محمود فرشچیان

محمود فرشچیان

اطلاعات شخصی
تاریخ تولد	۴ بهمن ۱۳۰۸ ‏(۹۵ سال)
ملیت	ایرانی
زبان مادری	فارسی
محل تولد	اصفهان
اطلاعات هنری
عنوان هنری	نشان فرهنگ و هنر (درجه یکم) چهره ماندگار
پیشه	نقاش

محمود فرشچیان (زادهٔ ۴ بهمن ۱۳۰۸ در اصفهان) نقاش، نگارگر و طراحِ معاصر ایرانی است. او برای تولید آثاری با مضامین شیعی شهرت داشته و برخی از آثار او توسط وزیران امور خارجهٔ ایران به‌عنوان هدیه به سفرا و وزرای کشورهای خارجی اهدا شده‌ است.

فرشچیان در نخستین دوره همایش چهره‌های ماندگار در سال ۱۳۸۰ به‌عنوان چهره ماندگار عرصۀ هنر و فرهنگ ایران انتخاب شد و نیز در سال ۱۳۹۳، نشان افتخار عرصه فرهنگ و هنر به او اهدا گردید.

آثار فرشچیان بیشتر از ادبیات عرفانی و باورهای مذهبیِ شیعی الهام گرفته‌ است؛ تابلوهای «عصر عاشورا»، «شام غریبان»، «ضامن آهو»، «پنجمین روز آفرینش»، «یتیم نوازی علی» و «شمس و مولانا» از برجسته‌ترین کارهای هنری اوست که در حافظه تاریخی مردم ماندگار شده است؛ همچنین از دیگر فعالیت‌های هنری و شاخص فرشچیان، طراحیِ ضریح‌های مقدس امام رضا(ع) و امام حسین(ع) بوده است.

فرشچیان نقش ویژه‌ای در معرفی هنر ایرانی-اسلامی در عرصۀ بین‌المللی داشته است؛ به‌گونه‌ای که آثار او در بسیاری از شهرهای جهان مانند پاریس، نیویورک، شیکاگو و توکیو به نمایش گذاشته شده‌ است و همچنین از او برای ایراد سخنرانی دعوت شده است.

تجلیل از محمود فرشچیان

تجلیل از محمود فرشچیان در مركز همایش های پیامبر اعظم (ص) دانشگاه اصفهان

تجلیل از محمود فرشچیان

تجلیل از محمود فرشچیان و رونمایی از آثار او در تالار وحدت

مستند زندگی‌نامه استاد محمود فرشچیان

زندگی و آغاز فعالیت تخصصی

محمود فرشچیان در ۴ بهمنِ ۱۳۰۸ در اصفهان به دنیا آمد. او در سال ۱۳۲۴ش به هنرستان هنرهای زیبای اصفهان رفت که در آن زمان استاد عیسی بهادری از شاگردان برجسته کمال الملک، مدیر آن بود. او در این هنرستان به مطالعه نقاشی و مینیاتور و طرح‌های برگرفته از کاشیکاری‌های ابنیه تاریخی اصفهان پرداخت و با رنگ‌ها و ابزار نقاشی آشنا شد.

فرشچیان درباره علاقه‌اش به نقاشی چنین گفته است:

كودک كه بودم زمانی كه با پدرم به میدان نقش جهان می‌رفتیم، از همان دور با دیدن گنبد مسجد شیخ لطف‌الله و بعد مسجد امام‌(ره) شگفت‌زده می‌شدم. از پدرم می‌خواستم كه آزادم بگذارد تا كمی به تماشای این كاشی‌ها بنشینم. نگاه كردن به این نقش و نگارها انگار كه چیزی را درونم بیدار كرد. آن زمان پنج سال بیشتر نداشتم و همان پنج، شش سالگی بود كه با اصرار پدرم نقاشی كردن را شروع كردم. البته نقوش قالی هم این تأثیر را برای من داشت و من یادم می‌آید در همان سنین روی فرش می‌نشستم و گل‌ها را نقاشی كردم.

او پس از دانش‌آموختگی از مدرسه هنرهای زیبای اصفهان، برای گذراندن دوره هنرستان هنرهای زیبا به اروپا سفر کرد و پس از بازگشت به ایران، کارش خود را در اداره کل هنرهای زیبای تهران آغاز کرد و به مدیریت اداره ملی و استادی دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران برگزیده شد.

سبک هنری

فرشچیان بنیان‌گذار مکتب خود در نقاشی ایرانی است که پایبند به شکل کلاسیک همراه با استفاده از تکنیک‌های جدید برای توسعه دامنه نگارگری نقاشی ایرانی است. مکتب نوین فرشچیان در نقاشی ایرانی است با شکل‌های کلاسیک با به‌کارگیری تکنیک‌های مدرن ترکیب شده‌اند تا نقاشی ایرانی را توسعه دهد.

آثار او با ترکیبی منحصر به فرد از نشانه‌های سنتی و معاصر، سبکی نوآورانه را نمایان می‌کند. او با خطوط روان و ترکیب‌بندی‌های ظریف و مدور، راز و رمزها و اشارات درونی نهفته را در آثار خود به وجود می‌آورد. در همین حال با نوآوری در گزینش موضوع و پرداخت اثر به گستره‌ای فراتر از قالب‌های مرسوم می‌رسد؛ آثار او از شعر کلاسیک، ادبیات فارسی، قرآن، کتاب‌های مقدس مسیحیان و یهودیان، و همچنین تخیل عمیق خود او تأثیر گرفته‌ است.

فرشچیان درباره ایدۀ خلق تابلو عصر عاشورا گفته است:

سه سال پیش از انقلاب، روز عاشورا، مادرم گفت: برو روضه گوش کن تا چند کلام حرف حساب بشنوی. گفتم: من حالا کاری دارم بعد خواهم رفت. رفتم اتاق، اما خودم ناراحت شدم. حال عجیبی به من دست داد، قلم را برداشتم و تابلو "عصر عاشورا" را شروع کردم. قلم را که برداشتم همین تابلو شد که الان هست، بدون هیچ تغییری. الان که بعد از سی سال به این تابلو نگاه می کنم، می بینم اگر می خواستم این کار را امروز بکشم، باز هم همین تابلو به وجود می آمد، بدون هیچ تغییری. یک چیزی دارد این تابلو که خود من هم گریه ام می گیرد. در این تابلو مایه اصلی تصویر گرایی، مرکز تصویر دیده نمی شود. جایش خالی است. امام حسین (ع) که محور اصلی این تابلوست در اثر دیده نمی شوند.در مورد محتوای تابلوی عصر عاشورا باید بگویم، شاید جذابیت این تابلو به علت غیبت شخصیت اصلی یعنی امام حسین (ع) در آن است و باعث می‌شود که انسان با دیدن این تابلو به دنبال شخصیت اصلی که این واقعه را شکل داده است، بگردد. اشکی که بر چشم اسب حلقه زده و آن سرافکندگی او برای آوردن خبر ناگوار و کبوترانی که خود را به خون شهید آغشته کرده‌اند، به نوعی پیام‌آور فاجعه هستند. در عین حال وجود حضرت زینب (ع) و آن چند نفر در وسط تابلو می‌توانند از عواملی باشند که باعث ایجاد جذابیت هرچه بیشتر در این تابلو می‌شوند. به لحاظ تکنیکی اگر این تابلو بیشتر از این شلوغ بود، احتمالاً این غربت در تابلو این چنین نمایان نمی‌شد.

طراحی ضریح امام رضا و امام حسین

در کنار خلق تابلوهای هنریی، از دیگر کارهای برجسته هنری محمود فرشچیان طراحی و نظارت در ساخت ضریح مقدس امام رضا(ع) و امام حسین(ع) بوده است. او درباره حس و حال طراحی ضریح امام حسین چنین گفته است:

طراحی ضریح سیدالشهدا(ع) حال مرا بسیار دگرگون كرد. البته كه در زمان طراحی ضریح امام رضا(ع) نیز این حال به من دست داد اما آن اتفاق لطف دیگری در زندگی من داشت.

طراحی و نظارت بر ساخت ضریح جدید حضرت عبدالعظیم (ع) جدیدترین فعالیت هنری فرشچیان است.

تابلوهای نقاشی

تابلوی عصر عاشورا

تابلوی پنجمین روز آفرینش

تابلوی شام غریبان و آسمان چهارم

تابلوی شمس و مولانا

تابلو ضامن آهو

---

در کتابی که آثار مینیاتور فرشچیان در آن گرده آمده، ۱۲۰ اثر گنجانده شده است. ۱۵ تابلو محمود فرشچیان هم به موزه حرم امام رضا(ع) اهدا شده است.

برخی از آثار فرشچیان عبارت‌اند از:

• شمس و مولانا(۱۳۸۶ش)
• ققنوس (۱۳۷۷ش)
• ابراهیم در گلستان
• آفاق (۱۳۷۴ش)
• حضرت ابراهیم (۱۳۷۳ش)
• موی سپید (۱۳۷۱ش)
• به سوی نور (۱۳۶۹ش)
• تزکیه (۱۳۶۸ش)
• رایحه شادمانی (۱۳۶۷ش)
• حمایت (۱۳۶۷ش)
• در کمین‌گاه (۱۳۶۶ش)
• شهید (۱۳۵۸ش)
• گل آدم بسرشتند (۱۳۲۷ش)
• شام غریبان (۱۳۹۴ش)

تابلوهای اهدا شده به موزه حرم امام رضا (ع)

• معراج - (اهدا در ۱۳۹۳)
• پرچمدار حق - ۱۳۹۰
• ضامن آهو - (سال خلق اثر:) ۱۳۵۸ - (اهدا در ۱۳۸۹)
• کوثر - ۱۳۸۹
• امتحان سخت - ۱۳۸۹
• یک هدیه عشق - ۱۳۸۲
• توسل - ۱۳۸۰
• اولین پیام - ۱۳۷۹
• نیایش - ۱۳۷۶ - ۱۳۷۷
• یا رب - ۱۳۷۴
• پناه (یا «یتیم‌نوازی امام علی») - ۱۳۵۶ - ۱۳۷۱
• خمسه آل طیبه - ۱۳۶۹
• عصر عاشورا - ۱۳۵۵ - ۱۳۶۹
• پنجمین روز آفرینش - ۱۳۵۲ - ۱۳۶۹

جوایز و افتخارات

سال	عنوان جایزه / نشان
۱۳۳۱	مدال طلای هنر نظامی، ایران
۱۳۳۷	مدال طلای جشنوارهٔ بین‌المللی هنر، بلژیک
۱۳۵۲	جایزهٔ اول وزارت فرهنگ و هنر، ایران
۱۳۶۰	مدال طلای آکادمی هنر و کار، ایتالیا
۱۳۶۱	دیپلم لیاقت دانشگاه هنر، ایتالیا
۱۳۶۲	دیپلم آکادمیک اروپا، آکادمی اروپا، ایتالیا
۱۳۶۳	نشان هنر نخل طلایی ایتالیا
۱۳۶۳	تندیس طلایی اروپایی هنر، ایتالیا
۱۳۶۴	تندیس طلایی اسکار ایتالیا
۱۳۷۲	نشان درجه یک هنر
۱۳۷۴	مدال طلای جشنواره بین‌المللی هنر، آمریکا
۱۳۷۹	انضمام نام هنرمند در فهرست روشنفکران قرن بیست و یکم
۱۳۸۰	چهره ماندگار
۱۳۸۵	برگزیدگان چهاردهمین جشنواره رادیو و تلویزیون استان اصفهان
۱۳۹۳	نشان افتخار جهادگر عرصه فرهنگ و هنر

نکوداشت و تجلیل

• آیین نكوداشت استاد محمود فرشچیان در در مركز همایش های پیامبر اعظم (ص) دانشگاه اصفهان و اعطای نشان عالی دانشگاه اصفهان به استاد فرشچیان در سال ۱۳۹۶

• آیین نکوداشت و رونمایی از آثار محمود فرشچیان پنج‌شنبه ۳۰ شهریور در تالار وحدت با حضور سید عباس صالحی وزیر ارشاد و جمعی از هنرمندان و چهره‌های فرهنگی و هنری سال ۱۳۹۶

• بزرگداشت مقام علمی و فرهنگی استاد محمود فرشچیان نقاش و نگارگر برجسته کشور به‌همت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی شنبه ۳۰ بهمن ماه ۱۴۰۰ در فضای مجازی

یادمان‌

• موزه محمود فرشچیان که بیش از ۵۰ اثر از او را در خود جای داده‌است سال ۱۳۸۰ در مجموعه ۱۱۰ هکتاری کاخ‌ موزه سعد آباد افتتاح شد.
• فیلم مستندی نیز با عنوان عشق‌پرداز به کارگردانی حمید کاویانی و با حضور عزت‌الله انتظامی، پرویز پورحسینی و با صدای زیبا بروفه در نکوداشت او ساخته شده‌است که در آیین رونمایی کتاب پنجم او به نمایش درآمد.
• در ۳۰ مهر ۱۳۹۷ دانشگاه محمود فرشچیان با عنوان کامل «دانشگاه هنرهای اسلامی-ایرانی استاد فرشچیان» به‌عنوان زیر مجموعهٔ دانشگاه آزاد اسلامی افتتاح شد.
• نگار جاویدان: زندگی و آثار استاد محمود فرشچیان، نوشته امیر رضایی نبرد
• در کارگه خیال: بررسی جایگاه خیال در آثار استاد محمود فرشچیان، نوشته امیر رضایی نبرد

گفتاورد

«سال ۵۸ شمسی برای عمل قلب به آمریکا رفته بودم. دکترها اصرار داشتند که حتماً عمل قلب انجام دهم و چندین نوبت آزمایش گرفتند و من در این فواصل متوسل بودم به امام هشتم(ع). در آخرین آزمایش قبل از عمل که باید انجام می‌شد، دکترها شگفت‌زده من را خواستند و گفتند که شما طی این مدت نزد کدام دکتر دیگر رفته‌ای و خود را مداوا کردی؟! هر چه به دکترها گفتم من جایی نرفتم، شما چه می‌گویید؟ آنها باور نمی‌کردند و به من گفتند که قلب شما کامل سالم است و نیازی به عمل ندارد. شما درمان شده‌اید! استاد گفتند که به دکترها گفتم من نزد دکتر اصلی رفته‌ام! اما عوارض بیماری موجب شد دست راستم حالتی فلج به خود بگیرد و از کار افتاد. به گونه ای که نمی توانستم انگشتانم را حرکت بدهم. پزشکان حاذق و پرآوازه هم تشخیص دادند که به مرور زمان و فشار زیاد عصب های دستم به شدت آسیب دیده و به راحتی قابل ترمیم نیست و تاکید کردند هرگز نباید قلم بدست بگیرم و نقاشی کنم.
دلم خیلی شکست که دیگر توان خلق اثر و نقاشی را ندارم تا اینکه به ذهنم رسید از امام رئوف و باب الحوائج حضرت رضا علیه السلام درخواست کنم کمکم کنند تا این بیماری علاج شود و همان لحظه نذر کردم که اگر این دستم بهبود یافت، ماجرای شفاعت و ضمانت آهو را به تصویر کشم. شب خواب دیدم تابلو را پیش رویم گذاشته ام و ابزار و قلم هم آماده است ولی دستم مشکل دارد ناراحت بودم که دیگر هرگز نخواهم توانست نقاشی کنم، درهمان عالم خواب یک چهره مبارک و نورانی به من فرمان داد، قلم بردار و آنچه می خواهی ترسیم کن! عرض کردم که دستم مشکل پیدا کرده است و دیگر قادر نیستم، همان صدای آسمانی فرمود: الان می توانی شروع کن! من از این که توانستم دست به قلم ببرم هیجان زده بیدار شدم و دیدم اثری از بیماری و ناتوانی در دستم نیست و از همان لحظه، خلق تابلو ضامن آهو را آغاز کردم.
تابلو ۶ ماه طول کشید. وقتی به قسمت‌های چهره مبارک حضرت امام رضا(ع) که رسید، به دلم افتاد که تمثال حضرت را بکشم. لذا متوسل شدم و همان شب در خواب صورت مبارک حضرت را دیدم و ایشان با مهربانی فرمودند من را ببین و بکش! استاد گفتند وقتی بیدار شدم، چیزی از چهره مبارک حضرت در ذهنم نمانده بود. مجدد متوسل شدم و باز هم در شب دوم حضرت تشریف آرودند و این اتفاق تا سه شب تکرار شد و این افتخار را داشتم که چهره حضرت را در نور بکشم»