سید محمدمهدی میرباقری

حجت‌الاسلام میرباقری

نظریه‌پرداز و از اعضای مجلس خبرگان رهبری
تاریخ تولد	۱۳۴۰ ‏(۶۳–۶۴ سال)
زادگاه	قم
محل سکونت	قم
خویشاوندان سرشناس	سید ابراهیم میرباقری (برادر) سید محسن میرباقری (برادر)
استادان	میرزا جواد تبریزی وحید خراسانی محمد‌تقی بهجت ید موسی شبیری زنجانی جعفر سبحانی حسن‌زادهٔ آملی عبدالله جوادی آملی محمدتقی مصباح یزدی سید منیرالدین حسینی الهاشمی
محل تحصیل	قم
تالیفات	هنر دین تجدد تربیت ولایی انقلاب اسلامی و تداول قدرت
اجتماعی	رئیس فرهنگستان علوم اسلامی قم

سید محمدمهدی میرباقری شاهرودی (زادهٔ ۱۳۴۰ قم) مدرس سطوح عالی حوزه، نظریه‌پرداز، سخنرانی مذهبی، رئیس فرهنگستان علوم اسلامی قم و عضو مجلس خبرگان رهبری ایران است.

او برادر سید محسن میرباقری (استاد قرآن) است و از ۱۴ سالگی وارد حوزه علمیه قم شده و در همان ایام مبارزات سیاسی خود علیه حکومت پهلوی را آغاز کرد. در سنین جوانی و با آغاز جنگ تحمیلی، از سوی لشکر ۱۷ علی بن ابیطالب (ع) قم به مناطق جنگی اعزام شده و در دفاع مقدس حضور یافت.

میرباقری در طول دوران تحصیل دروس حوزوی را نزد اساتید چون حضرت آیات علامه حسن‌زاده آملی، شبیری زنجانی، سید کاظم حائری، وحید خراسانی، علامه مصباح یزدی، علامه جوادی آملی، میرزا جواد تبریزی و… گذراند. او جزو شاگردان و یاران نزدیک به میرزا جواد تبریزی تا پایان عمر این مرجع تقلید در سال ۱۳۸۵ بود. میرباقری از سال ۱۳۷۲ تدریس در سطوح خارج حوزه علمیه قم را آغاز کرد.

عمده نگاه‌های تمدنی و اندیشه‌های سیاسی- اجتماعی سید مهدی میرباقری، الهام گرفته از استادش سید منیرالدین حسینی الهاشمی است. میرباقری عناوینی چون فلسفه، فقه حکومت و… را نزد سید منیرالدین هاشمی گذرانده و هم‌اکنون نیز مباحث اندیشه ای و تمدنی خود را در فرهنگستان علوم اسلامی قم پیگیری می‌کند. میرباقری را ادامه دهنده مسیر و اندیشه‌های سید منیر هاشمی در فرهنگستان قم می‌دانند. اندیشه‌های تمدنی و فلسفی او و فرهنگستان علوم اسلامی قم، همواره مورد گفت‌وگو و بحث نخبگان حوزه و دانشگاه قرار گرفته است.

سخنرانی‌های میرباقری در حرم امام رضا، حضرت معصومه و برنامه‌های تلویزیونی چون سمت خدا، مخاطب خاص و… از او چهره ای شناخته شده در میان مردم نیز ساخته است.

آیت الله میرباقری از جمله چهره‌هایی است که موضع‌گیری صریحی از باب مسائل سیاسی و اجتماعی داشته است. او از جمله منتقدان سیاست‌های کلان چهره‌هایی چون سید محمد خاتمی و حسن روحانی بوده و در انتخابات دهه اخیر جزو حامیان سید ابراهیم رئیسی، محمدباقر قالیباف و سعید جلیلی به‌شمار می‌رود. هرچند حمایت او از سعید جلیلی در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۴۰۳ تکذیب شد.

او از نظریه‌پردازان در باب نسبت بین علم و دین است و مسائلی چون اسلام تمدنی و اجتماعی، هنر، نسبت علم و دین، تجدد، ولایت فقیه، پیشرفت و توسعه، نظام سرمایه‌داری غرب و نسبت آن با انقلاب اسلامی و… از جمله مباحثی است که موردتوجه میرباقری در این سال‌ها واقع شده است.

میرباقری علاوه بر فعالیت علمی و پژوهشی و از سال ۱۳۹۵ نماینده مردم سمنان و استان البرز در دوره اخیر مجلس خبرگان رهبری بوده است.

تحصیلات

سخنرانی آیت‌الله میرباقری درباره غیبت امام زمان

میرباقری از محضر استادانی همچون میرزا جواد تبریزی، وحید خراسانی، محمد‌تقی بهجت، سید موسی شبیری زنجانی، جعفر سبحانی، حسن‌زادهٔ آملی، عبدالله جوادی آملی، محمدتقی مصباح یزدی و سید منیرالدین حسینی الهاشمی کسب دانش کرد.

اندیشه‌های بنیادین

مهم‌ترین وجه تمایز میرباقری در ساحت اندیشه‌، مربوط به شیوۀ او در دینی‌سازی علوم است. او که در این حوزه بیش از همه، متأثر از اندیشه‌های استاد خود، سید منیرالدین هاشمی است، نگاه‌های جزیره‌ای به منطق‌ها و مستقل پنداشتن روش نقلی از روش عقلی و تجربی را بیراهه‌‌ای می‌داند که به‌ناچار در تعارضِ فرآورده‌های این سه روش، به پذیرش انفعال در عرصه معارف نقلی منجر می‌شود.

او معتقد است که هماهنگی بین منابع معرفت، به صورت قهری اتفاق نمی‌افتد؛ بدین‌رو برای اسلامیت علوم، به منطق و روشی برای مقید شدن معارف نقلی، عقلی و تجربی نیازمندیم. این مهم نیز امکان‌پذیر نیست، مگر اینکه مسئله «دلالت» به‌عنوان عنصر مشترک تمامی عرصه‌های معرفت مورد توجه قرار گیرد و عوامل دخیل در آن شناسایی شود.

به اعتقاد او، اگر از طرف «فلسفه دلالت» به سمت علوم حرکت کنید، این امکان را پیدا می‌کنید که به طراحی «منطق‌های متعدد و در عین حال هماهنگ» اقدام کنید. با توجه به «تعدد موضوعات قابل شناسایی»، ما نیازمند برخورداری از «منطق‌های متعددی» هستیم. در چنین وضعیتی، این فلسفه دلالت است که مبنای هماهنگی و انسجام منطق‌های متعدد می‌گردد.

میرباقری در حوزۀ اندیشه‌های زیربنایی همچون معرفت‌شناسی و فلسفه، مسائل را به‌گونه‌ای دیگر صورت‌بندی می‌کند؛ ایدۀ مشهورِ امکانِ مطابقت صور ذهنی با واقع را نمی‌پذیرد و ضرورتِ رسیدن به حجت را به جای رسیدن به واقع، مطرح می‌نماید.

رابطه دین و تکنولوژی

میرباقری تکنولوژی را امری خنثی و عاری از بارِ فرهنگی نمی‌داند؛ از نظر او تکنولوژی، فرهنگِ ویژۀ خود را به ارمغان می‌آورد و به همین دلیل است که می‌تواند با دین، همسو یا در تضاد باشد. وی دین را از جمله به «جریان ولایت الهیه» تعریف می‌کند كه همه عرصه‌های حیات را تحت پوشش قرار می‌دهد و می‌خواهد همه عرصه‌های حیات را در مسیر قرب و بندگی خدای متعال سازماندهی كند و تكنولوژی هم مجموعه فنون عملی است كه می‌خواهد همه عرصه‌های حیات بشر را تحت پوشش قرار داده و سازماندهی كند. با این نگاه، تعامل جدی بین دین و تكنولوژی پیدا می شود.

میرباقری با تبیین برخی حدود، به کارگیری تکنولوژی را در دورانی که آن را «دوران گذار» می‌نامد، می‌پذیرد.

فعالیت‌ها

گفت‌وگوی آیت‌الله میرباقری درباره بلا و ابتلا در سرنوشت جبهۀ حق

سید محمدمهدی میرباقری فعالیت‌های بسیاری در عرصه سیاست و فرهنگ داشته است:

سیاسی

میرباقری را مردم به سخنرانی‌های مذهبی می‌شناسند اما او یک روحانی فعال در عرصه‌های سیاسی و فرهنگی نیز است. برای اولین بار در سال ۱۳۹۵ یک منصب حکومتی را در ایران قبول کرد و از طریق انتخابات، به‌عنوان نماینده استان البرز در مجلس پنجم خبرگان رهبری انتخاب شد. او در انتخابات بر این نکته تأکید داشت که مأموریت مجلس خبرگان این است که بازوی تکمیلی برای نهاد ولایت فقیه که نظریه سیاسی شیعه است، باشد.

میرباقری مخالف ارتباط منفعلانه با جهان غرب است و معتقد است که انقلاب اسلامی ایران، آغاز احیای مجدد اسلام از لحاظ اجتماعی و بازگشت آن به عرصه تمدنی است و برای این کار به یک انقلاب فرهنگی و علمی نیازمند هستیم نه مبارزات سیاسی و نظامی.

اجرایی

میرباقری در دوران نوجوانی در مبارزات مردمی علیه رژیم پهلوی به فعالیت پرداخت و در دوره جوانی در جبهه‌های جنگ تحمیلی حاضر شد؛ او در حوادث مهم سیاسی پس از انقلاب اسلامی نیز همواره در صحنه حاضر بوده و علیه جریان‌های سکولار و غیرانقلابی و به‌نفع جریان‌های ارزشی و ولایی به روشنگری پرداخته‌ است. وی تاکنون در نشست‌ها و مناظرات متعددی شرکت کرده و در محافل علمی از مواضع انقلاب و نظام اسلامی دفاع نموده‌ است. او از سال ۱۳۷۹ تاکنون مسئولیت فرهنگستان علوم اسلامی (از مؤسسات انقلابیِ فعال در تأمین نیازمندی‌های فرهنگی انقلاب اسلامی) را برعهده داشته و علاوه بر آن عضو هیئت امنای برخی از مؤسسات انقلابی و برخی از مدارس علمیه می‌باشند.

تبلیغی

میرباقری در عرصه تبلیغ عمومی و نخبگانی در داخل و خارج از کشور نیز حضوری جدی و گسترده داشته که امروز به‌عنوان یکی از نخبگان تبلیغی کشور شناخته می‌شود. او در ۲۵ سال گذشته سخنرانی‌های متعددی در موضوعات مختلف مذهبی ایراد کرد‌ه‌ است که از جمله این موضوعات می‌توان به «رابطه الوهیت، ولایت، شریعت»، «فلسفه تاریخ شیعی»، «تفسیر قرآن کریم»، «شرح ادعیه و زیارات، به‌ویژه زیارت عاشورا و جامعه کبیره»، «تحلیل حادثه عظیم عاشورا»، «مهدویت و انتظار» «عرفان ولایی و تربیت ولایی» اشاره کرد.

میرباقری در دو سال اخیر نیز با حضور در برنامه تلویزیونی «سمت خدا» پاسخگوی دغدغه‌های دینی مخاطبان فرهیخته رسانه ملی بوده‌ است.

تألیفات

• هنر، دین، تجدد (۱۳۹۴)
• جهت‌داری علوم از منظر معرفت‌شناختی (۱۳۸۷)
• گفتارهایی پیرامون تحول در علوم انسانی (۱۳۸۹)
• جستاری در مبانی نظری ولایت فقیه (۱۳۹۴)
• نگاهی بنیادین به نسبت اخلاق و فناوری اطلاعات (۱۳۸۶)
• کالبدشکافی فرهنگی فتنه ۸۸ (۱۳۹۲)
• مشکات ولاء (۱۳۹۶)
• انقلاب اسلامی و تداول قدرت (۱۳۹۶)
• مباحثی پیرامون امام‌شناسی (‏‫۱۴۰۲‏)
• مجموعه «تأملات قرآنی در پرتو معارف اهل بیت» در تفسیر سوره‌های قرآن (۱۳۹۵)
• تربیت ولایی (۱۴۰۲)