حمید سبزواری

حمید سبزواری

پدر شعر انقلاب
زمینه فعالیت	شعر
ملیت	ایرانی
تاریخ تولد	۱۳۰۴
محل تولد	سبزوار
دیوان اشعار	«این بانگ آزادی»
علت شهرت	اشعار انقلابی

حسین آقاممتحنی مشهور به حمید سبزواری (زادهٔ ۱۳۰۴ در سبزوار – درگذشت: ۲۲ خرداد ۱۳۹۵ در تهران) از شاعران آیینی ایران است. سبزواری به‌دلیل تلاش‌های بسیار در جهت انعکاس دادن حوادث بعد از انقلاب اسلامی و حفظ رویدادها و حادثه‌ها به‌عنوان «پدر شعر انقلاب» لقب گرفته است.

او در سومین دوره همایش چهره‌های ماندگار در سال ۱۳۸۲ به‌عنوان چهره ماندگار شعر و ادبیات انتخاب شد؛ همچنین او دارای نشان درجه یکم فرهنگ و هنر است.

سبزواری در قالب قصیده، غزل، دوبیتی، رباعی و شعر نو شعر می‌سرود و عمده اشعار او محتوایی حماسی-انقلابی، دفاع مقدس و عرفانی داشت.

سبزواری چندین شعر برای پیروزی انقلاب اسلامی سروده که برخی به‌صورت سرود و برخی توسط خوانندگان اجرا شده است که از آن جمله می‌توان به ترانه «خجسته باد این پیروزی»، اجرا شده توسط محمد گلریز، سرود «برخیزید ای شهیدان راه خدا» اشاره کرد. معروف‌ترین اثر او دو شعرِ «خمینی ای امام»، «آمریکا، آمریکا، مرگ به نیرنگ تو» است که از آثار ماندگار ترانه‌ها و سرودهای انقلاب نیز محسوب می‌شود.

کتاب سرود درد در سال ۱۳۷۵ برنده جایزه کتاب سال شد.

نکوداشت حمید سبزواری

آیین نکوداشت حمید سبزواری اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۵

حمید سبزواری

شعرخوانی حمید سبزواری در کنار آیت‌الله خامنه‌ای

شعرخوانی حمید سبزواری در محضر رهبر انقلاب/۱۳۸۷

زندگی و آغاز مسیر هنری

خجسته باد این پیروزی

ترانه خجسته باد این پیروزی سروده حمید سبزواری

0:00 0:00

حمید سبزواری در سال ۱۳۰۴ در سبزوار به دنیا آمد. سبزواری نزد پدرش اصول شاعری را آموخت و از ۱۴ سالگی به سرودن شعر پرداخت و اشعارش را در دفتر شعری با نام فریادنامه می‌نوشت.

پیش از انقلاب اسلامی ایران

نوجوانی و جوانی سبزواری در دوران حکومت رضاشاه پهلوی گذشت و تحولات این دوره بر روحیه او تأثیر گذاشت. در آن سنین از روی کنجکاوی به احزاب و گروه‌های سیاسی مختلف سر می‌زد تا با آرا و نظرات آن‌ها آشنا شود. سبزواری ابتدا به شغل معلمی مشغول بود. او توانسته بود در سال ۱۳۳۱ در آزمون استخدامی آموزش و پرورش، با کسب رتبه سوم، جذب شود.

بعد از انقلاب اسلامی ایران

پس از انقلاب اسلامی ایران، مهم‌ترین فعالیت سبزواری، شاعری بود. شعر او را شناسنامهٔ انقلاب نامیده‌اند؛ زیرا بیشتر حادثه‌ها یا رویدادی بعد از انقلاب را در اشعارش انعکاس داده است.

از اولین اشعاری که او برای انقلاب ایران سرود، شعر «برخیزید ای شهیدان راه خدا» بود که در بدو ورود روح‌الله خمینی به ایران،‌ برای او خوانده شد؛ همچنین یکی از معروف‌ترین اشعار سبزواری سرود «آمریکا، آمریکا، مرگ به نیرنگ تو» است که نمادی از استکبار‌ستیزی و شور انقلابی محسوب می‌شود.

آیت‌الله خامنه‌ای درباره شخصیت سبزواری و اشعار او چنین گفته است:

اوّلاً ایشان قریحه‌ی شعری‌اش خیلی خوب بود؛ واقعاً شاعر بود؛ یعنی شاعر بالذّات بود، متصنّع نبود. ثانیاً تسلّط بر انواع شعر داشت، تسلّط بر گستره‌ای واژگانی داشت، یعنی واژگان وسیعی در اختیارش بود، تنوّع در شعر داشت، به‌روز بود، مهم این است که به‌روز بود؛ یعنی از وقتی من شناختم آقای حمید را. بنده از اوایل انقلاب «از همان ماه‌های اوّل انقلاب» با آقای حمید آشنا شدیم و مراوده‌ی ادبی و شعری با ایشان پیدا کردیم در آن گرفتاری‌ها و اشتغالات عجیب و غریب آن روز ما. به نظر من ویژگی بی‌نظیر حمید سبزواری سرود‌های اوست؛ هم از لحاظ کمّیت و هم از لحاظ کیفیت و محتوا.

سبزواری در ۲۲ خرداد ۱۳۹۵ درگذشت و در سبزوار به خاک سپرده شد.

آثار

سبزواری خالق اشعار بسیاری است که برخی از آنها شهرت زیادی داشته‌اند. شعر «آمریکا، آمریکا، ننگ به نیرنگ تو»،‌ این پیروزی خجسته باد و «این بانگ آزادی» و «خمینی ای امام» از مشهورترین اشعار اوست.

سبک شعری او، حماسی، عرفانی اعم از قصیده، غزل، دوبیتی، رباعی و شعر نو بود.

برخی از آثار او که به صورت مکتوب چاپ شده‌اند؛ عبارت‌اند از:

• سرود درد
• سرود سپیده
• سرودی دیگر
• یاد یاران
• تو عاشقانه سفر کن
• گزیده ادبیات معاصر
• بانگ جرس
• به ننگ آمده دشمن
• او قهرمان این مرز و بوم است.

جوایز و افتخارات

• نشان درجه یک فرهنگ و هنر (۱۳۷۱)
• چهره ماندگار دوره سوم (۱۳۸۲)
• نشان افتخار جهادگر عرصه فرهنگ و هنر (۱۳۹۳)
• برنده جایزه کتاب سال برای کتاب سرود درد (۱۳۷۵)

نمونه از اشعار

وقت است تا برگ سفر، بر باره بندیم

دل بر عبور از سد خار و خاره بندیم

از هر کران بانگ رحیل آید به گوشم

بانگ از جرس برخاست وای ِمن خموشم

دریادلان راه سفر در پیش دارند

پا در رکاب ِ راهوار خویش دارند

گاه سفر را چاووشان فریاد کردند

منزل به منزل حال ره را یاد کردند

گاه سفر آمد، نه هنگام درنگ است

چاووش می گوید که ما را وقت تنگ است

سبزواری یک مثنوی ضدصهیونیستی دار که در آن دشمن صهیونیستی را مورد هجوم قرار داده و مسلمانان جهان را به یاری اسلام و مردم مسلمان فلسطین به رهبری حضرت امام خمینی (ره) فراخوانده تا قبله اول مسلمانان و خانه‌شان را از چنگال صهیونیست‌ها رها کنند و عزت اسلام و مسلمانان را به آنان بازگرداند:

وقت است تا برگ سفر، بر باره بندیم

دل بر عبور از سد خار و خاره بندیم

از هر کران بانگ رحیل آید به گوشم

بانگ از جرس برخاست وای ِمن خموشم

دریادلان راه سفر در پیش دارند

پا در رکاب ِ راهوار خویش دارند

گاه سفر را چاووشان فریاد کردند

منزل به منزل حال ره را یاد کردند

گاه سفر آمد، نه هنگام درنگ است

چاووش می گوید که ما را وقت تنگ است

گاه سفر آمد، برادر! گام بردار!

چشم از هوس از خورد، از آرام بردار !

گاه سفر آمد برادر! ره دراز است

پروا مکن بشتاب! همّت چاره ساز است

گاه ِسفر شد، باره بر دامن برانیم

تا بوسه گاهِ وادیِ ایمن برانیم

وادی نه ایمن، هان مگو، باید سفر کرد

از هفت وادی در طلب باید گذر کرد

وادی نه ایمن، رهزنان در رهگذارند

بیم حرامی نیست، یاران هوشیارند

وادی نه ایمن، جاده هموار است ما را

امید بر عزم جلودار است ما را

وادی پر از فرعونیان و قبطیان است

موسی جلودار است و نیل اندر میان است

تکریتیان صد دام در هر گام دارند

راه آشنایان، ره به مقصد می سپارند

تنگ است ما را خانه، تنگ است ای برادر!

بر جای ما بیگانه، ننگ است ای برادر!

سینا و طور و عزّه را بلعید با هم

ما خفته و او در تهاجم قدس را، هم

فرمان رسید: این خانه از دشمن بگیرید!

تخت و نگین از دست اهریمن بگیرید!

یعنی کلیم، آهنگِ جان سامری کرد

ای یاوران! باید ولی را یاوری کرد

نکوداشت

• نخستین مراسم نکوداشت حمید سبزواری، تیرماه ۱۳۹۱ در «تالار کاشفی» سبزوار با همکاری اداره‌ کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان خراسان رضوی»، «دانشگاه حکیم سبزواری» و «مؤسسه فرهنگی هنری کیاسبز بیهق» برگزار شد. در این مراسم دکتر سیدمحمد حسینی، محمدعلی معلم دامغانی، سعید بیابانکی، محمد گلریز، محمدحسن زورق و اعضای خانواده استاد سبزواری حضور داشتند.
• آیین نکوداشت حمید سبزواری اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۵ با حضور دکتر محمود صلاحی، ریاست سازمان فرهنگی وهنری شهرداری تهران و جمعی از شاعران، فرهیختگان و هنرمندان در موزه هنرهای دینی امام علی (ع) برگزار شد.

• به مناسبت نهمین سالگرد درگذشت حمید سبزواری، ویژه‌برنامه «سَرُوِ انقلاب» به‌همت سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری سبزوار، خردادماه ۱۴۰۴ در محوطه شهرداری برگزار شد. در این آیین، حسام‌الدین سراج خواننده برجسته موسیقی سنتی کشور، به همراه گروه همراهش چند قطعه موسیقی اجرا کرد؛ از جمله آثار اجرا شده در این برنامه، قطعه ماندگار «باغ ارغوان» بود که از سروده‌های استاد حمید سبزواری محسوب می‌شود.