سید جعفر شهیدی
| علامه، استاد دانشگاه، مترجم، تاریخ‌نگار | |
 | |
| نام تولد | سید جعفر شهیدی |
|---|---|
| زمینه فعالیت | ادبیات فارسی، تاریخ اسلام، ترجمه |
| ملیت | ایرانی |
| تاریخ تولد | ۲۹ اسفند ۱۲۹۷ |
| محل تولد | بروجرد، استان لرستان، ایران |
| والدین | سید محمد (پدر) |
| محل زندگی | تهران |
| محل درگذشت | تهران، ایران |
| تاریخ درگذشت | ۲۳ دی ۱۳۸۶ (۸۸ سال) |
| مدفن | امامزاده عبدالله (شهرری) |
| پیشه | استاد دانشگاه، نویسنده، مترجم، تاریخ‌دان |
| سال‌های فعالیت | چند دهه |
| تحصیلات | کسب جواز اجتهاد در رشته فقه و اصول از حوزه علمیه نجف اشرف در سال ۱۳۲۰ دکترى ادبیات فارسى در رشته تاریخ و ادبیات از دانشکده ادبیات دانشگاه تهران در سال ۱۳۴۰ |
| دانشگاه | دانشگاه تهران |
| تأثیرپذیرفته | آیت الله بروجردی • آیت الله خویی • علی‌اکبر دهخدا • بدیع الزمان فروزانفر |
| جوایز | برندهٔ جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران برای ترجمه نهج البلاغه در سال ۱۳۶۹ برندهٔ جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران برای نگارش کتاب تاریخ تحلیلی اسلام در سال ۱۳۸۵ |
| آثار | ترجمه نهج‌البلاغه؛ تألیفات متعددی در تاریخ اسلام، ادب فارسی |
سیّدجعفر شهیدی (۱۲۹۷ در بروجرد – ۲۳ دی ۱۳۸۶ در تهران) نویسنده، تاریخ‌نگار، مترجم و پژوهشگر برجسته زبان و ادبیات فارسی است.
شهیدی استاد تمام دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران بود که ریاست مؤسسه لغتنامه دهخدا و مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی برخی از فعالیت‌های وی محسوب می‌شوند. شهیدی که از سال ۱۳۲۰ برای تحصیل علوم دینی راهی حوزه علمیه نجف شد، پس از حدود ۸ سال تحصیل حوزوی و رسیدن به درجه اجتهاد، به دلیل بیماری به ایران بازگشت و به تدریس در دبیرستان پرداخت. شهیدی که پیش از آن نام خانوادگی سجادی داشت، برای افزایش حقوق، بدون شرکت در کلاس‌ها، موفق به دریافت لیسانس الهیات دانشگاه تهران شد. پس از آشنایی با محمد معین و علی‌اکبر دهخدا، در مؤسسه لغتنامه دهخدا مشغول به کار شده و در سال ۱۳۴۰ دکترای ادبیات فارسی و تاریخ گرفت.
«ترجمه نهج‌البلاغه» از برجسته‌ترین آثار شهیدی است که برنده جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در ۱۳۶۹ شد؛ همچنین کتاب «پس از پنجاه سال (قیام حسین)» از دیگر آثار مهم وی است که بارها تجدید چاپ‌شده و به زبان‌های عربی، انگلیسی، ترکی استانبولی، ترکی آذربایجانی، ژاپنی، اردو نیز ترجمه شده است. او در سال ۱۳۷۴موفق به دریافت نشان درجه یک علمی از اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس‌جمهور وقت ایران شد.
یکی از فرزندان وی سید احسان شهیدی از طلاب حوزه علمیه قم بود که با آغاز جنگ ایران و عراق، داوطلبانه به جبهه رفت و شهید شد.
از شهیدی، کتابخانه‌ای ۳۰ هزار جلدی در نارمک تهران به جای مانده است. شهیدی در سال ۱۳۷۴ منزل مسکونی خود در نارمک تهران را به شهرداری تهران واگذار کرد. این خانه در همان سال به کتابخانه عمومی دکتر شهیدی تبدیل شد. پس از درگذشت دکتر شهیدی، اتاقی را در این کتابخانه به موزه نگهداری برخی آثار او اختصاص دادند.
رهبر انقلاب در پیام تسلیت درگذشت سیدجعفر شهیدی، از او با عناوین علامه، ادیب فرزانه، مورخ ژرف‌نگر و انسانی والا و با کرامت و در شمار مفاخر علمی یاد کرد.
زندگی و تحصیلات
سید جعفر شهیدی فرزند سید محمد، در سال ۱۲۹۷ هجری خورشیدی در شهر بروجرد به دنیا آمد. شهیدی دوران تحصیل ابتدایی و اندکی از متوسطه را در بروجرد گذراند و سپس ادامه آن را در تهران به انجام رساند.
ورود به حوزه علوم دینی
او در سال ۱۳۲۰ برای تحصیل علوم دینی و فقه و اصول راهی نجف شد و تحصیلات حوزوی را در آن شهر تا حد رسیدن به درجه اجتهاد ادامه داد؛ وی جواز اجتهاد در رشته فقه و اصول از حوزه علمیه نجف اشرف در سال ۱۳۲۰ را به‌دست آورد؛ [۱]
دکترای ادبیات فارسی
شهیدی رشته زبان و ادبیات فارسی را تکمیل کرد و از محضر جلال همایی و بدیع الزمان فروزانفر بهره جست، و سرانجام در سال ۱۳۴۰ با اخذ درجه دکترا در این رشته، در دانشگاه تهران مشغول به تدریس شد. تدریس او در دانشگاه تا حدود سال ۱۳۴۵ش ادامه پیدا کرد. شهیدی در زمینه‌های ادبیات عرب و فارسی استادی بنام بود و همنشینی او با استادانی نظیر فروزانفر، دهخدا، همائی و محمد معین به اعتبار علمی او افزود.[۲]
شهیدی از دانشگاه پکن در سال ۱۳۷۳ عنوان استاد افتخاری را کسب کرد.[۳]
کتابخانه عمومی دکتر شهیدی
شهیدی در سال ۱۳۷۴ منزل مسکونی‌اش را به شهرداری نارمک واگذار کرد و این خانه در همان سال به کتابخانهٔ عمومی دکتر شهیدی تبدیل شد. پس از مرگ وی اتاقی در این کتابخانه به موزه نگهداری برخی از آثار او اختصاص داده شد. [۴]
شهیدی در ساعت ۱۱ صبح یکشنبه ۲۳ دی ۱۳۸۶ (۱۲ ژانویه ۲۰۰۸) از دنیا رفت. پیکر وی صبح روز چهارشنبه بیست و شش دی ۱۳۸۶ از برابر بنیاد لغتنامه دهخدا به سمت دانشگاه تهران تشییع و در امامزاده عبدالله (شهرری) دفن شد.
سوابق و فعالیت‌ها
- تدریس در دبیرستان‌هاى تهران در سال ۱۳۳۰
- انتشار مجله فروغ علم
- همکاری با على‌اکبر دهخدا در سال ۱۳۲۸
- تدریس در دانشگاه از سال ۱۳۴۰
- معاون مؤسسه دهخدا در سال ۱۳۴۲
- همکارى با دکتر محمد معین در تهیه فرهنگ فارسى معین در سال ۱۳۴۶
- رئیس مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی ۱۳۶۸
- عضو هیئت گزینش کتاب و جایزهٔ بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار[۵]
آثار
سید جعفر شهیدی آثار درباره تاریخ اسلام و در ترجمه متون دینی دارد. ترجمه و تفسیر نهج البلاغه او مورد توجه خوانندگان قرار گرفته است.
شهیدی اولین کتابش را در نجف و در رد احمد کسروی نوشت، «جنایات تاریخ» اثری بود که ساواک آن را توقیف کرد. شهیدی در چاپ‌های بعدی بعضی از مطالب انتقادی آن را حذف کرد.
برخی از کتاب‌های شهیدی به زبان‌های عربی، اردو، انگلیسی، فرانسه، ترکی استانبولی، ترکی آذربایجانی و ژاپنی ترجمه شده است. آثار دیگر شهیدی به شرح ذیل است:[۶]
تألیف
- تصحیح آتشکده آذر
- صیحه آسمانی
- مهدویت واسلام (۱۳۲۴)
- جنایات تاریخ (۱۳۲۷)
- چراغ روشن در دنیای تاریک (یا زندگانی امام سجاد(ع)) (۱۳۳۵)
- تصحیح براهین العجم اثر مورخ الدوله سپهر
- تصحیح دُرّه نادره و تلخیص آن
- در راه خانه خدا (۱۳۵۶)
- پس از پنجاه سال: پژوهشی تازه پیرامون قیام امام حسین(ع) (۱۳۵۸)
- شرح لغات و مشکلات دیوان انوری (۱۳۵۸)
- تاریخ تحلیلی اسلام: تاریخ تحلیلی اسلام تا پایان امویان، (۱۳۶۲)
- زندگانی حضرت فاطمه(س) (۱۳۶۰)
- آشنایی با زندگانی امام صادق(ع) (۱۳۶۲)
- زندگانی علی بن الحسین(ع) (۱۳۶۵)
- ستایش و سوگ امام هشتم(ع) در شعر فارسی (۱۳۶۵)
- عرشیان (۱۳۷۱)
- شرح مثنوی شریف (۱۳۷۳) از جزو دوم دفتر اول تا پایان دفتر ششم (ادامه کار مرحوم فروزانفر)
- از دیروز تا امروز (مجموعه مقاله‌هاو سفرنامه‌ها) (۱۳۷۳)
- علی از زبان علی: شرح زندگانی امیر مؤمنان(ع) (۱۳۷۶)
- شرح مثنوی دفتر چهارم، پنجم و ششم (۱۳۷۴-۱۳۸۰)[۷]
ترجمه
- نهج البلاغه
- شیر زن کربلا،(زندگی حضرت زینب«س») ترجمه بخشی از کتاب تراجم سیدات بیت النبوّة تألیف دکتر بنت الشاطی
- ابوذر غفاری نخستین انقلابی اسلام (۱۳۲۰)
- انقلاب بزرگ ترجمه الفتنة الکُبری اثر طه حسین (۱۳۳۶)
آثار ترجمه شده
- «پس از پنجاه سال (قیام حسین)»، به زبان‌های عربی، انگلیسی، ترکی استانبولی، ترکی آذربایجانی، ژاپنی، اردو.
- «کتاب زندگانی حضرت فاطمه»، به زبان ترکی استانبولی، عربی.
- «تاریخ تحلیلی اسلام»، به زبان‌های عربی، یونانی.
- «علی از زبان علی، شرح زندگانی امیر مؤمنان»، به زبان عربی.[۸]
افتخارات
- برندهٔ جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران برای «ترجمه نهج البلاغه» در سال ۱۳۶۹
- برندهٔ جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران برای نگارش کتاب «تاریخ تحلیلی اسلام» در سال ۱۳۸۵
- دریافت نشان درجه یک علمی از اکبر هاشمی رفسنجانی ریاست وقت جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۷۴.[۹]
پانویس
- ↑ رجوع کنید به: احمدی گیوی، فضل و فضیلت شهیدی، در زندگینامه و خدمات علمی و فرهنگی دکتر سیدجعفر شهیدی، ص۱۶۷.
- ↑ روزنامه ابتکاربازبینی ۳۱ خرداد ۹۳.
- ↑ «زندگینامه: سید جعفر شهیدى (۱۲۹۷-۱۳۸۶)»، همشهری آنلاین.
- ↑ گشایش اتاق موزه استاد شهیدیوبگاه تابناک، بازبینی ۳۱ خرداد ۹۳.
- ↑ «زندگینامه: سید جعفر شهیدى (۱۲۹۷-۱۳۸۶)». دریافت‌شده در ۱۷ مرداد ۱۴۰۳.
- ↑ «سید جعفر شهیدی». دریافت‌شده در ۱۷ مرداد ۱۴۰۳.
- ↑ «مجموعه آثار علامه دکتر سید جعفر شهیدی رحمه الله». دریافت‌شده در ۱۷ مرداد ۱۴۰۳.
- ↑ عصر ایران، تاریخ نشر: ۱۶ بهمن ۱۳۹۰ش، تاریخ بازدید: ۱۷ مرداد ۱۴۰۳
- ↑ زندگینامه و خدمات علمی و فرهنگی دکتر سیدجعفر شهیدی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، ۱۳۹۱؛ گشایش اتاق موزه استاد شهیدیوبگاه تابناک، بازبینی ۳۱ خرداد ۹۳.
پیوند به بیرون
