۲۲ بهمن ۱۳۵۷ش
۲۲ بهمن ۱۳۵۷ش روز پیروزی انقلاب اسلامی ایران و سقوط رژیم پهلوی و پایان نظام ۲۵۰۰ ساله پادشاهی در ایران. این روز، روز استقلال ایران نیز به شمار می‌رود و تعطیل رسمی است و هر ساله راهپیمایی پرشور مردمی در سراسر ایران برگزار می‌شود.
رویدادهای متعددی در این روز در سراسر ایران رخ داد که حمله مردم به مراکز اصلی وابسته به رژیم پهلوی از جمله ساختمان نخست وزیری، زندان اوین، سفارت رژیم صهیونیستی، سفارت آمریکا، ساختمان رادیو تلویزیون و تصرف آنها از جمله آن رویدادها به شمار می‌رود.
درباره ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ و رویدادهای آن آثاری تولید شده است از جمله کتاب «روزشمار انقلاب اسلامی؛ جلد بیستم» که به شرح رویدادهای روز ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ می‌پردازد و سرودهای انقلابی مانند سرود ۲۲ بهمن روز از خود گذشتن و سرود ایران ایران ایران.
رویدادهای ۲۲ بهمن ۵۷: پیروزی انقلاب ا سلامی
روز ۲۲ بهمن ۱۳۵۷/برابر با ۱۱ فوریه ۱۹۷۹ میلادی، در ایران رویدادهای گوناگونی رخ داد که مهم‌ترین آنها پیروزی انقلاب اسلامی ایران و سقوط رژیم پهلوی و برچیده شدن نظام ۲۵۰۰ ساله پادشاهی در ایران بود. حمله مردم به مراکز اصلی وابسته به رژیم پهلوی از جمله ساختمان نخست وزیری، زندان اوین، سفارت رژیم صهیونیستی، سفارت آمریکا، ساختمان رادیو تلویزیون و تصرف آنها از دیگر رویدادهای این روز به شمار می‌رود.
پیروزی انقلاب اسلامی ایران
روز ۲۲ بهمن، روز پیروزی انقلاب اسلامی ایران به شمار می‌رود. محمدرضا پهلوی، شاه وقت ایران، در ۲۶ دی ۱۳۵۷ش، مجبور به خروج از کشور شده بود. کمتر از بیست روز پس از آن، در ۱۲ بهمن امام خمینی پس از ۱۴ سال و ۸۹ روز تبعید، به ایران بازگشت و ده روز بعد، در ۲۲ بهمن، با تسلیم تمامی نیروهای نظامی، انقلاب مردم به رهبری امام خمینی به ثمر رسید و پیروز شد و نظام سلطنتی پهلوی به طور رسمی سقوط کرد.
پس از آ‌نکه در ۱۵ بهمن‌ماه سال ۱۳۵۷، دولت موقت به فرمان امام خمینی تشکیل شد و با وسعت یافتن دامنه انقلاب مردمی، رژیم شاه در معرض سقوط کامل قرار گرفت و روند سرنگونی آن، شتابی مضاعف پیدا کرد. دولت بختیار و سران ارتش رژیم پهلوی، روز ۲۱ بهمن ۱۳۵۷، برای جلوگیری از روند گسترش انقلاب و سرنگونی مردم و انقلاب و به دست گرفتن مجدد قدرت، قصد راه‌اندازی کودتا داشتند. ازاین‌رو، آن روز ساعت چهار بعدظهر، حکومت نظامی اعلام شد و گفته شد هیچ‌کس حق ندارد از خانه بیرون بیاید. پس از اعلام حکومت نظامی، امام خمینی آن را غیرقانونی دانست و اعلام کرد که مردم به حکومت نظامی اعتنایی نکنند. در اعلامیه امام آمده بود: «هیچ کس حق ماندن در خانه را ندارد، همه باید در خیابان باشند». بلافاصله اعلامیه امام خمینی از طریق بلندگو، پلاکارد و تلفن و... در همه‌جای کشور اعلام و پخش شد. همه مردم در شهرهای گوناگون این حکم را به عنوان حکم ولایی می‌دانستند. به همین جهت همه کوچه‌ها و خیابانها مملو از جمعیت شد. روز ۲۲ بهمن، پادگان‌ها یکی پس از دیگری تسخیر و فرماندار نظامی تهران توسط مردم دستگیر گردید. انبار‌های مهمات ارتش نیز به دست مردم افتاد و مردم مسلح شدند؛ ارتش نیز با اعلام بی‌طرفی به مردم پیوست. تنها، واحد‌هایی از گارد شاهنشاهی، همچنان به درگیری و کشتار مردم ادامه می‌دادند. حوالی ظهر، سقوط ستاد ژاندارمری کل کشور و در پی آن، تصرف ساختمان شهربانی کل کشور توسط مردم، منتشر شد. ساختمان‌های اصلی حکومت مانند ساختمان نخست‌وزیری و صداوسیما به دست مردم افتاد و خبر سقوط رژیم پهلوی از رادیو تلویزیون ملی اعلام شد..[۱]
روزنامه‌ها و جراید، از ۱۶۴ نفر شهید و ۶۳۴ نفر مجروح خبر دادند که در بیمارستان‌های تهران بستری هستند..[۲]
اعلامیه «شورای عالی ارتش» و اعلام پشتیبانی از خواست مردم ایران
«شورای عالی ارتش» صبح ۲۲ بهمن، در پی تشکیل جلسه فوق‌العاده، بی‌طرفی خود را «در مناقشات سیاسی» اعلام کرد و از خواست ملت ایران پشتیبانی و حمایت نمود، این بیانیه، که در آن برای نخستین بار کلمه شاهنشاهی از عنوان رسمی ارتش حذف شده بود، ساعت ۲ بعدازظهر از رادیوایران پخش شد. متن اعلامیه «شورای عالی ارتش» چنین است:
«ارتش ایران وظیفه دفاع از استقلال و تمامیت کشور عزیز ایران را داشته و تاکنون در آشوب‌های داخلی سعی نموده است با پشتیبانی از دولت‌های قانونی این وظیفه را به نحو احسن انجام دهد. باتوجه به تحولات اخیر کشور، شورای عالی ارتش در ساعت ۱۰:۳۰ دقیقه امروز ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ تشکیل و به اتفاق آرا تصمیم گرفته شد که برای جلوگیری از هرج و مرج و خونریزی بیشتر بی طرفی خود را در مناقشات سیاسی فعلی اعلام و به یگانهای نظامی دستور داده شد که به پادگانهای خود مراجعه نمایند. ارتش ایران همیشه پشتیبان ملت شریف و نجیب و وطن پرست ایران بوده و خواهد بود و از خواسته‌های ملت شریف با تمام قدرت پشتیبانی می‌نماید.»
در پی پخش خبر بی‌طرفی ارتش، امام در پیام و اعلامیه‌ای، از مردم خواستند آرامش و نظم را حفظ کرده و از حمله به سفارتخانه‌ها خودداری کنند. ایشان در پیام دیگری از مردم خواستند مانع آشوب و هرج و مرج شوند و از غارت، آتش‌سوزی، مجازات متهمان و از بین بردن آثار علمی، فنی، صنعتی، هنری و اتلاف اموال عمومی و خصوصی خودداری کنند. بخشی از پیام امام خمینی چنین بود: «من اکیداً اعلام می‌کنم که هر کس دست به چنین عملیاتی بزند، از جامعه انقلابی ملت مطرود و در پیشگاه خداوند متعال مسئول است… از همه شما برادران و خواهران عزیز می‌خواهم که با دولت موقت انقلاب اسلامی که وارث یک سلسله خرابی‌های گذشته است همکاری نمایید تا به حول و قوه الهی هر چه زودتر با همکاری یکدیگر، ایران اسلامی آباد و آزاد را که مورد غبطه جهانیان باشد بسازیم.»
روز ۲۲ بهمن و راهپیمائی ۲۲ بهمن مظهر اقتدار ملی است؛ مظهر اقتدار ملت ایران است؛ مظهر حضور مردمی و اراده و عزم ملی ملت ایران است که مرد و زن و پیر و جوان، در همه‌ی شرائط به خیابانها میآیند و خودشان را در سرتاسر کشور در مقابل چشم بینندگان قرار میدهند؛ این خیلی باعظمت است..[۳]
سقوط زندان اوین
صبح ۲۲ بهمن، زندان اوین، محل شکنجه بسیاری از مبارزان ضد حکومت پهلوی، پس از چندین ساعت محاصره به دست مردم افتاد. از نخستین ساعات شب ۲۱ بهمن تعدادی از مردم مسلح تهران این زندان را به محاصره درآوردند و در نهایت پس از چندین ساعت نبرد، در روز ۲۲ بهمن موفق به تسخیر آن شدند.
تصرف ساختمان نمایندگی رژیم صهیونیستی
حدود ظهر، سفارت رژیم صهیونیستی در تهران واقع در خیابان کاخ (فلسطین) نبش خیابان بزرگمهر به تصرف مردم درآمد. مردم ضمن دستیابی به اسناد آن، این مرکز را ویران کردند. بر سر در ساختمان آن سفارت بر پارچه سبز رنگی نوشته شده «سفارت فلسطین» و بر پارچه قرمز رنگی این شعار به چشم می‌خورد: «اسرائیل نابود است، فلسطین پیروز است.»
تصرف ساختمان نخست وزیری
حدود ساعت ۴ بعدازظهر، مردم مسلح محل نخست‌وزیری حکومت شاهنشاهی را به محاصره خود درآوردند. در این مکان اعلام شد که شاپور بختیار، آخرین نخست‌وزیر حکومت پهلوی، محل نخست‌وزیری را ترک کرده است. به همین دلیل مردم بدون درگیری، کاخ نخست‌وزیری را به تصرف خود درآوردند. پس از تصرف محل نخست‌وزیری توسط مردم، اطلاعیه‌ای بر سر در آن به این شرح آویختند: «مکان نخست‌وزیری در تاریخ ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ بدون هیچ‌گونه تخریبی تخلیه و اشغال شد. ساعت ۴ بعدازظهر».
هنگام تسخیر ساختمان نخست‌وزیری، اموال موجود آن حدود پانصد میلیون تومان برآورد شده بود. در بین اجناس، ژتون‌های قمار، مشروبات الکلی، لباس‌های زنانه و مردانه، کفش و مانند آن به چشم می‌خورد.
تصرف ساختمان جام جم و رادیو و تلویزیون
پیش از ظهر ۲۲ بهمن، مردم مسلح در اطراف ساختمان رادیو و تلویزیون سنگر گرفتند. با عقب‌نشینی صلح‌آمیز افراد فرمانداری نظامی، ساختمان رادیو و تلویزیون بدون درگیری به تصرف مردم درآمد. پس از صدور اعلامیه آیت‌الله طالقانی خطاب به کارکنان اعتصابی رادیو و تلویزیون مبنی بر لزوم برقراری ارتباط با مردم، کارکنان اعتصابی ساعت ۵:۴۵ بعدازظهر به مرکز رادیو تلویزیون آمدند. در این ساعت رادیو ایران با قطع برنامه موسیقی، ابتدا سرود «ای ایران، ای مرز پرگهر» را پخش کرد. پس از آن نیز حجت‌الاسلام فضل‌الله محلاتی از روحانیان مبارز و شاگرد امام خمینی، پشت میکروفون رادیو قرار گرفت و این جملات تاریخی را بر زبان آورد: «این‌جا تهران است. صدای راستین ملت ایران؛ صدای انقلاب. امروز به همت مردانه ملت، آخرین دژ‌های استبداد فروریخت. یکی از این آخرین‌ها، همین رادیو بود؛ صدای واقعی استبداد. ملت به ما نیرو داد و راهمان را هموار کرد تا بتوانیم همچون پاره‌ای کوچک از پیکر عظیم مردم، صدای راستین انقلاب را به گوش‌ها برسانیم».
روز ۲۲ بهمن، افزون بر موارد فوق، زندان ساواک، سلطنت آباد، مجلس سنا و مجلس شورای ملی، شهربانی، ژاندارمری و ساختمان زندان کمیته مشترک نیز به تصرف مردم درآمد. همچنین در این روز، پادگان باغشاه و دانشکده افسری، دبیرستان نظام، زندان جمشیدیه، پادگان عشرت آباد و پادگان عباس‌آباد یکی پس از دیگری تسلیم شدند و آخرین مرکزی که به تصرف درآمد، رادیو و تلویزیون بود.[۴]
تعطیلی و راهپیمایی ۲۲ بهمن
راهپیمایی ۲۲ بهمن ۱۴۰۱ شهر یزد.
روز ۲۲ بهمن در ایران تعطیل رسمی است و فاصله میان ۱۲ بهمن (سالروز بازگشت امام خمینی از تبعید به ایران) تا ۲۲ بهمن (روز سقوط حکومت پهلوی) به دهه فجر نامگذاری شده است. از سال ۱۳۵۸، هر ساله در شهرهای مختلف ایران به مناسبت سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی و سقوط رژیم پهلوی، راهپیمایی و مراسمات جشن برگزار می‌شود.
آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر ایران، راهپیمایی ۲۲ بهمن ایران را پدیده‌ای بی‌نظیر در جهان شمرده و معتقد است هیچ کشوری در هیچ مراسمی چنین اجتماعی را در شهرهای بزرگ و کوچک به خود نمی‌بیند و به یاد ندارد. این مخصوص ایران است.[۵]
آثار درباره ۲۲ بهمن
درباره ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ و رویدادهای آن آثاری تولید شده است که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- روزشمار انقلاب اسلامی؛ جلد بیستم: بیستمین و آخرین جلد از مجموعه روزشمار انقلاب اسلامی به شرح رویدادهای روز ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ اختصاص دارد. به دلیل کثرت رویداها و خبرهای این روز تاریخی، یک جلد از این مجموعه ۲۰ جلدی به شرح تحولات این روز اختصاص یافته است. در این کتاب، بیش از ۴۰۰ رویداد مربوط به روز ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ گردآوری و ذکر شده است. این کتاب با کارشناسی هدایت‌الله بهبودی توسط میرزاباقر علیان‌نژاد گردآوری و تنظیم شده و انتشارات سوره مهر (وابسته به حوزه هنری) چاپ اول آن را در ۱۴۰۱ روانه بازار نشر کرده است.[۶]
سرود و آهنگ
سرود ۲۲ بهمن روز از خود گذشتن.
با پیروزی انقلاب اسلامی ایران در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷، آهنگ‌ها و سرودهای انقلابی زیادی تولید و پخش شد که برخی از آنها از این قرار است:
- سرود ۲۲ بهمن روز از خود گذشتن یکی از ماندگارترین سرودهای انقلابی است. این سرود را خوانندگان گمنام گروه موسیقی کر اجرا کرده و آهنگساز این اثر نیز احمد درخشان بوده است.[۷] این سرود همه‌ساله در دهه فجر انقلاب اسلامی از صدا‌و‌سیمای ایران پخش می‌شود.
- سرود ایران ایران ایران یا الله‌الله، اولین سرود پخش شده از صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران بود. خواننده این سرود رضا رویگری، آهنگساز، فریدون خشنود و شاعر آن افشین سرفراز بود. این سرود در ۲۶ دی ۱۳۵۷ ساخته و در ۲۳ بهمن پخش شد.
- سرود به لالهٔ در خون خفته یکی از سرودهای انقلابی مشهور که در سال ۱۳۵۷ و در اوج انقلاب توسط جهانبخش پازوکی ساخته و توسط مرحوم مجتبی میرزاده (درگذشت: ۱۳۸۴) تنظیم شد. شاعر این سرود نیز جهانبخش پازوکی است. این سرود پس از پیروزی انقلاب به مناسبت ۲۲ بهمن و مناسبت‌های دیگر از صداوسیما پخش می‌شود.
- این بانگ آزادی از سرودهای انقلابی که به مناسبت پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷ ساخته شده است. شاعر سرود حمید سبزواری، آهنگساز احمدعلی راغب و خواننده آن محمد گلریز است. این سرود هرساله به‌مناسبت دهه فجر و ۲۲ بهمن در رسانه‌ها و مراسم‌های گرامی‌داشت پیروزی انقلاب اسلامی پخش می‌شود.[۸]
- آهنگ ۲۲ بهمن با صدای حامد زمانی.
آهنگ ۲۲ بهمن با صدای حامد زمانی
-
راهپیمایی ۲۲ بهمن سال ۱۴۰۲ شهر تهران
-
راهپیمایی ماشینی ۲۲ بهمن سال ۱۴۰۰ شهر قم در ایام همه‌گیری کرونا
-
راهپیمایی ۲۲ بهمن سال ۱۳۹۹ در ایام کرونا.
-
راهپیمایی ۲۲ بهمن ۱۳۹۷ در هوای برفی شهر همدان.
-
راهپیمایی ۲۲ بهمن سال ۱۳۹۳ شهر تهران.
-
اولین راهپیمایی ۲۲ بهمن پس از انقلاب اسلامی ایران. سال ۱۳۵۸
-
راهپیمایی ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ش
پانویس
- ↑ «در ۲۲ بهمن ۵۷ چه گذشت/ فرمان امام خمینی (ره) چگونه به گوش مردم رسید؟». دریافت‌شده در ۱ آذر ۱۴۰۳.
- ↑ «چهل سال پیش در چنین روزی: 22 بهمن 1357». دریافت‌شده در ۱ آذر ۱۴۰۳.
- ↑ «بیانات در دیدار فرماندهان نیروی هوائی ارتش». ۱۹ بهمن ۱۳۸۶. دریافت‌شده در ۴ آذر ۱۴۰۳ش.
- ↑ «چهل سال پیش در چنین روزی: 22 بهمن 1357». دریافت‌شده در ۱ آذر ۱۴۰۳. «در ۲۲ بهمن ۵۷ چه گذشت/ فرمان امام خمینی (ره) چگونه به گوش مردم رسید؟». دریافت‌شده در ۱ آذر ۱۴۰۳.
- ↑ «بیانات در خطبه‌های نمازجمعه». ۲۴ بهمن ۱۳۸۲. دریافت‌شده در ۴ آذر ۱۴۰۳.
- ↑ «روزشمار انقلاب اسلامی (جلد بیستم)». ۲۰ آبان ۱۴۰۲. دریافت‌شده در ۳ آذر ۱۴۰۳.
- ↑ «۲۲ بهمن». دریافت‌شده در ۳ آذر ۱۴۰۳.
- ↑ «نگاهی به سرودهای ماندگار انقلاب اسلامی». ۲۳ بهمن ۱۳۹۵. دریافت‌شده در ۳ آذر ۱۴۰۳.
