاه رفت و این رشته را تا مقطع دکتری ادامه داد و در سال ۱۳۷۶ از پایان‌نامهٔ دکترایِ با عنوان «سنّت و نوآوری در شعرِ معاصر» دفاع کرد.

او توانسته ویژگی‌های سبکی و بلاغی شعر کلاسیک و شعر نیمایی را با شعرهایش تلفیق کند. یکی از عواملی که در نهایت، باعث برجستگی سبکِ اوست، نوآوری در بلاغت و درکِ انتظارِ مخاطبان امروز از شعر است.^[۲]

او در سال ۱۳۵۸، به همراه سید حسن حسینی از جمله شاعرانی بود که در شکل‌گیری و استمرار فعالیت‌های واحدِ شعر حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی تا سال ۱۳۶۶ تأثیرگذار بود. او طی این دوران؛ مسئولیتِ صفحهٔ شعرِ هفته‌نامهٔ سروش را برعهده داشت. او اولین مجموعهٔ شعرِ خود را در سال ۱۳۶۳ منتشر کرد. اولین مجموعه او «در کوچه آفتاب» دفتری از رباعی و دوبیتی بود و به‌دنبال آن «تنفسِ صبح» تعدادی از غزل‌ها و حدود بیست شعر نیمایی را در بر می‌گرفت که ازسوی انتشارات حوزهٔ هنریِ سازمان تبلیغات اسلامی به چاپ رسید.

امین‌پور، تدریس در دانشگاه را در سال ۱۳۶۷ و در دانشگاه الزهرا آغاز کرد و سپس در سال ۱۳۶۹ در دانشگاه تهران مشغول تدریس شد. وی همچنین در سال ۱۳۶۸ موفق به کسب جایزه نیما یوشیج، موسوم به مرغ آمین بلورین شد. او در سال ۱۳۸۲ به‌عنوان عضوِ پیوستهٔ فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزیده شد.پ

شعرخوانی قیصر امین‌پور (سال ۱۳۷۹)

نوآوری در شعر معاصر

او در رساله دکتری خود با عنوان «سنت و نوآوری در شعر معاصر» به کشف مؤلفه‌های نوآورانه در شعر معاصر ایران پرداخت و در این مسیر او با بهره‌گیری از زبان امروز و تلفیق مضمون‌های مدرن همچون آزادی، انسانیت، جنگ و صلح، نقد اجتماعی و...، با قالب‌های سنتی شعر ایران، نقش‌آفرینی جدی و جریان‌سازی در توسعۀ محتوایی شعر ایفا کرد.

به باور بسیاری از فرهیختگان و استادان ادبیات، جهانِ نوآوریِ شعر معاصر، به قبل و بعد از شعر قیصر تقسیم می‌شود؛ بدین رو او را نخستین کاشف مؤلفه‌های نوآروی شعر معاصر دانسته‌اند و این ویژگی او را از دیگر شاعران معاصر متمایز کرده است. پس از قیصر بسیاری از شاعران با الهام از سبک نوآروانه قصیر، شعر سرودند.

جنس شعر امین‌پور در عین اینکه پر از حس و عاطفه است، آمیختگی شدیدی با واژه‌ها و تعبیرهای روز جامعه دارد و بدین رو مخاطبان زیادی را با خود همراه می‌کند. امین‌پور سعی کرده است تا با انتخاب واژه‌ها و تعبیرهای رایج جامعه، احساسات و اندیشه خود در قالب شعر بیان کند و از این رهگذر، نگاهی نو به اتفاق‌های دنیای پیرامونش داشته باشد. ازجملۀ مضامین پربسامد شعر قیصر، شعر جنگ است؛ او گرچه طرف صلح را ترجیح داده است، اما جنگی که برپایه ارزش‌های الهی و انسانی است را مقدس می‌شمارد.

مضامین

ازجمله مهم‌ترین مضمون‌هایی که امین‌پور سروده است و بسامد بالایی دارد می‌توان به «شعر جنگ»، «اشعار عاشقانه»، «فلسفی»، «مسئلۀ هویت فردی و جمعی ایران‌زمین»، «فقر و تبعیض»، «مرگ و معنای زندگی» و «نقد اجتماعی» را مثال زد.

آثار

از وی در زمینه‌هایی چون شعر کودک و نثر فارسی، آثاری منتشر شده‌ است:

تنفسِ صبح (شعر، ۱۳۶۳)
در کوچه آفتاب (شعر، ۱۳۶۳)
طوفان در پرانتز (نثر ادبی، ۱۳۶۵)
منظومهٔ ظهر روز دهم (شعر نوجوان، ۱۳۶۵)
مثلِ چشمه، مثلِ رود (شعر نوجوان، ۱۳۶۸)
بی‌بال پریدن (نثر ادبی، ۱۳۷۰)
آینه‌های ناگهان (۱۳۷۲)
به قولِ پرستو (شعر نوجوان، ۱۳۷۵)
گزینه اشعار (۱۳۷۸، مروارید)
گل‌ها همه آفتابگردانند (۱۳۸۰، مروارید)
دستور زبان عشق (۱۳۸۶، مروارید)
کتاب شعر و کودکی(۱۳۸۵، مروارید)
مجموعه کامل اشعار قیصر امین پور (مروارید)

«دستور زبان عشق» آخرین دفتر شعر قیصر امین‌پور که تابستان ۱۳۸۶ در تهران منتشر شد و بر اساس گزارش‌ها، در کمتر از یک ماه به چاپ دوم رفت.

نمونه‌ای از شعر

نکوداشت قیصر امین‌پور

در هفدهمین کنگره ملی شعر «در کوچه آفتاب»

رجز هجوم

ناگه رجز هجوم خواندند

بر گرده‌ی گردباد راندند

شستند به خون شب زمین را

شمشیر به آسمان رساندند

تا باغ جنون ثمر دهد باز

در مزرعه بذر جان فشاندند

زان وادی بی‌نشانه آن شب

یك یك همه را به نام خواندند

ماندند به عهد خویش و رفتند

رفتند ولی همیشه ماندند^[۳]

حتی اگر نباشی

می‌خواهمت چنانکه شب ِ خسته خواب را

می‌جویمت چنانکه لب ِ تشنه آب را

محو تو ام چنانکه ستاره به چشم ِ صبح

یا شبنم ِ سپیده دمان آفتاب را

بی‌تابم آنچنانکه درختان برای باد

یا کودکان خفته به گهواره تاب را

بایسته‌ای چنانکه تپیدن برای دل

یا آنچنانکه بال ِ پریدن عقاب را

حتی اگر نباشی می‌آفرینمت

چونانکه التهاب بیابان سراب را

ای خواهشی که خواستنی‌تر ز پاسخی

با چون تو پرسشی چه نیازی جواب را^[۴]

درگذشت

آرامگاه قیصر امین‌پور

گتوند - خوزستان

امین‌پور ساعت ۳ بامداد سه‌شنبه ۸ آبان ۱۳۸۶ بر اثر بیماری کلیه و قلب در بیمارستان دی تهران درگذشت. پیکر این شاعر در زادگاهش گتوند و در کنار مقبرهٔ شهدای گمنام این شهرستان به خاک سپرده شد.^[۵]

سید علی خامنه‌ای در پیام تسلیت درگذشت او نوشت:

«با اندوه و دریغ، خبر تلخ درگذشت شاعر فرزانهٔ انقلاب دکتر قیصر امین‌پور را دریافت کردم. از دست دادن او برای اینجانب و برای همهٔ اصحاب شعر و ادب، خسارت بار است. او شاعری خلاق و برجسته بود و همچنان به سمت قله‌های این هنر بزرگ پیش می‌رفت… او و دوستانش نخستین رویش‌های زیبا و مبارک انقلاب در عرصهٔ شعر بودند و بخش مهمی از طراوت و جلوهٔ این بوستان، مرهون ظهور و رشد آن عزیز و دیگر دوستان همراه اوست.»^[۶]