جلیل شهناز
 | |
| اطلاعات شخصی | |
|---|---|
| تاریخ تولد | ۱ خرداد ۱۳۰۰ |
| ملیت | ایرانی |
| محل تولد | اصفهان |
| محل درگذشت | تهران |
| تاریخ درگذشت | ۲۷ خرداد ۱۳۹۲ |
| اطلاعات هنری | |
| عنوان هنری | موسیقی‌دان |
| پیشه | آهنگساز و موزیسین |
| حوزه فعالیت | موسیقی |
| جوایز | چهره ماندگار سال ۱۳۸۳ |
جلیل شهناز (زادهٔ ۱ خرداد ۱۳۰۰ در اصفهان – درگذشت: ۲۷ خرداد ۱۳۹۲ در تهران) موسیقی‌دان و آهنگساز اهل ایران بود. او در چهارمین همایش چهره‌های ماندگار در سال ۱۳۸۳ به‌عنوان چهره ماندگار موسیقی ایران شناخته شد؛ همچنین در سال ۱۳۸۳ به پاس یک عمر فعالیت در زمینه موسیقی، مدرک درجه یک هنری ازسوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به او اهدا شد.
او نخستین کسی بود که توانست اغلب ردیف‌های موسیقی سنتی را با ساز تار بنوازد و همچنین شهناز را سرشناس‌ترین نوازنده تار و سه‌تار دانسته‌اند.
تأسیس «گروه اساتید موسیقی ایران» در دهه ۶۰ ازجمله فعالیت برجسته هنری به‌شمار می‌رود که او با همکاری دیگر استادان موسیقی کنسرت‌های زیادی را در کشورهای مختلف اروپایی و آسیایی و آمریکایی به اجرا گذاشت؛ «کنسرت اساتید موسیقی ایران» با آوای شهرام ناظری از معروف‌ترین آلبوم‌های این گروه موسیقی است. نام این گروه در سال ۱۳۸۷، به‌جهت ارادت محمدرضا شجریان به جلیل شهناز به «گروه شهناز» تغییر کرد.
زندگی و آغاز مسیر حرفه‌ای
جلیل شهناز و محمدرضا شجریان
بوسه محمدرضا شجریان بر دستان جلیل شهناز
جلیل شهناز
نکوداشت جلیل شهناز در سال ۱۳۸۵
جلیل شهناز در تاریخ یکم خرداد ۱۳۰۰، در خانواده‌ای کاملاً هنری در شهر هنرپرور اصفهان به دنیا آمد. پدرش شعبان‌خان، تار می‌نواخت و همچنین در نواختن سه تار و سنتور نیز مهارت کافی داشت. کمانچه نواز معروف آن زمان غلامرضا سارنگ (سارنج) عموی جلیل بود و برادر بزرگ‌ترش با نام حسین شهناز هم از نوازنده‌های خوب تار نواز بود. در چنین خانواده هنرمندی عشق به موسیقی در همان خردسالی در دل و جانش نشست و با کمک برادر خود، یادگیری نواختن تار، این ساز نغمه‌خوان عشق را آغاز کرد. او در سنین نوجوانی و جوانی در اصفهان توانست خیلی زود به شهرت برسد.[۱]
فعالیت‌های هنری
او در حالی که ۲۸ ساله بود، همکاری خود را در رادیو اصفهان آغاز کرد و به نواختن تار پرداخت. دیری نپایید که حسن شهرتش به تمام ایران نفوذ کرده و در سال ۱۳۳۶ به دعوت سازمان رادیو به تهران نقل مکان کرد و آغازی بر فعالیت‌های رسمی خود را رقم زد. وی در برنامه‌های رادیویی مختلفی به نوازندگی پرداخت و در برنامه‌هایی همچون برنامه گلها، ارکستر حسین یا حقی و... تک‌نوازی‌ها و گاهی دونوازی‌هایی را به اجرا گذاشت.[۲]
او همچنین به‌همراه تاج اصفهانی و حسین کسائی با عنوان گروه ثلاث، به برگزاری کنسرت‌های زیادی در شهرهای مختلف کشور و همچنین خارج از کشور اقدام کرد.
ساز تخصصی وی تار بود ولی در نواختن ویلون، تنبک، سنتور و سه تار نیز تبحر داشت. همچنین به خواندن آواز در گوشه و ردیف دستگاه‌های موسیقی سنتی آشنایی کامل داشتند. وی خالق تکنیک‌های ناب و برجسته برای نواختن تار بود. او نخستین کسی بود که توانست اغلب ردیف‌های موسیقی سنتی را با ساز تار بنوازد.[۳]
تشکیل گروه اساتید موسیقی ایران
استاد جلیل شهناز در دهه ۶۰ تقویم شمسی همراه با اساتید بزرگی همچون علی اصغر بهاری، محمد اسماعیلی، فرامرز پایور و سید محمد موسوی که به ترتیب نوازنده های مطرح کمانچه، تنبک، سنتور و نی بودند، اقدام به تأسیس گروهی هنری با نام «گروه اساتید موسیقی ایران» کرد که با این گروه، کنسرت های زیادی را در کشورهای مختلف اروپایی و آسیایی و آمریکایی به اجرا گذاشت.
او قادر بود همزمان آواز بخواند و تار بزند. در سال ۱۳۸۷ به خاطر ارادت والای استاد شجریان به وی، گروهی که با آن کار می‌کرد را «گروه شهناز» نام نهاد. [۴]
وفات
۲۷ خرداد ۱۳۹۲ جلیل شهناز در اثر کهولت سن در بیمارستان آراد فوت کرد و پیکر او در قطعه هنرمندان بهشت زهرا دفن شد.
آثار
- آلبوم «عطرافشان» (همراه با تمبک محمد اسماعیلی)
- حضور در برخی شماره های مجموعه آلبوم آشنایی با شیوه آواز استاد غلامحسین بنان
- غم زده (همایون خرم، جلیل شهناز، امیرناصر افتتاح)
- پانزده قطعه برگزیده برای تار
- تار و ترمه
- شور و زندگی
- عشق و زندگی
- انتظار دل، خلوت گزیده (با صدای استاد محمدرضا شجریان)
- نرگس مست (با صدای حسام‌الدین سراج)
- سکوت (با صدای ایرج بسطامی)
- گل من (با صدای ایرج خواجه امیری)
- تمنای وصال (با صدای عبدالحسین مختاباد)
- کنسرت اساتید موسیقی ایران (با صدای شهرام ناظری و اجرای گروه اساتید موسیقی ایران)
- کرشمه نرگس (با صدای سیامک شجریان، برادر استاد محمدرضا شجریان)
- شمع لرزان (اسدالله ملک، جلیل شهناز، منصور صارمی، جهانگیر ملک)
- دل شیدا (با صدای شهرام ناظری و اجرای گروه اساتید موسیقی ایران)
- سکوت باغ (همنوازی با حسن کسایی)
- کتاب «گلهای جاویدان» (پانزده قطعه برای تار و سه تار)[۵]
نکوداشت و تجلیل
- در سال ۱۳۸۵ آیین نكوداشت جلیل شهناز باحضور جمعی از بزرگان هنر موسیقی در فرهنگسرای هنر برگزار شد.
در این جلسه پیام صوتی حسن كسایی - نوازنده نی و یار دیرین جلیل شهناز- پخش شد که دربارۀ جلیل شهناز چنین گفته بود:
شناخت موسیقی كار هركسی نیست. همه موسیقی را گوش می دهند و دوست می‌دارند اما كسی كه سره را از ناسره تشخیص بدهد و بتواند درک مقاماتی را كه استاد شهناز نواخته‌اند داشته باشد بسیار نادر است. همه ساز می‌زنند و همه خوب ساز می‌زنند ولی قدرت نوازندگی و محفوظات و لحظات موسیقی كه آقای شهناز می‌دانند و اجرا كرده‌اند، چیزی كه در دست همگان باشد نیست؛ یعنی ردیف موسیقی ایران نیست. قدرت آقای شهناز در جواب دادن و دونوازی خارق‌العاده است. من ۶۰ سال با ایشان همنوازی كرده‌ام و ساز بنده با ساز شهناز گره خورده است.[۶]
محمدرضا شجریان در این مراسم حضور داشت و درباره جلیل شهناز چنین گفت:
من با ساز شهناز زندگی می‌كنم و صدای ساز او در من جاری است. فكر من یک فكر آوازی است و تنها سازی كه خاصیت آوازی دارد ساز شهناز است. شهناز برای من دنیای دیگری است و دوست دارم ساز او را به‌تنهایی بشنوم، بدون تمبك. تنها حسن كسایی است كه در كنار شهناز یگانه است. صرف‌نظر از خلاقیت در ابداع موتیف‌ها و قرینه‌پردازی‌ها جمله‌بندی شهناز استثنایی است و نوانس‌هایش نت به نت فرق می‌كند. در هیچ‌سازی این همه حالت وجود ندارد. باید بگویم كه بیش از ۶۰ درصد ساز شهناز در آواز من است و من خودم را شاگرد شهناز می‌دانم.[۷]
- در سال ۱۳۹۲ مراسم یادبودی برای جلیل شهناز با حضور هنرمندان و پیشکسوت‌های موسیقی، در مسجد جامع شهرک غرب برگزار شد.[۸]
نگارخانه
-
سردیس جلیل شهناز
-
مراسم تشییع جلیل شهناز
-
جلیل شهناز در کنار ابوالحسن صبا و حسن کسائی
-
تارنوازی جلیل شهناز در آرامگاه خیام، نیشابور در سال ۱۳۵۴
-
عیادت از جلیل شهناز
-
مراسم یادبود جلیل شهناز
پانویس
- ↑ «آموزشگاه موسیقی اورنگ». دریافت‌شده در ۲۲ خرداد ۱۴۰۴.
- ↑ «آموزشگاه موسیقی اورنگ». دریافت‌شده در ۲۲ خرداد ۱۴۰۴.
- ↑ «آموزشگاه موسیقی اورنگ». دریافت‌شده در ۲۲ خرداد ۱۴۰۴.
- ↑ «آموزشگاه موسیقی اورنگ». دریافت‌شده در ۲۲ خرداد ۱۴۰۴.
- ↑ «آموزشگاه موسیقی اورنگ». دریافت‌شده در ۲۲ خرداد ۱۴۰۴.
- ↑ «خبرگزاری مهر/تجلیل جلیل و اشك شهناز». ۲۶ مرداد ۱۳۸۵. دریافت‌شده در ۲۳ تیر ۱۴۰۴.
- ↑ «خبرگزاری مهر/تجلیل جلیل و اشك شهناز». ۲۶ مرداد ۱۳۸۵. دریافت‌شده در ۲۳ تیر ۱۴۰۴.
- ↑ «خبرگزاری ایسنا/یادبود جلیل شهناز». ۲ تیر ۱۳۹۲. دریافت‌شده در ۲۳ تیر ۱۴۰۴.
