مجید انتظامی

مجید انتظامی

اطلاعات پس‌زمینه
تاریخ تولد	۱۸ اسفند ۱۳۲۶ ‏(۷۷ سال)
ساز	ابوا
فعالیت	موسیقی‌دان آهنگساز نوازنده
وبگاه	www.majidentezami.com
سازهای اصلی
استاد	آنتوان کاتلوس ثمین باغچه‌بان مصطفی کمال پورتراب
بنیانگذار	کانون آهنگسازان سینمای ایران
جایزه	لوح زرین بهترین موسیقی متن جشنواره فیلم فجر سیمرغ بلورین جشنواره فیلم فجر (۵بار) تندیس زرین جشن سینمای ایران (۲بار)
آدرس اینستاگرام	مجید انتظامی

مجید انتظامی (زاده ۱۳۲۶ در تهران) فرزند عزت‌الله انتظامی، موسیقی‌دان، آهنگساز، نوازنده ابوا و مدرس موسیقی اهل ایران است. او که هم‌اکنون از اساتید موسیقی در دانشگاه‌های ایران است، سابقه رهبری ارکستر سمفونیک تهران و ارکستر سمفونیک برلین را داشته است.

او در هشتمین همایش چهره‌های ماندگار در سال ۱۳۸۹ به‌عنوان چهره ماندگار عرصه موسیقی انتخاب شد؛ همچنین در سال ۱۳۹۳ به‌عنوان جهادگر عرصه فرهنگ و هنر نشان افتخار دریافت کرده است.

انتظامی یکی از مشهورترین آهنگسازان معاصر ایران است که به‌خاطر آثار متعددی، جایزه برده است. بسیاری از آثار او، به عنوان آثار فاخر، مورد تمجید قرار گرفته است؛ موسیقی متن فیلم‌های دوئل، ترن، از کرخه تا راین، آژانس شیشه‌ای، بوی پیراهن یوسف، دیوانه‌ای از قفس پرید و سمفونی حماسه خرمشهر از مشهورترین سمفونی‌های اوست.

گفت‌و‌گو با مجید انتظامی درباره زندگی و آثارش

اجرای سمفونی «حماسه خرمشهر» به رهبری مجید انتظامی

زندگی‌نامه

مجید انتظامی در سال ۱۸ اسفند ۱۳۲۶ در تهران به دنیا آمد. پدر او عزت‌الله انتظامی، از بازیگران نام‌آشنای سینما و تلویزیون ایران بود. او از دوران ابتدایی به یادگیری موسیقی علاقه‌مند شد. پس از دریافت دیپلم هنرستان، به ارکستر سمفونیک پیوست و تحت آموزش آنتوان کاتلوس، نوازندگی ابوا را فرا گرفت. همچنین در زمینه‌های سلفژ، تئوری موسیقی و هارمونی، از آموزش‌های ثمین باغچه‌بان و مصطفی کمال پورتراب بهره‌مند شد و اولین نت موسیقی خود را با کمک پورتراب نوشت. او سپس به دلیل مشکلات کلیوی و ادامه تحصیل به آلمان رفت و از کنسرواتوار برلین فارغ‌التحصیل شد. در آلمان نزد استادانی مانند کارل اشتاین آموزش دید و تجربه همکاری با ارکسترهای برجسته‌ای نظیر ارکستر سمفونیک برلین و ارکستر فیلارمونیک آلمان را به دست آورد. او بعداً با آذرنوش صدرسالک، نوازنده چنگ، پیانو و مدرس موسیقی، ازدواج کرد.

فعالیت حرفه‌ای

حضور محمد قمی، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، در کنسرت مجید انتظامی در سال ۱۴۰۲

در سال ۱۳۵۲، مجید انتظامی به درخواست ارکستر سمفونیک تهران، به ایران دعوت شد و بازگشت. پس از بازگشت به ایران در سال ۱۳۵۳، او به‌عنوان عضو ارکستر سمفونیک تهران مشغول به کار شد و در دانشگاه تهران و هنرستان عالی موسیقی تدریس را آغاز کرد. او پیشتر، عضو ارکستر سمفونیک برلین و وست دویچه فیلارمونی در آلمان بود. انتظامی در سال ۱۳۵۶ به دلیل اختلاف نظر با ارکستر سمفونیک تهران از نوازندگی در ارکستر و تدریس در دانشگاه استعفا داد. پس از آن بود که با کانون پروش فکری کودکان، وارد تجربه جدیدی در موسیقی‌سازی شد.

اولین تجربه موسیقی فیلم او با موسیقی فیلم کوتاه «زال و سیمرغ» در سال ۱۳۵۶ بود و سپس با ساخت موسیقی فیلم «سفر سنگ» به صورت حرفه‌ای وارد دنیای موسیقی فیلم شد. انتظامی تاکنون بیش از ۸۰ موسیقی فیلم و نزدیک به ۱۰ موسیقی صحنه‌ای ساخته و از پرکارترین آهنگسازان سینمای ایران به‌شمار می‌رود. او همچنین در دانشکده موسیقی دانشگاه هنر تدریس کرده و در داوری جشنواره فیلم فجر نیز نقش داشته است. او در جشنواره موسیقی نوای مهر نیز سابقه داوری داشته است.

او در دانشکده موسیقی دانشگاه هنر نیز به تدریس پرداخته است. او همچنین در دانشکدهٔ موسیقی دانشگاه تهران و هنرستان عالی موسیقی به‌عنوان استاد فن مشغول تدریس شد. مجید انتظامی هم‌اکنون در طبقه‌بندی مشاغل هنرمندان، موزیسین درجه‌یک شناخته‌شده است و در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز اشتغال داشته است. انتظامی در سال ۱۴۰۱ با حکم مدیرعامل بنیاد رودکی، عضو شورای هنری ارکستر سمفونیک تهران شد.

انتظامی از دهه ۱۳۹۰ به بعد، دیگر کار موسیقی را ترک کرد. انگیزه او برای ترک موسیقی، صرفه اقتصادی کارها و دلزدگی از فضای بی‌محتوای صنعت موسیقی و بی‌عهدی‌های برخی نهادها در ایران عنوان شده بود. با این حال، او در سال ۱۴۰۲، موسیقی فیلم مجنون را کار کرد. به گفته انتظامی، در حدود ۱۰ سال کناره‌گیری انتظامی از فضای هنری، هیچ نهادی پیگیر او نبوده است. او در آذر ۱۴۰۲، همچنین بعد از مدت‌ها مجدد در ارکستر موسیقی ملی ایران، در تالار وحدت، رهبری نمود و چندین قطعه موسیقی اجرا کرد.

آثار

از کرخه تا راین

از کراخه تا راین ساخته مجید انتظامی

0:00 0:00

مجید انتظامی، آثار متنوعی را کار کرده است. از جمله این کارها، موسیقی‌های فیلم، موسیقی‌های مجموعه‌های تلویزیونی و برخی سمفونی‌هاست. به گفته خود او، وی بیش از ۸ سمفونی را کار کرده است که برخی از آنها هرگز منتشر نشده‌اند. دوئل، زال و سیمرغ (بچه‌های کوه آلپ)، ترن، مِدلی، از کرخه تا راین، آژانس شیشه‌ای، بوی پیراهن یوسف، دیوانه‌ای از قفس پرید و سمفونی‌های حماسه خرمشهر و شیخ بهایی از جمله معروف‌ترین آثار موسیقایی مجید انتظامی هستند. آثار او همچون از کرخه تا راین و حمله اچ۳ از جمله موسیقی‌های نوستالژی و خاطره‌انگیز برای ایرانیان هستند.

موسیقی‌های متعددی از مجید انتظامی برنده جوایز متعددی در جشنواره‌های هنری شده‌اند که از جمله آنها می‌توان به ترن، بایسیکل‌ران، روز واقعه، آژانس شیشه‌ای، دیوانه از قفس پرید، نورا و مجنون اشاره کرد. از میان آثارش، خود او نیز در برخی موارد، به عنوان نوازنده حاضر شده است که از این میان می‌توان به موسیقی فیلم اوینار و آلبوم عقاب‌ها اشاره کرد. او همچنین در ساخت موسیقی فیلم دشمن و مجسمه نیز نقش داشته است. تعداد زیادی از آثار او به شکل آلبوم، منتشر شده‌اند.

سبک‌شناسی

انتظامی درک عمیقی از تصویر دارد و همواره سعی کرده است فراتر از آنچه تصویر ارائه می‌دهد، به عمق داستان نفوذ کند و جوهر ناگفته آن را بازگو کند. او همچنین تجربیات خود را در سبک‌های متنوع گسترش داده و مجموعه‌ای متنوع از آثار خلق کرده است. موسیقی انتظامی ارکسترال و مبتنی بر قواعد موسیقی کلاسیک غربی است، اما با افزودن سازهای ایرانی و به‌کارگیری ریتم‌های نامعمول، رنگ و بویی شرقی به آثار خود می‌بخشد. او با استفاده از سینتی‌سایزرها، خلاقیت در ساخت صداهای جدید با ترکیب اصوات از سازهای گوناگون، و به‌کارگیری گستره صوتی کمتر متداول در سازهای مورد استفاده‌اش، فضاهای نوینی را در موسیقی خلق می‌کند. این اصوات، اگرچه تازه‌اند، اما به ذهنیت شخصیت‌ها نزدیک‌اند. نمونه خوبی از این خلاقیت، استفاده از صدای سنگ‌ها در فیلم «روز واقعه» به کارگردانی شهرام اسدی است. او بر این باور است که موسیقی بخشی از داستان را روایت می‌کند که تصویر قادر به بیان آن نیست. برخی از آثار او آنچنان خلاق و روایت‌گرانه‌اند که به‌نظر می‌رسد بخشی از فیلمنامه بوده‌اند.

بزرگداشت‌ها

مجید انتظامی در حال بوسیدن دست همسرش در آیین نکوداشتش

مراسم بزرگداشت مجید انتظامی، عصر روز سه شنبه ۲۴ مرداد ۱۳۹۶ با اجرای «رسالت بوذری» و با حضور هنرمندان در تالار سوره حوزه هنری تهران برگزار شد. در این مراسم، از مستندی دربارهٔ زندگی مجید انتظامی با نام «ابوایست» رونمایی شد که توسط امیرصادق محمدی ساخته شده بود.

جوایز و افتخارات

مجید انتظامی، برنده سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن برای موسیقی فیلم مجنون

جوایز و افتخارات مجید انتظامی

سال	نام اثر	جشنواره/مسابقه	جایزه	نتیجه	منبع
۱۳۶۶	ترن	ششمین جشنواره فیلم فجر	لوح زرین بهترین موسیقی متن	برنده
۱۳۶۷	بایسیکل‌ران	هفتمین جشنواره فیلم فجر	سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن جشنواره فیلم فجر	برنده
۱۳۷۱	راز خنجر	یازدهمین جشنواره فیلم فجر	سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن جشنواره فیلم فجر	دیپلم افتخار
۱۳۷۱	از کرخه تا راین	یازدهمین جشنواره فیلم فجر	سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن جشنواره فیلم فجر	دیپلم افتخار
۱۳۷۳	روز واقعه	سیزدهمین جشنواره فیلم فجر	سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن جشنواره فیلم فجر	برنده
۱۳۷۳	راه افتخار	سیزدهمین جشنواره فیلم فجر	سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن جشنواره فیلم فجر	نامزدشده
۱۳۷۴	نون و گلدون	چهاردهمین جشنواره فیلم فجر	سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن جشنواره فیلم فجر	نامزدشده
۱۳۷۶	آژانس شیشه‌ای	شانزدهمین جشنواره فیلم فجر	سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن جشنواره فیلم فجر	برنده
۱۳۷۸	اعتراض	هجدهمین جشنواره فیلم فجر	سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن جشنواره فیلم فجر	نامزدشده
۱۳۸۱	دیوانه‌ای از قفس پرید	بیست و یکمین جشنواره فیلم فجر	سیمرغ بلورین بهترین دستاورد هنری	برنده
۱۳۸۱	نورا	ششمین جشن خانه سینما	تندیس زرین بهترین موسیقی متن جشن سینمای ایران	برنده
۱۳۸۱	من ترانه ۱۵ سال دارم	ششمین جشن خانه سینما	تندیس زرین بهترین موسیقی متن فیلم	نامزدشده
۱۳۸۲	دوئل	بیست و دومین جشنواره فیلم فجر	سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن جشنواره فیلم فجر	نامزدشده
۱۳۸۲	دیوانه‌ای از قفس پرید	هفتمین جشن خانه سینما	تندیس زرین بهترین موسیقی متن جشن سینمای ایران	برنده
۱۳۸۳	عروس افغان		تندیس زرین بهترین موسیقی متن جشن سینمای ایران	نامزدشده
۱۳۸۴	دوئل	نهمین جشن خانه سینما	تندیس زرین بهترین موسیقی متن جشن سینمای ایران	نامزدشده
۱۳۸۹		هشتمین همایش چهره‌های ماندگار	چهره ماندگار	برنده
۱۳۹۳			جهادگر عرصهٔ فرهنگ و هنر	برنده
۱۳۹۹		شانزدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مقاومت	نشان رسول	برنده
۱۴۰۲	مجنون		سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن جشنواره فیلم فجر	برنده

گفتاورد

اگر سیر تحولی حاضر را دنبال کنیم خوب است. قبل از انقلاب ما فاقد موسیقی فیلم به شکل حاضر بودیم و اگر بوده، بسیار محدود و انگشت‌شمار بوده است. قبلاً یک ترانه‌ای برای فیلم می‌ساختند و مابقی موسیقی را از روی صفحه‌ها و فیلم‌های خارجی برمی‌داشتند؛ اما این فکر امروزی که فیلم باید موسیقی خودش را داشته باشد، از اوایل انقلاب شروع شد و باید ادامه پیدا کند تا آتیه موسیقی در سینما روشن باشد.
به عقیده من موسیقی فیلم از قیصر به این طرف شکل گرفت. البته در این ۱۲-۱۰ ساله، موسیقی فیلم هنوز روال خودش را پیدا نکرده است. متأسفانه کم نیستند تعداد فیلم‌های ایرانی که از روی نمونه‌های خارجی ساخته می‌شوند و آهنگساز فیلم هم همان کار را کرده و موسیقی را در همان مایه‌های موسیقی فیلم اصلی ساخته است، منتها با سازهای ایرانی. به عقیده من اگر به همین منوال جلو برویم، در ۱۰–۱۲ سال آینده موسیقی از بین خواهد رفت. الآن ازلحاظ استودیو و خصوصاً نوازنده سخت در تنگنا قرار داریم. در دهه اخیر، هنرستان‌های موسیقی بازدهی درستی نداشته‌اند و روی روال درست کارنکرده‌اند و استادهای چیره‌دستی نداشته‌اند تا نوازنده‌های چیره‌دست تربیت کنند؛ بنابراین می‌بینیم یک دهه می‌گذرد و در رشته‌ای که می‌شود پنج یا شش ساله نوازندهٔ قوی تربیت کرد موفق نبوده‌ایم.
اگر کسی هم به‌جایی رسیده خودش کار کرده، توی ذات خودش بوده نه اینکه استاد به او آموخته باشد. هستند یکی دو نفر که ساز می‌زنند اما در حد بهره‌برداری نیستند. تمام کسانی هم که الآن دارند کار می‌کنند بالای ۴۰–۵۰ سال سن دارند. البته شاید آن‌طرف دنیا بشود که تا هفتادسالگی ساز زد اما با شرایط زندگی فعلی کشور و باوجود این‌همه فشار عصبی چه در حین کار و چه در حین رفت‌وآمد… دیگر یک فرد بالای پنجاه سال نمی‌تواند ساز بزند. من الآن بیست سال سابقه کار دارم، نهایتاً ده سال دیگر بازنشسته می‌شوم، یعنی کسانی که الآن مشغول موسیقی و موسیقی فیلم هستند، در ده سال آینده دست از کار خواهند کشید، پس باید یک گروه باشد که جانشین آن‌ها بشود اما متأسفانه با روال فعلی آموزش، در ده سال آینده هم برای این‌ها جانشینی پیدا نخواهد شد.
در کل من برای موسیقی و موسیقی فیلم، آینده خوش و درخشانی نمی‌بینم. الآن ما نمی‌توانیم ارکستر را در استودیو بنشانیم تا باهم بزنند و کار ضبط شود. یک علت اینکه از عهدهٔ مسائل مالی آن برنمی‌آییم و یکی اینکه نوازندهٔ قوی به این تعداد نداریم. فرض کنید ما می‌خواهیم یک قطعه را با استفاده از یک ارکستر بیست نفره اجرا و ضبط کنیم. حتی اگر بگوییم ده نفر از این افراد قوی هستند، ده نفر دیگر می‌مانند که در آن حد نیستند و ما اگر بخواهیم یک قطعه را با چنین ارکستری اجرا کنیم دو با سه روز طول می‌کشد، چون هی می‌زنند و هر بار خراب می‌شود و … این کار هزینه را بالا می‌برد. گاه یک روز طول می‌کشد که مثلاً سه دقیقه موسیقی، آن‌هم از یک ساز ضبط کنیم. نوازنده ضعیف است. هیچ‌کجای دنیا این‌طور که ما کار می‌کنیم کار نمی‌کنند. این موسیقی‌ای که ما ضبط می‌کنیم، ماشینی و بی‌حس است. ممکن است ملودی‌اش زیبا باشد اما موسیقی که فقط یک ملودی نیست.
همراهی‌کننده‌ها و فرکانس‌های مکمل و تداخل رنگ‌های سازها هستند که موسیقی و ملودی را شکل می‌دهند؛ اما الآن قطعه‌ای را که باید یک ارکستر بزرگ بنوازد، تک‌تک سازها می‌زنند و ما درنهایت آن‌ها را ضبط و باهم ادغام می‌کنیم. اینجا است که نوازنده‌ها «ماشین‌وار» نت‌ها را می‌نوازند و تنها یک‌راه برای آهنگساز می‌ماند و آن اینکه تمام حسی را که می‌خواهد، از یک ساز سلو بیرون بکشد. به همین دلیل در چند سال اخیر، بیشتر ملودی‌ها را فقط یک ساز تنها می‌نوازد و من معتقدم با این روش ما دائماً در حال تکرار خودمان هستیم. در چنین موقعیت و فضایی، رنگ‌آمیزی خاص ارکستری، به‌خاطر کمبودها آرام‌آرام دارد از یادمان می‌رود و شما مطمئن باشید اگر سیستم آموزشی هنرستان‌ها بهبود نیابد، در ده سال آینده همین توانایی ناقص امروز را هم نخواهیم داشت.
از سوی دیگر با آمدن کامپیوتر به بازار کسی که درس کامپیوتر خوانده، با به خرج دادن قدری ذوق می‌تواند با این دستگاه‌ها صداهای موسیقی بیرون بکشد و امروزه هستند کسانی که با همین روش خود را وارد بازار کار آهنگسازی فیلم کرده‌اند و از وزارت ارشاد هم کارت گرفته‌اند. تمام این مسائل دست‌به‌دست هم می‌دهند تا ما اعتراف کنیم که موسیقی امروز ما علمی نیست. یک تم است که مکرراً اجرا می‌شود. بد نیست اشاره کنم که امروز طرح دادن دکترا به هنرمندان هم ارزش خود را ازدست‌داده است. چون فرض کنید ما بیست بازیگر داریم که ده‌تایشان مدرک دکترا دارند، این مدرک دیگر ارزشی ندارد چون همه صاحب آن هستند. حالا این کارت‌های آهنگسازی هم که می‌دهند همین‌طور است. این کارت‌ها چه ارزشی دارد، فقط فضای کمی را در کیف اشغال می‌کند! داشتن آنچه مزیتی دارد که نداشتنش نقصان به‌حساب بیاید؟ کسی این کارت‌ها را قبول ندارد.

من عاشق وطنم هستم، همه این مملکت از ایران برود، من نمی‌روم، من می‌مانم، فکر نکنید زندگی در این شرایط برای من آسان است، برای من هم سخت است، اما باید ببینیم دیگر چه می‌شود.

تازه از آلمان آمده بودم و به‌خاطر درگیری با رهبر ارکستر اخراج شده بودم. آن زمان هم مثل الان همه‌چیز باندی بود. بعد از اخراج از ارکستر، از هنرستان و دانشگاه هم بیرونم کردند؛ بنابراین یک آدم تحصیل‌کرده بی‌کار شدم. از خانواده‌ام هم بیرون آمده بودم و می‌خواستم ازدواج کنم. همسرم در همان ارکستر نوازندگی می‌کرد. خلاصه برای امرارمعاش خیلی کارها کردم. در فیلم ابوائیست هم که به‌تازگی براساس زندگی من ساخته شده، توضیح داده‌ام. مسافرکشی می‌کردم. مدتی در ماشینم می‌خوابیدم، چون جایی نداشتم. روی برگشت به خانه را هم نداشتم. کمی همسرم کمک می‌کرد. البته آن زمان هنوز همسرم نبود؛ مثلاً دوهزار تومان حقوق می‌گرفت و کمی به من پول می‌داد و من از این راه پول درمی‌آوردم. در میدان امام‌حسین از طریق خانم نقاشی که می‌شناختم اتاقی اجاره کرده بودم؛ از همان خانه‌های قمرخانم که دورتادور، اتاق است و یک دستشویی در حیاط دارند. یکی، دو ماه در این خانه زندگی کردم. تصمیم گرفته بودم به آلمان برگردم. از طرفی با همسرم آشنا و درگیر شده بودم. تصیم‌های عجیب‌وغریبی گرفتم. زمانی که ماشینم خراب شده بود و بی‌هدف راه می‌رفتم، دیدم جلو کانون پرورش فکری کودکان هستم. رئیس کانون احمدرضا احمدی بود که با پدرم و خودم رفاقت داشت. به دیدن ایشان رفتم. گفت چرا قیافه‌ات این‌طور شده؟ گفتم مشکل دارم و پولی برای زندگی ندارم. روی میزش دو، سه کاست بود. گفت یکی از اینها را بردار و آهنگ بساز. گفتم من جایی برای خوابیدن ندارم و وسیله‌ای هم برای نواختن ندارم. گفت ساعت چهار دنبالم بیا. قبول کردم. با هم به تخت طاووس آن زمان نرسیده به بزرگراه رفتیم، چنددقیقه در ماشینم منتظرش ماندم و ایشان به آن‌سوی خیابان رفت و بعد از دقایقی برگشت. روبه‌روی پارک ساعی رستورانی بود که ساعت چهار، پنج برای خوردن ناهار رفتیم. حدود پنج و شش عصر بود که خواست او را به منزلش در قیطریه برسانم. از من درخواست کرد به منزلش بروم. چای درست کرد. کاراکتر خیلی جالبی بود. ادای چند نفر از آدم‌های معروف را درمی‌آورد و برای من خیلی جالب بود. تا اینکه سه، چهار نفر پیانویی را به منزلش آوردند. فهمیدم زمانی که منتظرش بودم و به آن‌سوی خیابان رفته بود پیانو یاماها خریده بود. پیانو را در یک اتاق گذاشت و به من گفت برو کار کن. اولین کاری که برداشته بودم روی اشعار فروغ فرخزاد بود. کاری که انجام دادم، مقبول واقع شد و مدام می‌پرسیدند این کار را چه کسی انجام داده. چون کاملاً متفاوت از موزیک‌های آن زمان بود. موزیک‌های آن‌موقع همه شاد و ریتمیک بودند و خواننده‌ها می‌خواندند. یکهو یک موسیقی غمگین با نت‌های کشیده و صدای فروغ فرخزاد خیلی اثرگذار شده بود و مسئولان آن زمان که این محل را می‌گرداندند خیلی خوششان آمده بود و خواسته بودند بیشتر کار کنم.

پیوند به بیرون

• سایت شخصی مجید انتظامی
• حرف‌های خواندنی مجید انتظامی از سال‌های دوری‌اش از سینما