حسین نوری همدانی

حسین نوری همدانی

مرجع تقلید
نام کامل	حسین نوری همدانی
تاریخ تولد	۱۳۰۴
زادگاه	همدان
خویشاوندان سرشناس	میرزا حسن نوری همدانی (برادر)
استادان	آیت‌الله بروجردی • امام خمینی • علامه طباطبایی • سید محمد داماد
محل تحصیل	همدان و قم
تالیفات	معجم الرواة الثقات • الخمس فی ضوء مدرسة أهل بیت علیهم السلام • ترجمه کتاب مجمع البیان • اسلام مجسم
اجتماعی	تأسیس مدرسه علمیه مهدی موعود (عج)

حسین نوری همدانی (زادهٔ ۱۳۰۴ در همدان) از مراجع تقلید شیعه و فقهای حوزه علمیه قم در عصر حاضر است. وی برادر میرزا حسن نوری همدانی است. وی سابقه عضویت در مجلس خبرگان رهبری و امامت جمعه همدان را دارد. او از شاگردان سید محمد داماد، علامه طباطبایی، آیت‌الله بروجردی و امام خمینی بوده است. حسین نوری همدانی از مبارزان علیه رژیم پهلوی بوده‌اند که در مسیر مبارزه بارها دستگیر، زندانی و تبعید شده‌اند.

نوری همدانی از امام خمینی اجازه برای تصدی امور حسبیه دارد و جزو پایه‌گذاران و نویسندگان مجله مکتب اسلام و مؤسس مدرسه علمیه مهدی موعود (عج) در قم بود.

رساله عملیه آیت‌الله نوری همدانی در سال ۱۳۷۱ انتشار یافت. از وی تألیفات بسیاری از جمله معجم الروات الثقات، جهاد، انسان و جهان، جایگاه زن در جهان اسلام به چاپ رسیده است.

به عقیده نوری همدانی راکد نگه داشتن ثروت (کنز مال) حرام بوده و اموال مسلمانان باید همیشه در گردش باشد. او همچنین دریافت جریمه دیرکرد توسط بانک‌های ایران، را حرام دانسته است.

زیست علمی

• یادگیری ادبیات فارسی، گلستان سعدی و معالم الاصول از حاج شیخ ابراهیم نوری همدانی (پدرش).
• هم حجره و هم‌مباحثه با محمد مفتح در مدرسه آخوند همدانی در سال ۱۳۲۱
• هجرت به قم در سال ۱۳۲۳
• حضور و شرکت در کلاس‌های درسی سید محمد داماد، حسین بروجردی و امام خمینی
• شرکت در درس اسفار سید محمدحسین طباطبائی به مدت ۵ سال
• متصدی در امور حِسبیه از طرف امام خمینی
• چاپ و نشر رساله عملیه در سال ۱۳۷۱
• منتخب جامعه مدرسین حوزه علمیه قم به‌عنوان یکی از شش مرجع تقلید

فعالیت‌های سیاسی

قبل از انقلاب

حسین نوری همدانی پیش از انقلاب اسلامی ایران جزو کسانی بود که در حسینیه ارشاد تهران، مسجد اعظم قم و مسجد ارک تهران منبر می‌رفت و علیه حکومت پهلوی اعتراض می‌کرد. وی در تهیه، تنظیم و نشر اعلامیه‌ها فعالیت داشته و جزو هیئت مدیره و نویسندگان نشریه مکتب اسلام قم بود. همچنین قبل از انقلاب اسلامی ایران، کتابی به عنوان «انقلاب حسین و فلسفه انقلاب» منشتر کرد که مورد واکنش نیروهای امنیتی حکومت پهلوی قرار گرفت.

پس از تبعید امام خمینی به ترکیه، حسین نوری همدانی به دلیل امضای اعلامیه، در حمایت از امام خمینی، دستگیر و به زندان قزل قلعه در تهران منتقل شد. نوری همدانی پس از چند ماه تحمل زندان آزاد شد ولی از ایراد سخنرانی منع شد. هم‌چنین نوری همدانی یکی از دوازده نفری بود که پس از درگذشت آیت‌الله حکیم اعلامیه مرجعیت امام خمینی را امضا کرد. به دلیل فعالیت‌های او علیه نظام سلطنتی پهلوی، حکومت پهلوی تدریس نهج البلاغه وی را در مسجد اعظم قم تعطیل کرد.

حوادث ۱۹ دی و تبعید

در ۱۹ دی ۱۳۵۶، پس از انتشار مقاله‌ای از طرف روزنامه اطلاعات علیه امام خمینی و اعتراض علمای حوزه علمیه قم، تجمعی اعتراض آمیز در خانه نوری همدانی در قم صورت گرفت و پس از سخنرانی وی مردم در خیابان‌ها راهپیمایی کردند. به دنبال تظاهرات ۱۹ دی قم، آیت‌الله نوری همدانی به خلخال و بعد به سقز تبعید شد.

نوری همدانی پس از آزادی برای دیدن امام خمینی به نوفل لوشاتو رفت و پس از ملاقات با امام خمینی، از طرف ایشان پیامی خصوصی برای مرتضی مطهری و سید محمد بهشتی آورد.

پس از انقلاب

حسین نوری همدانی در سال ۱۳۵۸ و ۱۳۵۹ از طرف امام خمینی برای رسیدگی به امور دانشجویان به اروپا فرستاده شد. وی در این مدت برای معرفی انقلاب اسلامی به کشورهای گوناگونی از جمله انگلیس، فرانسه، آلمان و یونان سفر داشت. همچنین به کشورهای پاکستان و هند نیز برای تبلیغ اسلام رفته است. نوری همدانی در سال ۱۳۹۶ش به لبنان رفت و با شخصیت‌های علمی و سیاسی لبنان از جمله سید حسن نصرالله دیدار داشته است.

آیت‌الله نوری همدانی از سال ۱۳۵۸ تا نیمه سال ۱۳۶۳ امام جمعه همدان، و نیز جزو نمایندگان اولین دوره مجلس خبرگان رهبری در ایران بود. تأسیس مدرسه علمیه مهدی موعود (عج) در قم نیز از فعالیت‌های اوست.

دربارهٔ مبارزات سیاسی نوری همدانی کتابی به عنوان «آیت‌الله العظمی حسین نوری همدانی به روایت اسناد ساواک» توسط مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات ایران منتشر شده است.

تألیفات و تدریس

حسین نوری همدانی در موضوعات مختلف از جمله فقه، اصول، اعتقادات و مسائل اجتماعی، تألیفات فراوانی دارد که به برخی از آنها اشاره می‌شود:

رساله توضیح المسائل: این کتاب مجموع فتواهای نوری همدانی دربارهٔ موضوعاتی چون تقلید، طهارت، نماز، روزه و حج است.

معجم الرواة الثقات و ترتیب الطبقات: کتابی دربارهٔ علم رجال که در آن راویان ثقه، طبقه راویان و تعداد روایت آنها بیان شده است.

الخمس فی ضوء مدرسة أهل البیت علیهم السلام: دربارهٔ خمس، احکام خمس و موارد مصرف آن توضیح داده شده است.

اسلام مُجسم: دربارهٔ علم و روش‌های کسب آن بوده و سرگذشت برخی از علمای بزرگ شیعه از جمله سید محمد مجاهد، سید محمدباقر شَفتی، میرزای شیرازی، سید جمال‌الدین اسدآبادی و علامه امینی بیان می‌کند. این کتاب به نام علمای بزرگ اسلام نیز شهرت یافته است.

جهاد: کتابی حاوی فضیلت، عواقب ترک، روش‌های جهاد که در آن به جهاد از نگاه روایات و قرآن نیز پرداخته شده است.

انسان و جهان: موضوع این کتاب خداشناسی با توجه به شگفتی‌های جهان آفرینش است.

دانش عصر فضا: حاوی مباحثی چون علم نجوم و وضعیت ستارگان است.

ربا: در این کتاب به مسائل مال ربوی و همچنین روش‌های حفظ ارزش پول اشاره شده است.

التعلیقات علی کتاب العروة الوثقی: حاوی برخی نظرات شخصی آیت‌الله نوری همدانی دربارهٔ متن کتاب العروة الوثقی است.

وی همچنین دربارهٔ موضوعات دیگری چون جایگاه بانوان در اسلام، اقتصاد اسلامی، آمادگی رزمی، خمس، اخلاق و عرفان به نگارش درآورده و دو جلد از تفسیر مجمع البیان را به فارسی ترجمه کرده است.

تدریس

نوری همدانی پس از ورود به قم در سال ۱۳۲۳، تدریس را در موضوعات مختلف فقه، اصول، اخلاق و احکام آغاز کرد. وی اکنون دروس خارج فقه و اصول را در قم تدریس می‌کند. یکی از موضوعات درس خارج او، نوآوری فقهی و بانکداری است که به مسائلی چون شرایط بانکداری اسلامی، پرداخت سود بانک‌ها، وکیل بودن بانک از طرف مردم و بانکداری غیر ربوی پرداخته است.

وی همچنین دیگر مسائل فقهی از جمله امر به معروف و نهی از منکر، بیع، جهاد، ارث و صوم را نیز تدریس کرده است.

بزرگداشت

تجلیل از آیت الله نوری همدانی

در بیست‌وسومین دوره همایش کتاب سال حوزه که در سال ۱۴۰۰ در قم برگزار شد حسین نوری همدانی به‌عنوان شخصیت برجسته علمی حوزه معرفی شد و به پاس خدمات علمی، فرهنگی، تدریس و تألیفات مورد تقدیر در این دوره از همایش قرار گرفته است.