جمشید مشایخی

جمشید مشایخی
اطلاعات شخصی
تاریخ تولد	۶ آذر ۱۳۱۳
ملیت	ایرانی
زبان مادری	فرسی
محل تولد	تهران
محل اقامت	تهران
محل درگذشت	تهران
تاریخ درگذشت	۱۳ فروردین ۱۳۹۸ (۸۴ سال)
آرامگاه	قطعه هنرمندان بهشت زهرا، تهران
اطلاعات هنری
عنوان هنری	بازیگر
سال‌های هنری	۱۳۳۹–۱۳۹۷
آثار	سریال امام علی; تبریز در مه; معمای شاه; پادری; ستایش; پهلوانان نمی‌میرند; هزاردستان; و …
جوایز	نشان فرهنگ و هنر

این نوشتار توسط گروه پژوهشگران یاقوت راستی آزمایی و تایید شده است.

جمشید مشایخی (زادهٔ ۶ آذر ۱۳۱۳ در تهران - درگذشت ۱۳ فروردین ۱۳۹۸ در تهران) یکی از برجسته‌ترین بازیگران سینما، تلویزیون و تئاتر اهل ایران بود.

او در ششمین همایش چهره‌های ماندگار در سال ۱۳۸۵، به‌عنوان چهره ماندگار عرصه بازیگری انتخاب شد؛ همچنین او دارای نشان درجه یک فرهنگ و هنر است.

از مشایخی، در کنار داوود رشیدی، عزت‌الله انتظامی، محمدعلی کشاورز و علی نصیریان به سبب تأثیرشان در فیلم‌های ایرانی به عنوان پنج بازیگر مرد ماندگار تاریخ تئاتر، سینما و تلویزیون ایران (پنج تن سینمای ایران) یاد می‌شود.

مشایخی با فیلم‌هایی مانند «خشت و آینه» (۱۳۴۴) و «قیصر» (۱۳۴۸) به شهرت رسید. در دهه‌های ۴۰ و ۵۰، او با ایفای نقش در فیلم‌های تاریخی و درام به شهرت رسید، از جمله فیلم‌های «کمال‌الملک» (۱۳۶۳) و سریال «هزار دستان» (۱۳۵۶). پس از انقلاب اسلامی، مشایخی به کار خود ادامه داد و در فیلم‌هایی مانند «گل‌های داوودی» (۱۳۶۳) و «کمال‌الملک» موفق به دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد شد.

جمشید مشایخی در سال ۱۳۶۳، بابت بازی در دو فیلم گل‌های داوودی و کمال‌الملک، برندهٔ سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره فیلم فجر شد.

جمشید مشایخی همواره نسبت به مسائل سینما و جامعه واکنش نشان می‌داد. ازجمله واکنش‌های پرحاشیه مشایخی اظهارنظرش دربارۀ انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۶ بود؛ او با آنکه در انتخابات در این انتخابات از حسن روحانی حمایت کرد، اما مدتی بعد از انتخاب او از این حمایت ابراز پشیمانی کرد.

در سال‌های پایانی زندگی خود به‌عنوان سفیر سلامت معرفی شد. مستند زندگی‌نامه مشایخی در سال ۱۳۸۵ تولید و با استقبال روبه‌رو شد. مشایخی در فروردین ۱۳۹۸ در ۸۴ سالگی درگذشت.

زندگی و تحصیلات

جمشید مشایخی در ۵ آذر ۱۳۱۳ در محله‌ای به نام پارچین تهران متولد شد. او اصالتاً اهل تنکابن در استان مازندران بود و در یک خانواده فرهنگی و هنری به دنیا آمد. پدر او که تحصیلات خود را در آلمان و سوئد به پایان رسانده بود، به‌عنوان افسر شیمیست در کارخانه شیمیایی ارتش مشغول به کار بود. مادرش نیز خانه‌دار بود. مشایخی فرزند اول خانواده بود و سه خواهر و سه برادر دیگر داشت. یکی از برادرانش در آمریکا و بقیه در اتریش زندگی می‌کردند.

از همان کودکی، علاقه به هنر در جمشید مشایخی به‌وضوح نمایان شد. او در دوران ابتدایی نمایشنامه می‌نوشت، کارگردانی می‌کرد و با دوستانش نمایش‌های کودکانه اجرا می‌کرد. این علاقه در او در طول سال‌ها رشد کرد و به یکی از بزرگ‌ترین بازیگران تاریخ سینمای ایران تبدیل شد.

جمشید مشایخی؛ نقش‌های متفاوت در فیلم‌های مهم

مشایخی در سال‌های پایانی زندگی‌اش با مشکلات جسمی زیادی روبه‌رو شد. در ابتدا با درد معده مواجه شد و پس از سال‌ها مبارزه با بیماری‌های مختلف، در ۱۳ فروردین ۱۳۹۸ در سن ۸۴ سالگی درگذشت. پیکر او در مراسمی با حضور هنرمندان برجسته از مقابل تالار وحدت تشییع شد و در قطعه هنرمندان بهشت زهرا (سلام‌الله‌علیها) به خاک سپرده شد.

پس از درگذشت او، شورای شهر تهران خیابانی واقع در محل زندگی او را به نام «جمشید مشایخی» تغییر داد. همچنین مراسم رونمایی از سردیس او در ۱۳ اردیبهشت ۱۳۹۸ با حضور جمعی از هنرمندان برگزار شد.

تحصیلات و فعالیت‌های هنری

جمشید مشایخی در تئاتر و تلویزیون مشایخی فعالیت هنری خود را به‌طور رسمی از دوران نوجوانی آغاز کرد. در دوران مدرسه، به نمایش‌نامه‌نویسی و کارگردانی علاقه‌مند شد و با بچه‌های محله‌اش نمایش‌هایی را اجرا می‌کرد. این علاقه از کودکی در او شکل گرفت و بعدها به انتخاب شغل و مسیر زندگی‌اش تبدیل شد. بعد از پایان خدمت سربازی‌اش در ارومیه، در سال ۱۳۳۶ به‌طور جدی وارد دنیای هنر شد. جمشید مشایخی در همان سال به‌واسطهٔ دوست دایی‌اش، به اداره هنرهای دراماتیک معرفی شد و اولین نمایش‌نامهٔ خود را اجرا کرد. پس از آن، به‌عنوان اولین فرد در این اداره استخدام شد و این نقطهٔ آغاز مسیر حرفه‌ای او در عرصه هنر بود.

حضور در تلویزیون

اولین حضور رسمی او در تلویزیون در سال ۱۳۳۹ بود. او در تله‌تئاتر «وظیفه پزشک» به کارگردانی علی نصیریان ایفای نقش کرد که این اثر نقطهٔ عطفی در شروع فعالیت حرفه‌ای مشایخی در تلویزیون محسوب می‌شود. در همین دوران، جمشید مشایخی وارد سینما نیز شد و بازی در فیلم کوتاه «جلد مار» (۱۳۴۲) به کارگردانی هژیر داریوش آغازگر حضور او در دنیای سینما بود.

ورود به سینما و دوران اوج

با ورود مشایخی به سینما در دهه ۴۰، او به سرعت توانست جایگاه خود را در میان بازیگران سینما تثبیت کند. نخستین حضور مهم او در سینما در فیلم «خشت و آینه» (۱۳۴۴) ساخته ابراهیم گلستان بود که این فیلم از آثار تأثیرگذار آن دوران به‌شمار می‌رود. مشایخی در این فیلم نقش یک شخصیت پیچیده را ایفا کرد که نشان از توانایی بالای بازیگری‌اش داشت.

یکی از نقاط عطف در کارنامهٔ حرفه‌ای مشایخی بازی در فیلم «قیصر» (۱۳۴۸) ساخته مسعود کیمیایی بود. این فیلم به‌عنوان یکی از مهم‌ترین آثار سینمای ایران در دهه ۴۰ شناخته می‌شود و مشایخی در آن نقش خان دایی را ایفا کرد. «قیصر» یکی از موفق‌ترین فیلم‌های ایرانی بود که نه تنها در داخل کشور، بلکه در خارج از مرزهای ایران نیز مورد توجه قرار گرفت. مشایخی در این دوران، توانست در کنار کارگردانان برجسته‌ای همچون مسعود کیمیایی، علی حاتمی، بهمن فرمان‌آرا و ناصر تقوایی همکاری کند و آثار سینمایی مهمی را به کارنامه خود بیفزاید.

در دهه‌های ۴۰ و ۵۰، مشایخی با ایفای نقش در فیلم‌های تاریخی و درام درخشید. از جمله این آثار می‌توان به فیلم‌های «کمال‌الملک» (۱۳۶۳)، «شازده احتجاب» (۱۳۵۲) و سریال «هزار دستان» (۱۳۵۶) اشاره کرد. این فیلم‌ها به نوعی سرآغازی برای دوران طلایی مشایخی در سینمای ایران بودند.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، مشایخی همچنان به فعالیت هنری خود ادامه داد و در فیلم‌ها و سریال‌های متعددی ایفای نقش کرد. یکی از مهم‌ترین آثار این دوره فیلم «گل‌های داوودی» (۱۳۶۳) بود که برای آن موفق به دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد در جشنواره فیلم فجر شد. همچنین در همان سال، او برای بازی در فیلم «کمال‌الملک» نیز سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد را دریافت کرد. این دو فیلم نشان‌دهندهٔ توانایی بالای مشایخی در ایفای نقش‌های تاریخی و درام بود.

مشایخی در این دوران در چندین پروژه بزرگ تلویزیونی نیز حضور داشت. سریال‌هایی همچون «هزار دستان» به کارگردانی علی حاتمی، که مشایخی در آن نقش رضا تفنگچی را ایفا کرد، از جمله آثار ماندگاری است که در تاریخ تلویزیون ایران به ثبت رسید. مشایخی همچنین در فیلم‌های بسیاری از جمله «پدربزرگ» (۱۳۶۴) و «بانوی من» (۱۳۸۲) نقش‌آفرینی کرد و همچنان در تمامی آثارش توانست ویژگی‌هایی چون عمق در شخصیت‌پردازی و بازی متنوع را به نمایش بگذارد.

جمشید مشایخی نه تنها به‌عنوان یک بازیگر موفق شناخته می‌شد، بلکه به‌عنوان یک همراه وفادار برای کارگردانان برجسته سینما و تلویزیون ایران نیز شناخته می‌شد. او در کارنامه خود با بسیاری از کارگردانان بزرگ ایران همکاری کرد. به‌عنوان مثال، در آثار علی حاتمی همچون «کمال‌الملک» و «شازده احتجاب»، مشایخی توانست نقش‌های تاریخی با ابعاد عاطفی و انسانی را به‌طور برجسته ایفا کند.

مشایخی، در سال ۱۳۹۳ به‌عنوان سفیر سلامت چشم و بینایی و در سال ۱۳۹۴ به عنوان سفیر سلامت از سوی وزارت بهداشت و دانشکده علوم پزشکی دانشگاه تهران معرفی و به وی تندیس سلامت اهدا شد.

حواشی و دیدگاه‌ها

مشایخی به‌عنوان فردی با شخصیت جسور و بی‌پروای خود، همیشه در برابر مسائل و مشکلات سینما و جامعه واکنش نشان می‌داد. در یکی از معروف‌ترین واکنش‌هایش، او نسبت به صحبت‌های رضا عطاران که در جشنواره فیلم فجر در مورد شوخی‌های غیراخلاقی گفت، واکنش تند و شدیدی نشان داد. او همچنین در جشن منتقدان سینما در مورد توجه بیش از حد به یک فرد در تبلیغات سینمایی انتقاد کرد و تأکید داشت که باید به زحمات تمام هنرمندان احترام گذاشته شود.

مستند جمشید مشایخی

این مستند مروری بر زندگی‌نامه جمشید مشایخی است که در سال ۱۳۸۵ به کارگردانی الهام قره خانی و امیر مهرتاش مهدوی با حضور ۶۵ نفر از هنرمندان و با گویندگی پرویز پرستویی تولید شده است. لوح فشرده این اثر توسط مؤسسه رسانه‌های تصویری روانه بازار شده است. این اثر در دو نمایش عمومی خود مراسم پنجاه سال سایه دوست داشتنی جمشید مشایخی در خانه هنرمندان ایران و جشنواره فیلم شهر در خانه هنرمندان ایران با استقبال روبرو شد.

عذرخواهی جمشید مشایخی بابت حمایت از حسن روحانی

آثار

مشایخی در دوران حرفه‌ای بازیگری‌اش، حضور فعال و پرکاری در تئاتر و تلویزیون و سینما داشت. او تئاتر حرفه‌ای را از سال ۱۳۳۶ با بازی در نمایش وظیفه پزشک آغاز کرد و در سال ۱۳۴۲ با بازی در فیلم کوتاه «جلد مار» وارد عرصه بازیگری در سینما شد اما نخستین اثر مهم او بازی در نقش خان دایی در فیلم قیصر ساخته مسعود کیمیایی بود.

در ادامه فعالیت حرفه‌ای او می‌توان به بازی در فیلم‌های «گاو»، «شمعی در باد»، «روز واقعه»، «مجازات» و «سیزده ۵۹» اشاره کرد؛ همچنین مجموعه‌های «کمال‌الملک»، «هزاردستان»، «معمای شاه»، «تبریز در مه»، «ستایش» و «پیله‌های پرواز» برخی از کارهای پرمخاطب تلویزیونی مشایخی است.

جوایز و افتخارات

برندهٔ «جایزهٔ بهترین بازیگر مرد» برای بازی در فیلم پدربزرگ از نخستین «جشنوارهٔ بین‌المللی فیلم پیونگ یانگ» - سال ۱۳۶۶
برندهٔ «سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد» برای بازی در فیلم‌های کمال‌الملک و گل‌های داوودی از سومین «جشنوارهٔ بین‌المللی فیلم فجر» - سال ۱۳۶۳
برندهٔ «تندیس زرین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد» برای بازی در فیلم بانوی من از هفتمین «جشن سینمای ایران» - سال ۱۳۸۲
نامزد «تندیس زرین بهترین بازیگر نقش اول مرد» برای بازی در فیلم کمیتهٔ مجازات از سومین «جشن سینمای ایران» - سال ۱۳۷۸

نگارخانه

پیوند به بیرون

«من جمشید مشایخی هستم». روزنامه جام جم.
«قاب کوچک». روزنامه جام جم.