محمدمهدی اسماعیلی

محمدمهدی اسماعیلی

ملیت	ایرانی
تاریخ تولد	۱۳۵۴ ‏(۴۹–۵۰ سال)
محل تولد	کبودر آهنگ
پیشه	عضو هیئت علمی دانشکدهٔ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران مدیر گروه «جامعه‌شناسی سیاسی» مؤسسهٔ مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران وزیر سابق فرهنگ و ارشاد اسلامی
تحصیلات	دکترای علوم سیاسی از پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تحصیلات حوزوی

محمدمهدی اسماعیلی در کنار شهید ابراهیم رئیسی

محمدمهدی اسماعیلی (زادهٔ ۱۰ شهریور ۱۳۵۵، کبودرآهنگ) مدرس دانشگاه، سیاست‌مدار و وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت سیزدهم است.

اسماعیلی دانش‌آموختهٔ مقطع دکتری رشتهٔ علوم سیاسی است و هم‌اکنون عضو هیئت علمی دانشکدهٔ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران و مدیر گروه «جامعه‌شناسی سیاسی» مؤسسهٔ مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران است. او تحصیلات علوم حوزوی را نیز تا پایان دورهٔ سطح طی کرده است.

محمدمهدی اسماعیلی مدتی معاون سیاسی و امنیتی استان اصفهان بود؛ ولی مهم‌ترین مسئولیت او وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت سیزدهم است که هم‌زمانیِ آن با اتفاقاتی مانند بلوای ۱۴۰۱، اقدامات زیرساختی و محتوایی مانند تولید اسناد هنری و مسائلی نظیر اعتراضات بخشی از بدنهٔ متدینین نسبت به وضعیت حجاب به یاد می‌آید.

در این دوره محمدمهدی اسماعیلی که به پرکاری و فعالیت گسترده در عرصهٔ فرهنگ شناخته می‌شد، با بلوای ۱۴۰۱ روبه‌رو شد که بخش اصلی آن از سوی هنرمندان و جامعهٔ هنری پیگیری می‌شد. همین اتفاق باعث افزایش برخوردها و اختلافات میان حاکمیت و هنرمندان بود که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی یکی از بازیگران اصلی آن در مدیریت و مواجهه با جامعهٔ هنر بود. کشف حجاب تعدادی از بازیگران مطرح سینما، موضع‌گیری‌های تند و رادیکال علیه نظام جمهوری اسلامی ایران، ضبط پاسپورت برخی از هنرمندان، مهاجرت تعدادی از بازیگران و چهره‌های تلویزیونی و تلاش‌های گستردهٔ طیف رادیکال برای تعطیلی رویدادهای هنری از جمله مسائلی بود که بعد از بلوی ۱۴۰۱ رخ داده و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را برای مدیریت این اتفاقات تحت فشار قرار داد. با این حال، برگزاری طبق روال جشنواره‌های مختلف هنری نظیر جشنوارهٔ فیلم کوتاه تهران، «سینماحقیقت» و جشنوارهٔ فیلم فجر علیرغم تلاش‌ها برای بایکوت آن از سوی برخی از هنرمندان، رفع مشکلات تعداد زیادی از هنرمندان که در این شرایط دچار مشکل شده بودند و البته تصمیم‌گیری‌های وزارت ارشاد در برخورد و مواجهه با برخی چهره‌ها نکته‌هایی بود که از آن دوران به یاد می‌آید.

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دورهٔ وزارت اسماعیلی البته سعی در نظام‌مند کردن زیرساخت‌های محتوایی وزارت ارشاد نیز داشت که تولید و تنظیم «سند ملی موسیقی»، «سند سبک زندگی ایرانی اسلامی»، «سند ملی سینما» و... از جمله این تلاش‌ها بود که با پایان ناگهانی دولت سیزدهم در مرحلهٔ اجرا به سرانجام نرسید.

موقعیت‌های متعددی نیز در میان عملکرد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پیش آمد که این وزارتخانه را در برابر طیفی از جریان‌های مذهبی قرار می‌داد. انتقادات گسترده و کم‌سابقه از وزارت ارشاد به خاطر موضع‌گیری یک نویسنده در نشست خبری جشنوارهٔ فجر علیرغم موضع‌گیری وزارتخانه، ایجاد مشکلاتی برای برگزاری قانونی کنسرت‌ها از سوی استانداری‌ها نظیر ماجرای لغو کنسرت علیرضا قربانی در اصفهان، مشکلات صدور مجوز برای برخی چهره‌های سرشناس مانند سیدمهدی شجاعی و اعمال فشار گسترده به وزارت ارشاد جهت افزایش محدودیت‌ها برای مسألهٔ حجاب از جمله مسائلی بود که سبب برخورد وزارت ارشاد با طیفی از جریان‌های انقلابی و مذهبی می‌شد. هرچند این موضوعات و برخی دیگر از راهبردهای وزارتخانه با شهادت سیدابراهیم رئیسی و اتمام دولت سیزدهم بی‌سرانجام ماند.

اسماعیلی در روز یکشنبه ۱۳ خرداد ۱۴۰۳ با حضور در وزارت کشور برای چهاردهمین دورهٔ انتخابات ریاست‌جمهوری ثبت‌نام کرد که در نهایت صلاحیت وی توسط شورای نگهبان برای تصدی ریاست‌جمهوری احراز نشد.

زندگی و تحصیلات

محمدمهدی اسماعیلی، زادهٔ سال ۱۳۵۴ در کبودر آهنگ واقع در استان همدان است. وی کارشناسی حقوق را در دانشگاه شهید مطهری و کارشناسی ارشد در رشته روابط بین‌الملل را در دانشکده روابط بین‌الملل وزارت امور خارجه گذرانده و دکترای خود را در رشته علوم سیاسی از پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی اخذ کرده است. اسماعیلی عضو هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران و مدیر گروه «جامعه‌شناسی سیاسی» مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران است. او همچنین تحصیلات حوزوی را نیز تا پایان دوره سطح ادامه داده است.

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

محمدمهدی اسماعیلی در تاریخ ۲۰ مرداد ۱۴۰۰ به‌عنوان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی پیشنهادی دولت سیزدهم توسط سید ابراهیم رئیسی به مجلس شورای اسلامی معرفی شد. او با ۱۸۱ رأی موافق و ۷۷ رأی مخالف و ۲۸ رأی ممتنع برای تصدی سمت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت سیزدهم جمهوری اسلامی ایران انتخاب شد.

اتحادیه اروپا در ۱ اسفند ۱۴۰۱ محمدمهدی اسماعیلی به همراه ۲ نهاد و ۳۱ نفر از مقامات امنیتی و نمایندگان مجلس را به اتهام «ارتباط با سرکوب امنیتی معترضان» تحریم کرد. این تحریم شامل بلوکه شدن اموال و دارایی و ممنوعیت سفر بود.

اسماعیلی، در تاریخ ۲۰ دی ۱۴۰۲ در پاسخ به سؤال خبرنگاری مبنی بر اجازه فعالیت افرادی مانند معین در ایران گفت: «حضورشان در ایران هیچ مشکلی ندارد، اجازه فعالیت بحث دیگری‌ست. آن‌هم طبق قوانین انجام می‌شود. هرچه دربارهٔ هر فردی انجام می‌شود، دربارهٔ ایشان هم صادق است. قانون حاکم است.»

عملکرد اسماعیلی در وزارت ارشاد

• نگارش سندهای مختلف و در برخی موارد به سرانجام رساندن آن‌ سندها نظیر «سند ملی موسقی»، «سند سبک پوشش ایرانی اسلامی»، «سند ملی سینما» از جمله اتفاقاتی بود که او در دوران وزارت خود رقم زد هرچند درباره «سند ملی سینما» مورد انتقاد اهالی سینما قرار گرفت و خانه سینما در بیانیه‌ای نسبت به کامل نبودن این سند واکنش نشان داد. علاوه‌بر آن، برخی سندهای دیگر مانند سند موسیقی نیز بعضا با انتقادات قابل توجهی روبه‌رو شد.
• جلوگیری از لغو کنسرت‌ها به‌ویژه در برخی استان‌ها از کارهای مهم اسماعیلی در طول دوران وزارتش بود.
• اسماعیلی نسبت به ممنوع‌الکاری برخی هنرمندان و اهالی فرهنگ موضع‌گیری‌های خود را داشت و درصدد بود تا ممنوع‌الکاری این قشر نه به شکل سلیقه‌ای، بلکه به شکل قانونمند به آنها ابلاغ شود تا درصورت لزوم بتوانند در یک هیئت رسیدگی به تخلفات از حق خود دفاع کنند.
• تدوین برنامه هفتم توسعه در حوزه فرهنگ: برخی از بندهایی برنامه هفتم، حواشی فراوانی به‌همراه داشت؛ مانند بند مرتبط با تشکیل یک کمیته قضایی در وزارت ارشاد، به این امید که تنها مرجع رسیدگی‌کننده به هنرمندان در داخل وزارت ارشاد باشد که البته بسیاری آن را غیرقابل اجرا می‌دانستند.
• اسماعیلی در حوزه ادبیات نیز با حواشی مختلفی روبه‌رو بود؛ ازجمله انتشار خبرهایی درباره مجوز نگرفتن کتاب افرادی مانند سیدمهدی شجاعی که البته بلافاصله پس از خبری شدن آن، مشکل این کتاب‌ها به‌سمت حل شدن رفت.
• در حوزه سینما، فروش قابل توجه فیلم‌های کمدی از جمله دستاوردهای مهم وزارت ارشاد شمرده می‌شد؛ هرچندبرخی معتقد بودند که فروش کمدی ارتباطی به وزارتخانه ندارد اما اسماعیلی بارها تاکید کرده بود که وزارت تحت امر او، زیرساخت‌های لازم برای شکستن رکورد فروش را ایجاد کرده است. در مقابل، هنرمندان معتقد بودند که وزارت تحت امر او، به فیلم‌های اجتماعی منتقد که پیش از آن مجوز می‌گرفتند، پروانه ساخت نمی‌دهد.
• در حوزه تجسمی و مد و پوشاک نیز در این دوره مصوبه‌هایی برای خرید آثار هنری توسط دولت رسانه‌ای شد اما به نتیجه قابل ذکری نرسید.

انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۳

اسماعیلی در روز یکشنبه ۱۳ خرداد ۱۴۰۳ با حضور در وزارت کشور برای چهادهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری ثبت نام کرد که در نهایت صلاحیت وی توسط شورای نگهبان برای تصدی ریاست‌جمهوری احراز نشد.

مسئولیت‌ها و فعالیت‌ها

برخی از مسئولیت‌ها و فعالیت‌های محمدمهدی اسماعیلی عبارت است از:

• در عرصه برنامه‌ریزی فرهنگی: رییس کمیسیون فرهنگ و رسانه دولت، عضو کارگروه تحول وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاون فرهنگی اجتماعی مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری و رئیس کارگروه فرهنگی شورای برنامه‌ریزی توسعه اصفهان
• در عرصه فرهنگ عمومی: مدیر مرکز افکارسنجی سازمان صدا و سیما، مؤسس قرارگاه فرهنگ استان اصفهان، نایب رئیس شورای فرهنگ عمومی استان اصفهان و عضو شورای علمی واحد فرهنگ مردم
• در عرصه کتاب و مطبوعات: معاون پژوهشی مرکز اسناد انقلاب اسلامی، مشاور عالی مجمع ناشران انقلاب اسلامی، عضو شورای سیاست‌گذاری جایزه ادبی شهید اندرزگو، داور جشنواره مطبوعات، عضو شورای سیاست‌گذاری روزنامه ایران، مدیرمسئول فصلنامه جستارهای انقلاب اسلامی، سردبیر هفته‌نامه پیام پژوهش و سردبیر نشریه برداشت اول مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری
• در عرصه هنر: نماینده سازمان صدا و سیما در شورای هنر، عضو شورای پژوهشی مرکز موسیقی صدا و سیما و عضو شورای پژوهش هنری کشور
• در عرصه فیلم و سریال: مدیرکل ارزیابی برنامه‌های تولیدی معاونت سیما و مؤسس قرارگاه رسانه سازمان صدا و سیما
• در عرصه مسجد: عضو و دبیر کمیته علمی اجلاس پانزدهم سراسری نماز.

گفتاورد

محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت سیزدهم، در حاشیه حیات دولت در پاسخ به پرسشی درباره احتمال حضور و فعالیت معین در ایران گفت:
«اجازه فعالیت بحث دیگری است، حضورشان در ایران هیچ مشکلی ندارد. آن هم طبق قوانین انجام می‌شود. هر چه درباره هر فردی انجام می‌شود، در باره ایشان هم صادق است. قانون حاکم است.»

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان اینکه عده‌ای به جای اینکه از فعایت‌های فرهنگی خوشحال باشند، ناراحت‌اند که فعالیت فرهنگی و هنری در حال انجام است، گفت نان عده ای در ایجاد التهاب است.
وی درباره ادعای ممنوع‌الکار شدن برخی از هنرمندان اظهار کرد: این را باید شبکه رسانه ای ما بررسی کند که چطور امکان دارد تصمیمی گرفته نشده اما رسانه ای می شود. اینها مقررات خاصی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دارد و ترتیبات روشنی برای بررسی وجود دارد و اگر مشکلی باشد به افراد اعلام می شود. در چنین موضوعاتی مخفی کاری نداریم. من دیروز از همه بخش‌ها خواستم که به شایعه سازی رسانه ای پایان دهند و اجازه ندهند که افرادی با انگیزه های مختلف، ایجاد التهاب کنند.
حوزه فرهنگ و هنر و رسانه قواعد روشنی دارد و متولی آن وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است؛ مثل هر صنفی ممکن است افرادی تخلف کرده باشند که به آن رسیدگی می شود و جمع بندی آن به فرد اعلام می شود. اینها جز شایعه سازی رسانه ای چیزی نیست و من از اساس این نوع خبرسازی ها را رد می کنم. هنرمند و فرهنگ دوستان موارد را از طریق اعلام رسمی وزارتخانه و نهادهای متولی پیگیری کنند. بسیاری از خوانندگان نیز اعلام کردند که چنین چیزی نیست. الان فعالیت‌های فرهنگی عادی شده است و این افراد به جای اینکه خوشحال باشند عده‌ای ناراحت هستند که فعالیت فرهنگی و هنری در حال انجام است. نان عده ای در ایجاد التهاب است.

پیوند به بیرون

• سوابق محمدمهدی اسماعیلی